Görme en baskın duyularımızdan biridir. Beynimiz çevremizde olanları anlamlandırmak için duyulardan yararlanır. Günlük hayatta ise çok farklı şeylerle karşılaşırız. Aslında hepsine bakarak, anca görür müyüz? Ne kadarını fark ederiz? Beynimiz en belirgin değişiklikleri bile bazen fark etmeyebilir. Bunun nedeni ise psikolojik bir etki. Değişim körlüğü olarak adlandırılan bu etki, algı yanılması sayılabilir. Aslında bu durum beynin sürekli olarak aldığı bilgileri işlememesini sağlayan bir savunma mekanizması. Peki değişim körlüğü nedir? Detaylara birlikte bakalım.
Değişim körlüğü, temel olarak çevrenizde değişen şeyleri fark etmemeniz anlamına geliyor. Bir şeye bakarken dikkatiniz dağınıksa en temel özellikleri bile fark etmeyebilirsiniz
Değişimi algılama yeteneğinden ilk bahseden kişi ise 1890 yılında Psikolojinin İlkeleri kitabının yazarı William James oldu
Değişim körlüğü psikoloji alanının dışında 19. yüzyıldan beri tartışılıyor. Filmlerde film düzenleme piyasaya sürüldüğünde, editörler arka plandaki değişikliklerin izleyiciler tarafından fark edilmediğini anladılar
Bu konu hakkında yapılan araştırmalar, göz hareketleri ve çalışan bellek gibi konular üzerine yapılan çalışmaları içeriyordu
Bu araştırmalarda kişinin hafızası güçlü olsa bile gösterilen nesneye ait küçük detayların hatırlanmadığı gözlemlendi. Direkt olarak bir nesneye odaklanması istenen bireylerin ise görselin bütününü hatırlayamadıkları fark edildi.
Değişim körlüğü laboratuvar çalışmaları; göz hareketleri üzerine yapılan çalışmalarla birlikte 1970’lerde başladı. Bunun üzerine ilk çalışmaları yapan McConkie’ydi. 1980’lerin sonlarında göz hareketlerinden bağımsız olarak; değişim körlüğü fenomeni deneysel çalışmalarla açıkça ortaya kondu.
Değişim körlüğü son derece normal bir durum. Günlük yaşantımızda pek çok farklı şeye odaklanarak bazı ayrıntıları görmezden gelebiliriz
Bu tamamen dikkatimizi neye verdiğimizle alakalı. Dikkatimiz tek bir noktaya odaklandığında, gördüğümüz diğer imgeleri kaydetmememiz oldukça normal
Örneğin, bir fotoğrafa bir süre bakarken dikkatiniz dağılmışsa ve resme tekrar bakarsanız, en belirgin değişiklikleri bile fark etmeyebilirsiniz.
Bilim insanları bu konuda pek çok farklı deney yaptılar. Ancak yapılan bir deneyde; bir grup öğrencinin iş görüşmelerindeki durumu incelendi
Öğrenciler iş görüşmelerine gitti ve gerekli tüm formları doldurmalarına yardımcı olan ve daha sonra ne yapacaklarını açıklayan bir kişi tarafından karşılandılar. Öğrenciler masanın altında saklanan başka bir kişi olduğunu bilmiyordu ve bir noktada ilkinin yerini alacaktı. Saklanan kişi, öğrencileri karşılayan kişiyle oldukça farklı özelliklere sahipti. Ancak öğrenciler herhangi bir fark görmediler.
Öte yandan değişim körlüğünü etkileyen birkaç faktör bulunuyor. Bunlar şöyle sıralanabilir;
– Yaş
Yaşınız ilerledikçe değişim körlüğü yaşama durumunuz o kadar artar. Yaş, değişim körlüğünün şiddetini hafifletme konusunda etkili olan faktörlerden biri. Yapılan bir araştırmada; ileri yaştaki bireylerin değişimleri fark etmede daha genç olan bireylere göre daha yavaş oldukları tespit edildi.
– Odaklanma
Odaklanma ve dikkat değişim körlüğünün ana sebebi diyebiliriz. Odaklanmadaki farklılık, diğer nesneleri algılamanızı zorlaştırabilir.
– Nesne sunumu
Bir nesnenin sunumu da değişim körlüğünü etkileyen faktörlerden biri. Eğer görüntüdeki değişiklik izleyiciyi görüntüdeki nesneleri tekrar tanımlamaya zorlarsa, burda değişim körlüğü yaşanması oldukça normaldir.
Kaynak: 1
