Uzay Turisti: Seyahat Amacıyla Uzaya Çıkan İlk Kişi Dennis Tito Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Türkiye’nin uzay yolculuğuyla ilgili en yüksek perdeden açıklamalar gelmişken gündemin bir anda değişmesini bahane edip konuyu bu eksende tutalım ama ucundan kıyısından… Ve yazımıza konu olan Dennis Tito ile ilgili detaylara yavaş yavaş geçmeye başlayalım.

Dennis Tito ve uzay turizmi

“İnsanlar, var oldukları zamandan günümüze kadar, uzaya ve uzaydaki yaşamın nasıl olabileceğine dair fikirler yürütmüştür. Her daim uzayda yaşam kurmayı, gezegenler arasında seyahat edebilmeyi, farklı formlarla karşılaşmayı tahayyül etmiştir… Uzay turizmi ile ilgili gelişmeler incelendiğinde 1954 yılında dünyanın en eski seyahat işletmelerinden biri olan Thomas Cook, ilk insanlı yapay uydunun başarıyla fırlatılmasından üç yıl önce Ay turizmi için kayıt almaya başlamıştır. Bu tarihlerde Ay’a çıkmaya meraklanan turistler, bu seyahat acentası ile erken tarihli ödeme yapmak koşulu ile anlaşmalar yapmıştır…” diyor Kocatepe Üniversitesinden Prof. Dr. Oğuz Türkay ve Dr. Öğr. Üyesi Makbule Civelek.

Bu akademik açıklamadan da anlaşılabileceği üzere; değişen koşullar içinde, yani Uzay Çağı’nda olağanlaşmaya başlayacak bir turizm türünden bahsediyoruz.

Milenyumun popüler iş insanlarından Dennis Tito

Milenyumun hemen başında oldukça ses getiren bir girişimle adını tüm dünyaya duyurmuştu iş insanı Dennis Tito. O “girişim”, insanlık tarihinde uzaya ilk kez turistik amaçlı bir seyahati ifade ediyordu aslında. Mühendis kimliğiyle de tanınan Tito, bir servet harcayarak “turistik amaçla uzaya çıkan ilk insan” olmuştu.

Biz de istedik ki; bu beyefendinin kim olduğunu ve söz konusu seyahatin nasıl gerçekleştiğini, 20 yıl sonra anlatalım.

Dennis Tito kimdir?

Kronolojik ve klasik bir biyografik cümlelerle ilerlemek gerekirse, Tito’nun 1940’ta New York’ta doğduğunu söyleyebiliriz. Yükseköğrenimini New York Üniversitesi’nde tamamlayan Tito, burada uzay ve havacılık eğitimi aldı.  Mühendis kimliğiyle de bilinen Tito, bu alandaki eğitimini, özel bir araştırma üniversitesi statüsünde bulunan Rensselaer Polytechnic Institute isimli kurumda aldı. Kendisi, yıllar yıllar sonra (2002) bu yazıya konu olan girişimi sayesinde adı geçen kurumdan fahri mühendislik doktorası da alacaktır.

İş insanı Tito

Tito, belki de aldığı akademik eğitimin de etkisiyle uzay bilimlerine merak salmasıyla tanınan bir isimdi. Bunun için kafasında neler döndüğünü bilemeyiz. Ama ilerleyen yıllardaki girişimlerinden anladığımız, uzun zamandır bu alanla ilgili tasarılar geliştiriyordu. Her ne kadar, iş dünyasına girdiği ve faaliyet yürüttüğü alanlar ilk yıllarda çok farklı sektörlerde boy gösterse de…

Uzay bilimlerinden çok farklı sektörlerde büyüyen Tito’ya bakmamız gerekiyor. Kendisinin 1972 yılında, yatırım sektöründe teknolojik anlamda hatırı sayılır şirketlerden biri olan Wilshire Associates’i kurdu. Tito, kurduğu şirket ile milyarlarca dolarlık yönetimler sergileyen müşterilere sahip olmanın ayrıcalığını yaşadı. Bir başka deyişle, büyüdü, büyüdü ve büyüdü…

Dennis Tito ve onun uzay yolculuğu öncesi

Multimilyoner (dolar bazında tabii) olan Tito, hayallerini gerçekleştirmek için kolları sıvamaya başladı. Dünya, Milenyum heyecanını yaşarken o, uzaya sivil amaç taşıyarak çıkmanın yöntemlerini arıyordu.

Tito, Rusya Federal Uzay Ajansı tarafından kabul görmüştü. Onun kabul edilmesini sğalayan ise Rusya’nın geliştirdiği MirCorp isimli uzay istasyonu için üretilen bir projeydi.

Ancak, kısa bir süre sonra Tito, Soğuk Savaş’ın gerginliğini tüm bedeninde hissetti. Çünkü ABD ile Rusya arasındaki bu tehlikeli restleşme süreci nedeniyle, Rusya’ya yanaşan Amerikalı, ülkesinden tepki aldı… NASA’nın dönemin yöneticilerinden biri konumundaki Daniel Goldin, ağzını açıp gözünü yummuştu. Goldin’e göre uzay tehlikeli bir yerdi ve turistik amaçlarla bu deneysel çalışmayı (turistik gezi) yapmak çok tehlikeliydi. Soğuk Savaş kutuplaşmasının etkisinde olduğunu ifade etmeksizin bu kaygıları dile getirmekle yetinen Goldin’in Rusya ve Tito’yu hedef aldığı eleştiriler şu şekildeydi:

“Uzay tehlikelidir! Burası gezinti yapmak için uygun bir yer değil. Ve uzay, kesinlikle egoların ön planda olacağı bir yer de değildir. Uzayın bu kadar tehlikeli olmasına karşın elimizden geldiğince dikkatli adım atıyoruz ve orayı güvenli hale getirmeye çalışıyoruz. Neyse ki, Ruslar, iş birliğine yanaştı…“

Kısa bir anekdot daha; Tito, prosedürleri ve bürokratik engelleri aştığını düşünmeye başlamıştı. Ama varsıl beyefendi, “kendisi için büyük bir adım” atmaya başladığında Johnson Uzay Merkezi’nde adeta şoke olmuştu. Burada bulunan NASA yetkililerinden Robert D. Cabana, iki kozmonot ile birlikte Tito’yu eğitim amaçlı dahi olsa onları, söz konusu alana almayacaklarını belirtmişti. NASA yetkilisi tepkisini ortaya koymuştu aslında.

Cabana’nın gerekçesi ise Tito’yu eğitime almak istememesiydi. Kısacası sorun Tito’nun ta kendisiydi.

Dennis Tito Amerikan kökenli şirket ile Ruslar sayesinde amacına ulaştı

Tito, Amerika merkezli bir şirket ile anlaşmanın yolunu buldu. Bu şirket, Space Adventures’ti. Şirketin kuruluş tarihi 1998’di, yani henüz gencecik bir şirketti. Ancak dikkat çeken bu şirket, uzay turizmi sayesinde de adını duyuran bir şirket olmuştu.

Neyse… Tito’ya dönersek, kendisinin şirket ile yaptığı anlaşmaya göre turistimiz parayı verecekti. Ve ardından şirket de onu, Rusların yardımıyla uzaya çıkaracaktı.

Böyle anlatınca da kaçak göçek bir mülteci süreci gibi oldu ama süreç ana hatlarıyla böyle yaşandı.

Ve insanlığın fezadaki ilk turistik deneyimi

Takvim yaprakları 28 Nisan 2001’i gösterdiğinde Tito, Rus uzay aracı Soyuz TM-32’in içinde gökyüzüne doğru yükselmeye başladı. Tito ve ona eşlik eden kozmonotlar, Uluslararası Uzay İstasyonu’na yanaşmıştı. Bu ekip, uzayda tam 7 gün, 22 saat, 4 dakika geçirdiler.

Bu süreç içinde Dünya’nın çevresinde 128 defa dönen Tito, sonrasında eve döndü.

Tito, bu bir haftalık deneyim için yaklaşık 20 milyon dolar ödemişti. Parayı veren düdüğü çalıyor tabii…

Uzay turistimiz döndükten sonra yaptığı açıklamalarda gelecek yıllardaki yatırımları için yörüngede bilimsel deney yaptığını ifade etmişti.

Tito tarafından kurulan Inspiration Mars Foundation

Vakıf özelliği gösteren Inspiration Mars Foundation 2013 yılında kurulduğunda umut aşıladığı söylenmişti. Vakıf, uzay turizmi alanında faaliyet yürütmesi tasarısıyla kurulmuştu. Bu kapsam çok daha ileri noktaları hedeflediğini belirten Tito, bir süre sonra NASA’nın desteği olmadan bu süreçte başarılı olamayacağını itiraf etmek durumunda kalmıştı.

Tito tek turist mi?

Uzay turizmi sona ermedi ancak daha dikkatle atılan adımlarla anılır oldu. Bu kapsamda milyar dolarlık girişimlerin birtakım çalışmaları olduğunu biliyoruz. Sorunun cevabına gelirsek, Tito tek uzay turisti değil. Aşağıdaki kısacık listede ise popüler rüzgarlarla 2009 yılına kadar, uzaya çıkanların isimleri ve çıktıları tarihler ile burada bulundukları süreler yer alıyor.

Bonus: Uzay turizminde son durum ne?

Tito’yu da uzaya çıkaran Space Adventures ile son yılların en gözde şirketlerinden biri olan SpaceX bir “ortak proje” kararı aldı. Bu karar ile uzay turizmi ile ilgili pürüzleri gidermeyi amaçlayan iki şirket de heyecan yaratan bir birliktelik kurdu.

Dünya’nın yörüngesine serbest uçuşların düzenlenmesi için yapılan anlaşma, önümüzdeki yıllarda çok daha fazla turistin uzaya çıktığı haberlerini alacağımızı gösteriyor.

Bu projenin görev ortağı olan Space Advantures’in Başkanı Eric Anderson yaptığı açıklamada “çok daha yüksekleri” işaret etti.

Anderson, Florida’da bulunan Cape Canaveral Space Force İstasyonu’ndan uzaya fırlatılacak olan Crew Dragon kapsülü ISS’in iki ya da üç kat daha yukarı çıkabileceğinin altını çizdi. Anderson, “Ortak geçmişimizi onurlandıran bu Ejderha misyonu, daha önce herhangi bir sivil astronot misyonu veya uzay istasyonu ziyaretçisinin iki katı yüksekliğe ulaşabilen özel bir deneyim ve ömür boyu bir fırsat olacak.” Şeklinde bir de demeç vermişti.

Kaynak: 1 2 3