Video yardımcı hakem yani uluslararası kullanımıyla VAR sistemi Süper Lig’de uygulanmaya başlamasından beri birçok “gri pozisyonda” başarıyla uygulanmaya çalışıyor. Sporun içine teknolojinin girmemesini isteyen kesimler tarafınca eleştiriler olsa da, VAR uygulaması artık futbolun bir gerçeği.
UEFA Hakem Komitesi Başkanı efsane eski hakem Pierluigi Collina 2018 Dünya Kupası’nda VAR sistemiyle verilen kararların %99.3’ünün doğru olduğunu açıklamıştı ve böylece hiçbir skandal kararın verilmediğine dikkat çekmişti.
Şampiyonlar Ligi’nde 2018-2019 sezonunda uygulanmaya sokulmayan VAR sisteminin ilk kurbanının Cristiano Ronaldo olması, eleştirilerin dozajını arttırmıştı. Rakibinin saçına dokunan Ronaldo’nun oyundan atılması ve kariyerinin ilk kırmızı kartını görmesinden sonra Juventus teknik direktörü Allegri, basın toplantısında bu konuya dikkat çekerek VAR’ın mutlaka Şampiyonlar Ligi mücadelesinde uygulanması gerektiğini söylemişti.
Bunun üzerine toplanan UEFA, gelecek sezondan itibaren VAR uygulamasının Şampiyonlar Ligi’nde uygulanacağını açıkladı.
Peki biz VAR sisteminin ne kadarını doğru olarak biliyoruz? Hangi durumlarda VAR teknolojisinin devreye gireceği hakkında yeterince bilgi sahibi miyiz? Bu soruların cevabını bulmak için VAR ile ilgili akıllarda soru işareti bırakmayacak bir liste hazırladık.
1. Verilen ya da verilmeyen gol konusunda bir ihlal varsa VAR devreye girecek
Farkındaysanız artık hakemler ofsayt şüphesi olan pozisyonlarda oyunu devam etme yönünde karar veriyorlar. Bunun sebebi ise herhangi bir yanlışlık olduğu halde bunun VAR hakemleri tarafından tarafına uyarı iletilecek olması. Böylelikle ofsayt olmayan pozisyonlarda kalkan bayrağın olası bir gol pozisyonun önüne geçecek.
Gol pozisyonu dahilinde bir faul varsa bu da VAR’ın inceleme alanına giriyor.
Aynı zamanda henüz gol çizgisi teknolojisi kullanılmayan ülkemizde, topun çizgiyi geçip geçmediği sorusuna da VAR hakemleri muhattap olacak.
2. Doğrudan kırmızı kart pozisyonları VAR kapsamında fakat ikinci sarı karttan ihraç kapsama dahil değil!
Belki de VAR sisteminin en çok tartışılması gereken konu ikinci sarı kartlara ilişkin yönetmeliğe ait. Çünkü hakemin ikinci sarı karttan dolayı ihraç ettiği futbolcu, VAR uygulamasının kapsamına girmiyor.
Doğrudan kırmızı kartın gösterilmesi gereken hallerde hakem VAR hakemlerinin “inceleme talebini” gözden geçirebilir ve saha kenarında bulunan ekrandan tekrardan pozisyonu izleyebilir.
3. Penaltı kararları konusunda VAR’a başvurmak hakemin inisiyatifinde
VAR odasındaki hakemlerin esas görevi karar vermek değil sadece maçın hakemine inceleme tavsiyesi vermek. Herhangi bir penaltı şüphesi olan durumda maçın hakemi verdiği karardan eminse, VAR odasının inceleme talebini gözardı edebiliyor. Emin olmadığı pozisyonlarda saha kenarına giderek videoyu izleyip yine nihai sonucu kendisi verebiliyor.
4. Hakemin yanlış futbolcuya kart çıkması durumunda kararını tekrar gözden geçirmesi için VAR’a başvurabiliyor
Olası bir yanlış kart gösterme durumunda maçın orta hakemine ikazda bulunan VAR odası hakemleri pozisyonu tekrar incelemesi için çağrıda bulunabiliyor. Bunun ardından hakemin kararı değiştirme hakkı yine kendisinde saklı.
Bunun yanı sıra verilmeyen muhtemel kırmızı kart pozisyonu için yine VAR odasında bulunan hakemlerin inceleme talebi doğrultusunda maçın orta hakemi tekrar incelemek için videoyu izlemeye gidebiliyor.
5. Herhangi bir tartışmalı pozisyonda eğer inceleme gerekmiyorsa VAR hakemleri inceleme önerisinde bulunmaz ve oyun devam eder. Buna “sessiz kontrol” denir
Tartışmalı pozisyonların yaşandığı durumlarda, örneğin hakemin verdiği penaltı kararını inceleyen VAR hakemleri pozisyonun penaltı olduğunda mutabıksa, orta hakeme herhangi bir inceleme talebinde bulunmaz. Böylelikle orta hakemin verdiği karar kabul olmuş olur. Sessizlik mutabakattır.
6. Hakem kesinlikle emin olduğu pozisyonda kararın incelenmesini isteyen VAR hakemlerin talebini reddedebilir
Hakemi mutlak olarak sahadaki tek otorite olmasına katkı vermek için özellikle konulan bu kural gereğince maçın orta hakemi verdiği karardan %100 eminse, tekrar inceleme ihtiyacı hissetmeyebilir.
7. VAR sürecinin başlaması için topun iki taraf için de tehlikeli olmayan bir pozisyonda olması gerekir
Hakemin olası bir penaltı şüphesi taşıdığı durumlarda pozisyonu devam ettirir ve top ne zaman tehlikesiz bölgeye giderse VAR odasıyla iletişime geçer. Bunun sonucunda oyunu durdurur ve tekrar pozisyonu izleyerek yine kendisi duruma karar verir. VAR hakemlerinin sonuca müdehale etmesi diye bir durum söz konusu değildir.
8. Futbolcuların VAR’a gitmesi için hakeme televizyon incelemesini ifade eden dikdörtgen şeklindeki hareketi yapmaları durumunda sarı kart ile cezalandırılırlar
Hakemin pozisyonu tekrar incelemesini talep eden oyuncuların elleriyle inceleme işareti yapmaları durumunda sarı kart ile cezalandırılırlar. Bu durum hakem otoritesini zayıflatmaya yönetilik sportmenlik dışı hareket olarak değerlendirilir.
9. VAR uygulaması mücadeleleri ortalama olarak yalnızca 60 saniye kadar uzatıyor
VAR sistemine getirilen en büyük eleştirilerden birisi de maç süresini çok fazla uzatacak olduğuydu. Fakat incelenen veriler sonucu VAR sisteminin olmadığı mücadelede oyun 287 saniye uzarken, VAR’ın uygulandığı müsabakalarda uzayan süre 347 saniye.
VAR’ın kullanıldığı durumlarda maçın uzama süresine etkisi yalnızca %1,34.
