Günlük konuşmamızda kullandığımız nice kelime var ki anlamlarını bildiğimizden şüpheliyiz. Kimisinin anlamını hissediyor ve doğru kullanıyoruz, kimisini gerçekte olduğundan bambaşka anlamlarda kullanıyoruz, kimisinin çok ilgi çekici, kimisinin de çok sıradan bir hikayesi var. Neyse bize en enteresan gelenleri derleyelim dedik. Huzurlarınızda gerçek anlamını bilmediğimiz kelimeler.
Panik
Güzide Yunan mitoloji karakterlerinden yarı keçi yarı insan Pan’ın şakacılığından çıkmış bu kelime. Bu arkadaş beklenmedik anlarda milletin önüne çıkıp onları şaşırtmayı sever, insanlar da panik olurlarmış.
Fodul
Özellikle kel arkadaşların bu lafı duymama ihtimali yoktur. Hem kel hem fodul derler ya, üstünlük taslayan, kibirlenen anlamı taşırmış.
Çığır
Kar üzerinde açılan keçi yoluna deniyormuş diye duyduk, kimileri de çığın ardından karın üzerinde açılan yola denildiğini söylüyor. Çığır açmak her halükarda önemli bir iş.
Alavere
Esas anlamı bir şeyi elden ele geçirmek imiş, aslında üzerinde düşününce çok da mantıklı, ala-vere. Ne ara alavere dalavere gibi bir kalıba girmiş onu bilemeyeceğiz.
Kıro
Kürtçede erkek çocuk demektir.
Ahkâm
“Bana hükümler verme” desek güzel olmaz ama “bana ahkâm kesme” demek çok güzel. İşte bu ahkâm kelimesi hüküm kelimesinin çoğulu oluyor.
Çil
Avlanan bir kuş türüymüş, ufak tefekmiş bir de. Tüfeğin sesini duyunca her mantıklı canlı gibi sağa sola hızla kaçıştığından “çil yavrusu gibi dağılmak” sözüne de ilham vermişler. Hep kullanılan ama yahu çil nedir diye merak edilmeyen bir kelime daha aydınlığa kavuştu.
Celse
Hepimizin çok hakim bir şekilde kullandığı, anlamını kullana kullana içimize oturttuğumuz kelimelerden biri celse. Oturum anlamına gelir evet. Tek celsede biter bu iş dediğimiz zaman, tek seferde olayı çözeriz anlamı çıkar. Hukukçulardan yayıldığından şüphe ediyoruz.
Fiyasko
İtalyancadan gelen ve sözlük anlamı alelade bir şişe olan fiyasko kelimesinin de enteresan bir hikayesi var esasen. Venedikli şişe işçileri üretim aşamasında en ufak bir hata bile olsa bunu fiyasko kabul edip o şişeyi ayırırlarmış, böylece potansiyel bir vazo yerine sıradan bir şişe kalırmış ellerinde.
Hergele
Denilir ki binek olmaya ya da yük taşımaya alıştırılmamış eşek veya at sürüsü. Anlamını bilince hergelelik yapmak daha güzel geliyor kulağa. Boş boş bir işe yaramadan gezip durmak.
Mihenk taşı
Denktaşı olarak da bilinen bu taş, altın veya gümüşe sürülünce oluşan izlerden madenin saflık derecesini belirlemeye yararmış. Kısaca saflık ölçer. Tam doğru kullanıyoruz denemez, çok yanlış kullanmasak da.
Kallavi
Yap şöyle bir kahve, kallavi olsun gibi bir kullanım nasıl oturmuş bilinmez ama kallavi Osmanlıda sadrazamın kavuğunun adı. Heybetli bir kavuk ve temsil ettiği güç efsane, o yüzden “çok sağlam” anlamında kullanıyor olabiliriz.
Abaza
Abazalar Kafkas halklarından biri, bu halka mensup kişiler de haliyle Abaza oluyor. Bir grup aşırı komik insan da abazan yerine Abaza diyerek çok eğleniyor.
Hodri meydan
“Hayda bre” kısalıp hodri olmuş. Ardına bir de meydan eklenince, buyur meydanda kapışalım anlamını doğurmuş.
Kıyak
Öğrenmemizle bayağı şaşırmamız bir olan kelime. Efendim bunun anlamı atların çiftleşmesi esnasında erkek ata yardımcı olmak, el ile yol göstermekmiş. Artık “bi kıyak geçerken” iki kez düşüneceğiz.
Şamar oğlanı
Gerek şamarı yemek gerek şamar oğlanına dönmek olarak bolca kullandığımız bu sözcüğün de enteresan bir geçmişi var. Avrupa’da her asilzade okula halktan bir yaşıtıyla beraber gönderilirmiş, asil olan bir hata işleyince, bunun cezasını halktan olan çekermiş.
Efkâr
Bir diğer çoğul olma durumu da bu kelimede karşımıza çıkıyor. Fikir’in çoğulu. Yani efkârlıyım diyen kişi aslında kederliyim, dertliyim değil düşünceliyim diyor, biz onu yanlış anlıyoruz.
Yavşak
Ağza çok güzel oturan bu kelimenin bir de güzel anlamı varmış. Bit ya da pire yavrusuna yavşak denirmiş. Ayyy yavşak yhaaa!
Yosma
Güzel alımlı kadın anlamına gelen bu kelimenin anlamı gitgide kolay kadına doğru kaymıştır, neden böyle olmuştur bilmesek de doğru anlamıyla kullanabilen insanlar nadir de olsa vardır hâlâ.
Bendeniz
Anlamının en bilinmediğini düşündüğümüz kelimelerden birisi de bendeniz’dir daha doğrusu “bende”dir. Bende, köle/kul demektir, birine kendimizi takdim ederken “bendeniz isim soyisim” dediğiniz zaman, emrinize amadeyim anlamı taşır.
Zıvanadan çıkmak
Gayet doğru kullandığımız ancak anlamını pek de bilmediğimiz kelimelerden biri daha karşımızda: Zıvana. Marangozların dediğine göre ahşap mobilyaların (masa, sandalye gibi) bağlantı yerlerindeki kritik noktaların adıymış zıvana, eğer bu mobilyalar kötü kullanılır ve bu kısımlara zarar gelirse, o eşya bir daha iflah olmazmış. Yani zıvanadan çıkmak gerçekten de hiç iyi bir şey değilmiş.
Sittin sene
Ağza dou dolu oturan adeta bir küfür gibi keyif veren bu kelimenin anlamı çok açık aslında, sittin = altmış, yani “sittin sene bitmez bu iş” gibi bir cümle bahsi geçen işin bitmesine daha çooooook olduğunu belirtiyor.
Eşya
Geldik bir başka çoğul kelimemize daha. Eşya kelimesi “şey”in çoğuludur, şeyler anlamında yani. Anlamını bilerek kullanmak daha güzel. Bu durumda eşyalar demek aslında yanlış oluyor ama çaktırmayın.
Lavuk
Bu da hiçbir anlamı olmasını beklemezken anlamlı çıkan bir kelime. Genel evlerde çıkışta kolonya tutan, iki film birden sinemacılarında konuklara peçete ikram eden kişinin adıymış bu. Yapılacak iş değil gerçekten de.
Bızdık
Ermenice bir kelime olan bızdık, ufak, küçük anlamına geliyormuş, “ufaklık” anlamında bir hitap sözcüğü olarak kullanılması gayet sevimli olur.
Kariye bonusu: CV
Herkesin ağzında olan ama anlamını kullananların %1’inin bile bildiğinden şüphe duyduğumuz bir kelime CV. Neden mi? Çünkü Latince bir kelime grubunun kısaltılmış hali CV. Uzunu: Curriculum vitae. Curriculum çember, vitae de hayat demekmiş, yani hayat çemberi. Bu açıklama iş ararken feleğin çemberini gören tüm dostlara gelsin.
