Kuşkusuz sosyal medyanın gelişimi internete birçok şey kattı. Bunlardan biri de yapılan bir haberin tahmin edildiğinden de daha hızlı şekilde yayılması. Özellikle tarihler 2017’yi gösterdiğinde geleneksel medyanın yanında birçok içerik sitesinin de haberciliğe soyunduğunu açık şekilde görebiliyoruz. Fakat büyük bir sorun haline gelen, bazen troll bazen de kulaktan dolma bilgilerle yazılan haberler büyük bilgi kirliliğine neden oluyor. Bazı siteler istemeden bu yanlış haberleri yayınlarken bazıları da sırf “klik” uğruna bunu yapabiliyor.
Yanlış yayılan haberlerin ne gibi sorunlara yol açtığını tarihimizde yer alan 6-7 Eylül olaylarından örnek olarak görebiliriz. Bir gazetede çıkan yalan-yanlış haberin neye mal olduğu yüzleşmemiz gereken bir gerçek.
Biz de yalan haberleri teyitleyerek doğrululuğunu ispatlayan Teyit.org‘dan 2017’de viral olan ve yalan haberleri derlemesini istedik.
Doğru haberlerin önümüze çıktığı yeni bir yıl olması dileğiyle…
1. İtalya’da göçmenlerin kaldığı manastırda 9 rahibenin hamile kaldığı iddiası
Sputnik Türkiye, Sözcü, IMP News, Yurt, Akşam, Milliyet, Hürriyet gibi bazı haber sitelerinde yer alan haberlerde, beş Afrikalı göçmeni misafir eden İtalya’nın Milano kentindeki bir manastırda dokuz rahibenin hamile kaldığı iddia edildmişti. Haberin gerçek olmadığı ve yayınlayan sitenin gerçek olmadığı ortaya çıkarıldı.
2. Hayatını kaybeden genç kıza cenaze aracı şoförünün tecavüz ettiği iddiası
Bu haber sitesinin who.is kaydına bakıldığında sitenin alan adını 5 gün önce aldığı görülüyor. Henüz 5 gün önce alan adının alındığı söz konusu sitenin böyle bir haberi 11 Ekim Dünya Kız Çocukları Günü’nde yayınlaması da kuşkuları arttırırken yapılan araştırmalarla haberi yapan aynı kişinin aynı haberi 2016’da yaptığı ortaya çıkarılmış.
3. Fotoğrafın, Güneş tutulmasının uzaydan görüntüsü olduğu iddiası
Sosyal medyada ve T24, Med Haber Ajansı gibi haber sitelerinde paylaşılan bir fotoğrafın 21 Ağustos 2017’de gerçekleşen güneş tutulması sırasında uzaydan çekilen bir görüntü olduğu iddia edildi. Ancak bu iddia doğru değil. Fotoğraf, 21 Ağustos’ta gerçekleşen güneş tutulmasına ait değil, tasarımcıların çalışmalarını paylaştığı DeviantArt’da yayınlanan görseller ve tarihleri 2009’dan başlıyor.
4. TRT’deki bilim yarışmasında “Organik Hoşaf” projesinin birinci olduğu iddiası
TRT Haber’de yayınlanan “Bir Fikrin Mi Var” isimli yarışma programında yarışan “Organik Hoşaf” isimli proje sosyal medyada tartışmalara yol açtı. Yarışmada “Organik Hoşaf” projesinin “Alzheimer Çipi” projesini geride bırakarak birinci olduğu iddia edildi.
Ancak, “Bir Fikrin Mi Var” isimli yarışma programını, “Organik Hoşaf” projesinin kazandığı iddiaları doğru değil. Yarışmayı “Hız Ayarlı Yol Kasisi” projesiyle Adnan ve Uğur Kal kardeşlerin kazandı.
5. Kimseyle konuşmak istemeyen kadının 28 yıldır kör taklidi yaptığı iddiası
İspanya’da yaşayan 57 yaşındaki Carmen Jimenez isimli bir kadının, insanlara selam vermekten sıkıldığı ve ayak üstü konuşmaları sevmediği için 28 yıldır kör taklidi yaptığı iddia edildi. Fakat bu iddia yanlış. Haber İspanyol bir mizah dergisinden yayıldı.
6. Emekli postacının bin 300 çocuğun babası olduğu iddiası
T24, Hürriyet, Star, Ontrava, Posta, ABC, Akşam gibi haber sitelerinde yer alan haberlerde ABD’de yaşayan, 87 yaşındaki eski bir postacının, 1.300’den fazla gayrimeşru çocuğun babası olduğunun ispatlandığı iddia edildi. Fakat bu haberi yayan sitenin de gerçeği yansıtmayan haberler yaptığı ortaya çıkarıldı.
7. Arjantin’de yaşayan 128 yaşındaki adamın Adolf Hitler olduğu iddiası
Sabah, Haberler, Son Dakika, Ontrava, Webtekno gibi haber sitelerinde yer alan haberlerde Arjantin’in Salta eyaletinde yaşayan 128 yaşındaki adamın, diktatör Adolf Hitler olduğunun iddia edildiği belirtildi.Fakat haberin parodi sitesinden yayıldığı ortaya çıkarıldı.
8. Düzce’deki Rabia heykelinin üç parmağının kırıldığı iddiası
Siyasi Haber, Artı Gerçek, Yurt Gazetesi, Onurlu Gazeteciler, Haber Asi gibi bazı haber sitelerinde ve İlber Ortaylı Hayranları gibi Facebook sayfalarında yer alan haberlerde, Düzce’de dikilen Rabia heykelindeki üç parmağın, heykeli protesto eden ülkücü grup tarafından kırıldığı, yalnızca orta parmağın bırakıldığı iddia edildi. Haber doğru değil, görseller photoshop.
9. The Simpsons’ta Trump’ın Suudi Arabistan ziyaretinin tahmin edildiği iddiası
Sosyal medyada dolaşıma giren bir fotoğrafta, Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) uzun yıllardır yayınlanan The Simpsons adlı çizgi filmin 14 yıl önce, ABD Başkanı Donald Trump’ın Suudi Arabistan’a gerçekleştirdiği ziyaret sırasında, küreye dokunduğu sahneyi tahmin ettiği iddia edildi. Fakat bu sahne yapılan ziyaretin ardından Simpsons’da yerini almıştı.
10. Suyun üzerinde yürümeye çalışan papazı timsahlar yedi iddiası
Posta, Sol Haber, ABC, Habertürk.tv, Yeni Akit, BirGün, Yeni Şafak, Mynet, Star gibi haber sitelerinde ve sosyal medyada yer alan haberlerde Zimbabve’de ‘İsa gibi suyun üzerinde yürümeye çalışan’ papaz Jonathan Mthethwa’yı timsahların yediği iddia edildi. Fakat bu da parodi haberlerin yayınlandığı bir sitenin haberiydi.
11. TBMM’de 90 TL vatandaşlık aidatı alınmasına ilişkin kanun kabul edildi iddiası
Sosyal medyada gündeme gelen bir iddiada TBMM’de sabaha karşı kabul edilen bir kanun teklifiyle vatandaşlardan yıllık 90 TL vatandaşlık aidatı alınacağı iddia edildi. Fakat TBMM’nin takviminde böyle bir toplantının da yapılmadığı görüldü.
12. Suudi televizyon kanalı Merkel’in saçını sansürledi iddiası
Sosyal medyada Kahrolsun Bağzı Şeyler gibi Facebook sayfaları ve Gazete Duvar, Sol Haber, Sputnik, Siyasi Haber, T24, En Son Haber, Yurt gibi haber sitelerinde yer alan haberlerde Suudi Arabistan’da bir televizyon kanalının Almanya Başbakanı Merkel’in saçını sansürleyerek yayınladığı iddia edildi.Fakat AFP’nin oirijinal fotoğrafında sansür olmadığı görülüyordu.
13. NASA Güneş’e şempanze gönderecek iddiası
Hürriyet, Milliyet, Webtekno, Beşiktaş Medya Grup gibi sitelerde yer alan bir haberde, NASA yetkililerinin Güneş araştırmalarında önemli bir adım olacak Wednesday görevinde bir şempanzeyi kullanacakları iddia edildi. Fakat 2014’de benzer haberler çıkmıştı ve yalanlandı.
14. İstanbul’da bir timsaha tecavüz edildi iddiası
19 Mart 2017 tarihinde biliyomuydun.com internet sitesinde yer alan “Oha bu kadarı da olmaz deme burası Türkiye. Hayvanat bahçesinde timsaha tecavüz ettiler” başlıklı haberde, İstanbul’da bir hayvanat bahçesinde bulunan Nil Timsahına hayvanat bahçesi çalışanlarından N.K.’nın tecavüz ettiği iddia edildi. Fakat iddia parodi içeriklerin yayınlandığı Kirpice’den yayınlamıştı.
15. Rockefeller 6 kalp, 3 böbrek ve 2 ciğer nakli geçirdi iddiası
DHA tarafından servis edilen ve TRT, Milliyet, NTV, BirGün, Sabah, Posta gibi haber sitelerinde ve sosyal medyada yayılan bir iddiaya göre, dün (20 Mart) 101 yaşında hayatını kaybeden Amerikalı iş adamı David Rockefeller bu zamana dek 6 kalp, 3 böbrek ve 2 ciğer nakli geçirdi. Fakat bu iddia da parodi bir haber sitesinden çıkmış.
16. Harun Kolçak’ın vasiyeti olduğu iddia edilen yazı
Sosyal medyada ve bazı internet sitelerinde, hayatını kaybeden pop sanatçısı Harun Kolçak’a ait olduğu iddiasıyla bir yazı yayınlandı. Fakat sanatçının ailesi ve menajerin yaptığı açıklamada böyle bir vasiyetin geçerliliği yok.
17. “Tercih” mührü “Hayır” yazısının üzerine basılırsa oy geçersiz sayılacak iddiası
Sosyal medyada ve WhatsApp gruplarında “Oyunuzu kullanırken lütfen dikkat ediniz ve çevrenizdeki dostlarınızı da uyarınız. Örnek pusulalarda görüldüğü gibi ‘Tercih’ mührünü pusuladaki ‘Hayır’ yazısının üzerine değil… ‘Hayır’ yazısının altındaki boşluğa net okunabilecek şekilde basınız” ifadelerinin yer aldığı bir görsel dolaşıma girdi. Tercih mührünün “Hayır” kelimesinin üzerine gelmesi halinde oyun geçersiz sayılacağı iddia edildi. Ancak iddia doğru değil. Referandumda kullanılan oyların hangilerinin geçersiz sayılacağı ile ilgili Yüksek Seçim Kurulu (YSK) 14 Şubat’ta bir genelge yayımladı.
