7 Mart 1912’de Sankt Peterburg’da Sadretdin Nizametdinoviç Maksudov ve Kamile Rami’nin kızı olarak dünyaya gelen Adile Ayda’nın bir gün Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın diplomatı olacağından kimsenin haberi yoktu. Babası da Sadri Maksudi ismiyle hukuk alanında büyük başarılara imza atmıştır.
1. Bugün doğum günü olan Adile Ayda İlk Kadın Türk Diplomatı olarak tarihimizdeki ilkleri yaşatan kadınlardan biridir.
2. Başarılı geçen öğrenim yılları
Adile Ayda o yıllar fazlasıyla tahsilli olan bir aileden gelmenin avantajıyla akademik hayatını başarılı ve rahat şekilde sürdürdü.1941’de Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu ve aynı yıl asistan ardından 1943’de doçent oldu. Bu güzel öğrenim hayatının ardından İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne tayin oldu. Fakat Tüm bunlar Adile Ayda için yeterli olmayacaktı.
3. Diplomasi alanındaki hırsı ve bir ilki başarması.
1932’de Dışişleri Bakanlığına giriş için sınavları kazanan Adile Ayla, Cumhuriyet tarihindeki ilk kadın diplomat olarak tarihe geçmeyi de başardı. Fakat kadınların yurtdışına tayin edilemediği yasa yürürlüğe girince istifasını verdi ve yükselokul,lise gibi yerlerde yabancı dil dersleri verdi. 1957’de kalkan yasanın ardından koşa koşa dışişleri bakanlığına döndü. Bu artık yurtdışında ülkemizi bir kadının temsil edeceği anlamına geliyordu. Adile Ayda başarılı diplomasi ilişkilerinin ardıdnan bir dönem gazetelerin manşetlerini bile süslemiş.
4. Bu başarıların devamında tarihler 1976’yı gösterirken dönemin cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, Adile Ayda’yı Cumhuriyet Senatosuna Kontenjan Senatörü seçti.
5. Nihal Atsız ve Halil İnalcık gibi tarihçilerle etkileşimleriyle tarih alanında bazı katkılar verebilmek için uğraştı.
Ünlü Türkçü olarak bilinen Nihal Atsız, Adile Ayda’nın eserleri hakkında birçok inceleme mektubu gönderdi ve ayrıca isteklerde bulundu. Ünlü tarihçimiz Halil İnalcık ise “Tarihçilerin Kutbu” adlı söyleşide Adile Ayda’dan övgüyle bahsederek diplomasi ve tarih alanlarında verdiği katkılara vurguda bulunmuştur.
6. Estrüsklerin Türk olduğunu vurgulayan bir kitap yazdı. Fakat kitap yayınlandıktan ertesi gün hayatını kaybederek kitabın etkilerini maalesef göremedi.
İtalya’nın Tiber ile Arno nehirleri arasında yer alan Etruria bölgesinde yaşamış ve MÖ 6. yüzyıla dek varlığını sürdürmüş olan bir halkın Türk izleri taşıdığını savunan tezi için araştırmalar yapan Adile Ayda, bu konuda diplomasi gücünü de kullandı. Fakat tez kitaplaştığında ertesi gün hayatını kaybetti.
7. Başarıları ve eserleri
Yazarlık kariyeriyle de sükse yapan Adile Ayda, 5 Kasım 1992’de hayatını kaybetti ve gerisinde birçok diplomasi başarı, çeviriler, araştırmalar ve ödüller bıraktı. Bazılarına bakacak olursak:
Eserleri: Bir Demet Edebiyat, Etrüskler (Tursakalar) Türk idiler, Türklerin İlk Ataları, Yahya Kemal’in Fikir ve Şiir Dünyası, Böyle İdiler Yaşarken
Ödüller: İtalya devletinden Liyakat Nişanı ve Roma Elçiliği
