Hafta sonuna sayılı saatler kaldı. Sinemaseverler olarak, klasik hale gelen film önerileri listemizi heyecanla beklediğinizi biliyoruz. Ancak bu haftaki listemizi, çok haklı bir gerekçeyle biraz farklılaştırmak istiyoruz. Bildiğiniz gibi büyük fedakarlıkların ve kanlı savaşların ardından inşa ettiğimiz cumhuriyetimizin 100. yaşını kutlamak üzereyiz. Ulusumuzun en büyük eseri olan cumhuriyet, 29 Ekim Pazar günü 100. yaşına basacak. Bu sebeple bu haftaki film önerileri listemizde yüksek prodüksiyonlu Hollywood yapımlarından veya Avrupa sinemasının seçkin örneklerinden bahsetmeyeceğiz. Bunun yerine siz sinemaseverlere hepsi birbirinden kıymetli cumhuriyet filmleri önermek istiyoruz.
Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ü ‘Sinema öyle bir keşiftir ki, bir gün gelecek barutun, elektriğin ve kıtaların keşfinden çok, dünya medeniyetinin veçhesini değiştireceği görülecektir. Sinema, dünyanın en uzak köşelerinde oturan insanların birbirlerini sevmelerini, tanımalarını temin edecektir… Sinemaya layık olduğu ehemmiyeti vermeliyiz.” sözleri ile anıyor, Cumhuriyet Bayramınızı kutluyor ve birbirinden güzel cumhuriyet filmleri ile dolu listemize geçiyoruz.
1. Ateşten Gömlek (1923)
Aslında Anadolu topraklarındaki sinemanın tarihi, Cumhuriyet’ten önceki dönemlere, 1800’lerin sonuna kadar uzanıyor. Sigmund Weinberg isimli yönetmenin 1890’lı yıllarda İstanbul’da sinema gösterimi yapan ilk kişilerden biri olduğu, 1910’lu yıllarda ise Lumière Kardeşler imzası taşıyan filmlerin İstanbul’da izleyici karşısına çıktığı yaygın olarak kabul ediliyor. Ancak bu haftaki listemizin konusu Cumhuriyet’in ilk yıllarında çekilen, çoğunlukla cumhuriyet ve Milli Mücadele temalı filmler.
Cumhuriyet filmleri listemizin ilk sırasında ise Halide Edip Adıvar’ın aynı isimli romanından beyaz perdeye uyarlanan, Muhsin Ertuğrul imzalı 1923 yapımı Ateşten Gömlek var.
Cumhuriyet tarihimizdeki ilk sinema filmleri arasında yer alan Ateşten Gömlek, aynı zamanda Türk kadınlarının rol aldığı ve Kurtuluş Savaşı’nı konu edinen ilk uzun metraj filmlerden biri olma özelliği taşıyor. Filmin oyuncu kadrosunda ise Bedia Muvahhit, Muhsin Ertuğrul, Behzat Butak, Hakkı Necip, Neyyire Neyir, Vasfi Rıza Zobu ve Refik Kemal Arduman gibi isimler yer alıyor.
Film, İzmir’in işgali sırasında eşi ve çocuğunu kaybeden Ayşe’nin (Bedia Muvahhit) Kurtuluş Savaşı yıllarında geçen hikâyesini ekrana taşıyor.
2. Kız Kulesinde Bir Facia (1923)
Cumhuriyet filmleri listemizin ikinci sırasında, yine Türk sinema tarihinin en önemli isimlerinden Muhsin Ertuğrul imzası taşıyan Kız Kulesinde Bir Facia isimli yapım var.
Filmin oyuncu kadrosu ise Muhsin Ertuğrul, Neyyire Neyir, Ali Rıza, Hakkı Necip ve Emin Beliğ Belli gibi isimler yer alıyor. Pierre Antier’in Les gardiens du phare isimli oyunundan uyarlanarak beyaz perdeye aktarılan filmde, bir deniz fenerinde yaşayan baba oğulun hikâyesi ele alınıyor.
3. Leblebici Horhor Ağa (1923)
Genç cumhuriyet, yaşamın her alanında büyük bir kalkınma hamlesinin de başlangıcı olmuştu. Anadolu hemen her alanda hızla değişiyor, dönüşüyor ve gelişiyordu. Türkiye’deki sinema sanatı da bu gelişimden bağımsız değildi. Leblebici Horhor Ağa isimli 1923 yapımı film ise Türk sinemasının kısa sürede ne denli bir gelişim gösterdiğinin en güzel örneği olarak tarihe geçmişti. Öyle ki Leblebici Horhor Ağa’nın 1934 tarihli yeniden yapımı Venedik Film Festivali’nde Onur Belgesi alacak ve uluslararası arenada ödül kazanan ilk Türk sinema filmi olarak unutulmaz bir cumhuriyet değerine dönüşecekti.
1923 ve 1934 tarihli her iki filmin yönetmen koltuğunda ise şaşırtıcı olmayan bir şekilde büyük sinema emekçisi Muhsin Ertuğrul oturuyordu. Ayrıca 1934 tarihli filmin senaryosu ülkemizin yetiştirdiği en büyük şairlerden Nazım Hikmet tarafından Mümtaz Osman takma adıyla kaleme alınmıştı.
Temelde 1875 yılında bestelenen aynı isimli operetten uyarlanan film, mirasyedi Hurşit Bey ile Horhor isimli bir leblebicinin kızı olan Fadime arasındaki aşkı konu ediniyordu.
4. Sözde Kızlar (1924)
Muhsin Ertuğrul, 1922-1939 yılları arasında Kemal Film ve İpek Film adına pek çok sinema filmine imza attı. İşte onlardan biri de 1924 yılında çekilen Sözde Kızlar. Önemli cumhuriyet dönemi filmleri arasında gösterebileceğimiz yapımın oyuncu kadrosunda Elena Artinova, Jenya Gordenskaya, Behzat Haki Butak, Mehmet Kemal Küçük, Refik Kemal Arduman, Maurice Mea, Gavros Tolayan ve Kadri Ögelman gibi isimler yer alıyor.
Peyami Safa’nın aynı isimli romanından uyarlanan film, Yunan işgali sırasında kaybolan babasını aramak üzere başkente gelen Mebrure’nin İstanbul’da yaşadığı olayları konu ediniyor.
5. Ankara Postası (1928)
Yönetmen koltuğunda Muhsin Ertuğrul’un oturduğu 1928 tarihli Ankara Postası, Kurtuluş Savaşı konulu filmler arasında yer alıyor. Film, François de Curel’in 1922 tarihli “Terre Inhumaine” adlı oyunundan Reşat Nuri Güntekin’in “Bir Gece Faciası” adıyla uyarladığı esere dayanıyor. Orijinal eser temelde I. Dünya Savaşı sırasında geçen bir hikayeye sahip olsa da Ankara Postası, Kuva-yı Milliye için çalışan bir habercinin, hayati önem taşıyan bir taarruz emrini yerine ulaştırmak için verdiği zorlu mücadeleye odaklanıyor. Filmin oyuncu kadrosunda ise Neyyire Neyir, Nafia Arcan, İsmet Sırrı Sanlı, Behzat Butak, Ercüment Behzat Lav, İsmail Galip Arcan, Vasfi Rıza Zobu ve Mehmet Kemal Küçük yer alıyor.
6. Bir Millet Uyanıyor (1932)
Genç cumhuriyet devrimleri ile hayatın her sahasında ilerlemenin önünü açmıştı. Mustafa Kemal Atatürk ise “Sinemaya layık olduğu ehemmiyeti vermeliyiz.” sözüyle Anadolu toprakları için yeni sayılabilecek bu sanatın, yaşamdaki yüksek konumunu çok erken yıllarda tayin etmişti. Cumhuriyet’in Anadolu halkına kazandırdığı ivme ile sinema sanatı da günden güne gelişiyordu. Muhsin Ertuğrul, 1920’lerdeki erken dönem ürünlerinin ardından 1930’lu yıllarda daha kapsamlı bir sinemacılık anlayışı ile filmler çekmeye devam ediyor, bunun yanı sıra cumhuriyet sineması, takip gelecek 10 yıllara damgasını vuracak yeni yüzler yetiştiriyordu.
İşte, Nizamettin Nazif Tepedelenlioglu’nun aynı adlı eserinden Muhsin Ertuğrul tarafından sinemaya uyarlanan Bir Millet Uyanıyor, Türk milletinin çok yakın tarihli özgürlük mücadelesine odaklanıyor. Kurtuluş Savaşı yıllarında gizli bir görevle İstanbul’a gönderilen bir Kuva-yı Milliyeci ile bir öğretmenin öyküsü üzerine kurulan film, sinema tarihimizdeki en önemli eserlerden biri olmaya devam ediyor.
7. Akasya Palas (1940)
1920’li ve 30’lu yıllarda, Türk sinemasına Kurtuluş Savaşı temalı filmler hakimdi. Elbette cumhuriyet de sinemada işlenen önemli konular arasındaydı. Ancak tıpkı cumhuriyet gibi Türk sineması da gelişiyor, yeni olanaklarla birlikte yeni türler de sinema filmlerine konu ediliyordu.
Yine Muhsin Ertuğrul imzası taşıyan 1940 yapımı Akasya Palas da yeni temalı bir komedi filmiydi. Hazım Körmükçü, Necdet Mahfi Ayral, Sait Köknar, Cahide Sonku, Perihan Yanal, Refik Kemal Arduman, Kadri Ögelman, Vasfi Rıza Zobu ve Muammer Karaca gibi isimlerin yer aldığı film her ikisi de Hazım Körmükçü tarafından canlandırılan Kamil ve Cafer isimli iki arkadaşın, birbirlerine olan benzerlikleri nedeniyle Akasya Palas isimli otelde yaşadığı komik ve eğlenceli olayları izleyici ile buluşturuyordu.
8. Drakula İstanbul’da (1953)
Cumhuriyet’in ilk 30 yılında, Türk sineması da diğer tüm alanlar gibi büyük bir ilerleme kaydetmişti. Öyle ki artık fantastik-korku türündeki filmler de sinema salonlarında kendisine yer buluyordu. İşte Mehmet Muhtar imzalı Drakula İstanbul’da isimli film de o eserlerden biriydi.
Ali Rıza Seyfi’nin Bram Stoker’ın romanından uyarladığı Kazıklı Voyvoda adlı romandan esinlenilerek beyaz perdeye aktarılan film, orijinal hikâyenin yerli bir adaptasyonu niteliği taşıyordu. Kısıtlı bir bütçeyle çekilmesine karşın dönemin sinema teknolojisini ustaca kullanan eser, bugün dahi sinemamızdaki en önemli korku filmleri arasında gösteriliyor. Filmin oyuncu kadrosunda yer alan Atıf Kaptan, Annie Ball, Bülent Oran, Ayfer Feray, Cahit Irgat, Osman Alyanak ve Münir Ceyhan gibi isimlerin başarılı performansları ise sinemaseverler arasında takdir toplamaya devam ediyor.
