Pis cadı, tatlı cadı, cadaloz, cadı kazanı, cadı avı gibi kelimeler günlük kullanımımızda oldukça yaygın. Her ne kadar saçma olsa da özellikle batıda bayramı bile kutlanıyor. Üzerinde bu kadar çeşitli söylemin kol gezdiği cadı kavramı hakkında bilinmeyenlere bir göz atalım istedik. Kelimenin kökeni nereden geliyor, ne zaman hortlatılmış, süpürgeye binip uçmak da ne ola ki gibi vakaların üzerindeki büyüye kış kış demek için listemize buyurun.
1692 Salem Davası ve Direğe bağlama ritüelinin gerçekliği
Cadılık kavramı Antik Roma’ya kadar uzanıyor. Pagan inancında da kendine yer edinen bu inanış özellikle Ortaçağ Avrupa’sında çok insanın canını yakmış; lafın gelişi değil bildiğimiz ateşle yakmış. Aslında cadılık kavramının hortladığı bilinen en önemli olay ve dönem olan 1692 Salem davasında yakma cezası yok, herkes asılmış.
Red Kit’in döneminde hayat hayli zormuş
Kolonyal dönemde yabancıya karşı hayli mesafeli olan Amerikalılar için bağnazlık toplum yapısını sıkı bir şekilde birlikte tutuyordu. Kasabaya yeni gelen komşulara şüpheyle yaklaşılır ve yabancılarla fazla ilişkiye girilmezdi. Dönemin Salem kasabasında (günümüzde Danvers, Massachusetts) bazı kız çocuklarının içine şeytan kaçtığından şüphelenilir.
Şeytan etkisi cadılığın her dönem en temel korkusu olagelmiş. İnanışlara göre cadı kişi şeytanla ilişki halindedir ve güçlerini ondan almaktadır. Salem’de de kızlar titreyerek yerlere kapaklanmakta ve deli deli şekillere girmektelerdir. Tabii ortalık karışır.
Fimlerdeki manyak çocuk etkisinin temelleri
Başlangıçta 3 kızla başlayan vaka, çocuklar arasında popüler bir ilgi çekme şekline döner ve ortalık cadı hikayeleriyle çalkalanmaya başlar. Çocukların suçladığı kadınlar dönemin kör inançları doğrultusunda asılır.
Cadı ne demek ki?
İngilizce cadı anlamına gelen “witch” kelimesinin köklerinin “wicca – büyücü” kelimelerinden geldiğine inanılıyor. Farsça kökler ise “cādū” kelimesiyle yine büyücülüğe karşılık geliyor.
Cadı sertifikasını sadece kadınlar mı alabiliyor
Tarih boyunca cadılık yaftasından özellikle kadınlar çekmiştir. Ortaçağ’da aç gözlü kilise ve feodalizm etkisi kadınları canı istediğinde cadı olarak yargılayıp idam eder. Buna temel sebepse kocanın ölümü ya da bir şekilde yalnız kalan kadınların ellerinden mülklerini alma isteğidir. Kilisenin cadı damgası yapıştırdığı bir kadının fazla hayatta kalma şansı yoktur. Geriye kalan mallarına ise kilise tarafından el konulur.
Erkekler de yanar hem de nasıl yanar yanmak çözüm değil…
Cadılık çoğu zaman kadın gücünü ya da cinsiyetini lanetlemek için bir araç olarak kullanılsa da zamanla kadın cinsiyle sınırlı kalmaktan çıkar. Örneğin bahsi geçen Salem davasında ilk idamların ardından aralarında erkeklerin ve çocukların da bulunduğu 150 kişi daha asılır.
Ortaçağ Almanyasında da “Trier Cadı Davaları” olarak kayda geçen olaylar 1581’den 1593’e kadar sürmüş ve aralarında dönemin ileri gelen erkeklerinin de olduğu 368 kişi yakılmış. Cidden çok pis dönemsin be Ortaçağ!
Cadı dediğin siyah koni şapka, karga burun ve bir süpürgeden mi ibaret
Oz Büyücüsü’ndeki Glinda ve Tatlı Cadı haricindekiler aşağı yukarı aynı kalıbın ürünü olarak yansır. Ancak iyi cadı klasmanına giren Glinda ve Tatlı Cadımız siyah değil “Beyaz cadı” kategorisindedir. Anlatılarda da beyaz cadılar güçlerini iyileştirici ve düzenleyici olarak kullanmışlardır. Narnia Günlükleri’nde (Aslan, cadi ve dolap – 2005) Tilda Swinton’ın canlandırdığı “Beyaz Cadı” karakteri beyaz cadılar arasında kötülüğüyle istisnalar arasında yerini alır.
En güzeli Yeşilçam’da cadı olmak
Estapitipiti kelimesini dilimize kazandıran Çiçek Dilligil’in canlandırdığı Minik Cadı’da dönemin dev kadrosundan Adile Naşit, Hulusi Kentmen, Bülen Kayabaş, Asuman Arsan gibi isimler yer alıyordu. 1975 yapımı film zamanının en “ileri” teknolojilerini kullanarak insanları sahneden “pıt” diye yok ediyordu.
Cadılarda kaç meme var
1480 – 1750 yılları arasında 40.000 – 60.000 arası insanın cadı avına kurban gittiği sanılıyor. Cadı olarak mahkemeye çıkmanız kısaca hayatınızın kayması anlamında. Hayal gücü geniş bir çocuğun sözlerinden darağacını boylayabileceğiniz gibi vücudunuzda bulunun bir iz, şeytanla kanki olduğunuz anlamına da gelebilir ve kanıt olarak kullanılabilir.
Bu kanıtların en keskini de, vücut izleri ya da fazladan bir meme ucudur. Üçüncü meme ucu demek direkt şeytan icadı olduğunuza delalettir. Geçmiş olsun. Bu tespite göre günümüz meşhurlarından fazladan meme uçlu oldukları bilinen Mark Wahlberg, Lily Allen, Carrie Underwood ve Zac Efron cadıdır. Gerekli mercilere başvurular yapılsın.
Cadı avınızı safari olarak mı alırdınız tek mi verelim
Cadılığın temelini oluşturan büyü ve büyücülük hadiseleri kimi zaman dünya dışıyla fazlaca ilgili kişilerin duygularını sömürmek için kullanılmıştır. Bilinmeyene karşı her dönem duyulan korku, bu korkuları yöneten kimi “yetkililerin” elinde de sıklıkla kullanılmıştır.
Büyücülüğe ve cadılığa karşı savaşın el kitabı olarak bilinen “Malleus Maleficarum” dönemin Köln Üniversitesi dekanı papaz Jakob Sprenger ve Salzburg Üniversitesi’nde teoloji profesörü Heinrich Kramer tarafından yazılmıştır. Kitap temelini ikinci İncil Exodus 22:18’den alır. Burada “Bir büyücünün yaşamasına izin vermemelisin” denmektedir.
Bir kitap yazdım ve bilim adamlarının hayatını kaydırdım
15. yüzyıla uzanan bu eserden gazı alan çoğu bağnaz kendini önüne geleni katletmekte yetkili saymıştır. Kilisenin gerici tutumuna karşı engizisyonda yargılanan Galileo gibileri son anda görüşlerini inkar ederek “Görmedim, Duymadım ve Bilmiyorum” diyerek idamdan yırtmıştır.
Ancak kilisenin baskılarına direnen ve delikanlı gibi geri adam atmayan dönemin bir diğer filozof ve gök bilimcisi Giordano Bruno diri diri yakılmıştır. Bilimsel düşünceleri yüzünden öldürülen ilk insan sayılan Giordano Bruno’nun bugün İtalya’da yakıldığı meydan olan Campo de’ Fiori’de bir heykeli vardır. Meydanda her yıl aralarında ateyizlerin de olduğu gruplar toplanarak Bruno’yu anarlar.
Kilise Galileo’nun itibarını onu yargıladıktan yüzyıllar sonra, 1992’de iade eder. Ne var ki bugün hâlâ evrenin sonsuzluğunu savunmuş ve tabii ki haklı çıkmış Bruno’nun itibarını iade etmemekte ve orglarından “her yerde dansöz var şarkısını” çalmaya devam etmektedir.
Kanunlar ne diyor
Büyücülük faaliyetleri İngiltere’de 1735 yılında kanunlara girdi. 1951 yılına kadar temelde yürürlükte kaldı ve 1951’de eylemin ismi “sahte medyum vakaları” olarak değiştirildi. Jane Rebecca Yorke isimli kadın bu çakma medyum faaliyetlerinden hüküm giyen son “cadı” olarak kayda geçmiş.
Cadı dediğin çeşit çeşit – Kikimora
Korku filmlerinde ortada bir ayak olmadan beliren ıslak ayak izi kullanımının patenti bu ablaya aittir. Evde bulunan eski sahibin ruhu olarak beliren “Kikimora” genelde zararsızdır. Eğer ona saygı duymazsanız tabağı çanağı aşağı indirir, hıncını yemek takımlarından alır.
Ruh, cin, cadı dedin mi Shakespeare’den şaşmamalı ve tarihin en etkili çakma dincilerinden Macbeth’in cadılarını da saymalı
Onca şeyi boşuna yazdık aslında. Shakespeare, Macbeth’i avuçlarının içinde maymun eden üç cadı için yazdığı sadece iki satırla bile cadı nedir, ne iş yapar sorusunun cevabını vermiş:
Bir mağara. Ortada bir kaynar kazan. Gök gürler ve üç cadı girer (Hepsi birden): Acı üstüne acı, kan üstüne kan, Kayna kazanım kayna, yan ateşim yan!
Ötesi var mı? Kaçarak dağılıyoruz!
Günün anlam ve önemine özel hadiseler: Cadılar bayramı ve cadıların elini öpüp şeker almaca!?
Cadı hadisesinin temelinde yattığı gibi olayın bayramı da pagan inanışına kadar gider. Britanya’da pagan Keltlerin kutladığı Samhain Festivali günümüz cadılar bayramının ilk halidir. Keltler 1 Kasım’ı yazın bitişi, kışın başlangıcı kabul ederler. Her 31 ekimde cadılar bayramının kutlanışının sebebi bu tarihe dayanır.
Yaz – kış dönümlerinde ölülerin ruhlarının yaşadıkları eski evleri ziyaret ettiğine inanılırmış. O dönemde evlerdeki kötü ruhları uzak tutmak için büyük ateşler yakılırmış. İnsanlar, etrafta gezinen ruhlara tanınmamak için maskeler takar, kostümler giyerlermiş. Gün ola devran döne, hadise kostümlü balolara, çocuklar için gece eğlencesine şekillenmiş. Zamanında korku salan alevler, artık bal kabaklarının içine girmiş. Saçma tabii ama eski haline tercih eder miyiz, ederiz. Ateş dediğin sadece kokteylde olsun 🙂
