Kimi ilkler var ki, onları gerçekleştirenlerin çok bariz bir ortak noktası var: hemen hepsi çeşitli yokluklardan geliyorlar. Ailesini kaybedenler, yoksulluk içinde yaşayanlar veya savaşların ortasında kalanlar. Böyle bir hikayesi olan Valentina Tereshkova’ya belli ki yeryüzü yetmemiş ve azmi, başarma isteği onu göklere, uzaya kadar çıkarmış. Uzaya çıkan ilk kadın olması tek vasfı değil, aynı zamanda bunu deneyimleyen ilk sivil ve uzayda çektiği fotoğraflarla bilim dünyasına da katkı sağlamış bir isim.
1. İlk yıllar
Valentina Tereshkova’nın tabii uzaya giden ilk kadın olana değin geçirdiği mücadele dolu bir hayatı da var. Bu süreçten bahsetmek gerekirse; Sovyetler Birliği devrine tesadüf eden 1937 yılında Rusya’da dünya geliyor. Çiftçilik yapan yoksul bir aileye sahip olan kozmonot, doğumundan iki yıl sonra İkinci Dünya Savaşı’nda babasını yitiriyor. Maddî zorlukların daha da baş gösterdiği bu devrede liseyi yarıda bırakarak fabrikada çalışmaya başlıyor. Tereshkova bir yandan da amatör paraşütçülükle ilgilenerek aslında ilk ‘’gökyüzü deneyimleri’’ne başlamış oluyor.
2. Gençlik girişimleri
Valentina Tereshkova 1961 yılında karşımıza Rusya’daki politik bir toplulukta sekreter olarak çıkıyor. Ardından Sovyetler Birliği Komünist Partisi’ne üye olan kozmonot zamansal açıdan ‘’uzaya çıkılası’’ bir döneme denk geliyor. Zira ABD ile Sovyetler Birliği arasındaki meşhur Uzay Yarışı başlıyor ve her iki cephe de mümkün mertebe ilkler gerçekleştirmeye çalışıyor.
3. Sovyetler’in uzay çalışmaları
1961’de, Rus kozmonot Yuri Gagarin’in uzaya çıkan ilk isim olmasının ardından Sovyetler bir ilke daha imza atmayı amaçlıyor: uzaya ilk kadını çıkarmak! Bu hem o günkü teknolojiyi geliştirmeye gerek duymadan önemli bir olayı başarmak hem de kadınla erkeğin toplumsal sahadaki eşitliğine vurgu yapmak anlamına geliyor.
4. Uzaya ilk çıkacak kadın için yapılan seçmeler
Bu mantıktan hareketle Sovyetler Birliği geniş çaplı bir seçme yapma kararı alıyor. Bunun için gereken şartlarsa şunlar: adayların 30 yaşının altında ve paraşütçü olmaları, maksimum 1.70 boy ve 70 kg’ye sahip olmaları. 400’ün üzerindeki adaylar arasından ilk dörde girmeye başaran Valentina Tereshkova, bu dörtlünün de birincisi seçiliyor. Rus kozmonot bu özelliklerinin yanı sıra dönemin Sovyetler Birliği için birkaç özelliği daha karşılıyor: sosyalist dünya görüşü, işçi ve azimli bir kişilik.
5. Uzaya çıkmak için yapılan hazırlıklar
Seçilmesinin ardından yoğun bir eğitim programına giren Tereshkova yorgunluk ve uykusuzluk gibi durumları göz ardı ederek tek bir şeye odaklanmayı başarıyor: uzaya ilk çıkan kadın olmak. Eğitimi uzay mekaniğini anlamak için yeterli olmasa da bu vaziyet onu hiç mi hiç yıldırmıyor. Böylece 1963’e gelindiğinde tarihteki önemli bir ilk gerçekleşmek için oyuncusunu beklemiş oluyor.
6. Beklenen an
16 Haziran 1963 Rus kozmonotun tüm çabalarının meyvesini alacağı gün oluyor. Vostok 6 adlı uzay uçuşu böylece başlamış oluyor ve bir kadının gerçekleştirdiği sayısız ilklerden biri daha gerçekleşmeye başlıyor. Dünya etrafında tam 48 tur atan Valentina Tereshkova, 3 gün uzayda kalıyor. Bu süre, o güne kadar en fazla 36 saat uzayda kalabilmiş ABD’li astronotların da önüne geçen bir süre oluyor. Kozmonotun bu yolculuğu sırasında atmosfere dair çektiği fotoğraflar da bilim dünyasında kullanılıyor.
7. Dönüş yolunda söyledikleri
Valentina Tereshkova belki sayısız kadının hayalini gerçekleştirmesiyle beraber dönüş yolunda şunları aktarıyor: “Altımda bir göl vardı. Paraşütüm çok büyüktü ve 3 km kala açmam gerekiyordu. Bu yüzden benim için planladıkları yere, göle iniş yapmam gerekti. Aklımdan geçen ilk şey: Tanrım, uzaya bir kadın gönderiyorlar ve geri gelir gelmez ilk yaptıkları şey o kadını ıslatmak oluyor.”
8. Diğer çalışmaları
Dünya’ya döndüğü vakit Lenin Nişanı ve Altın Yıldız Madalyası ile ödüllendirilen Tereshkova kadınlara özgü kozmonot eğitim programı kapanana değin mühendis olarak burada çalışmayı sürdürüyor. Ayrıca 1969 – 1991 arasında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi’nin üyesi olarak aktivist yanını sürdürüyor.
9. Son sözler
Valentina Tereshkova yıllar sonra bu ilkin gerçekleştirilmesine dair çeşitli ihmalleri söylemiş olsa da bu pürüzler onun şöhretine gölge düşürmüyor. Bugün 82 yaşında olan bu Rus kadını 2013’te de Mars’a tek yönlü bir yolculuk yapma isteğini dile getiriyor. Öyle görünüyor ki yıllar onu törpülemiyor, aksine ‘’başka alemlere’’ olan merakı katbekat artıyor.
