Ütopya, düşünmeyi, hayal etmeyi, tasarlamayı sevenler ve hep daha iyisini isteyenler için olmazsa olmazdır. Günlük hayatın stresinden kaçanlar da ütopyolar inşa etmeye başlayınca, bu kelimeyi çok sık duyar olduk. Hal böyle olunca “Ütopya nedir?” sorusu büyük bir merak konusu haline geldi. Hatta “Bu ütopyayı kaça inşa ettirebiliyoruz?” diye soranlar da oldu. Biz de, bu tarz sorunların önüne geçmek için ütopya nedir, ne değildir anlattık. Ayrıca distopya nedir konusuna da değindik.
Ütopya nedir?
Ütopya kavramını anlamak için önce etimolojisine bakmalı, daha sonra ütopya nedir anlatmalıyız. Ütopya kelimesi köken olarak Yunanca “yok/olmayan” anlamındaki ou, “mükemmel olan” anlamındaki eu ve “yer/toprak/ülke” anlamındaki topos sözcüklerinden türemiştir. Ancak Thomas More’un 1516’da yazdığı De Optimo Reipublicae Statu deque Nova Insula Utopia veya kısaca Utopia isimli kitap, kelimenin kullanımını yaygın bir hale getirmiştir. Ütopya, gerçekte olmayan, tasarlanan toplumlara veya düşüncelere denir. Ütopyalar özünde gerçek olması mümkün olmayan toplum yapısı, yaşantısı ve düzenidir. Bu imkansız tasarılar üzerine iki çeşit görüş vardır. İlki iyi ve istenilen şekilde olanıdır, diğeri ise korkunç ve arzu edilenin aksini temsil eden ütopyalardır. Son zamanlarda çok merak edilen ütopya nedir anladığımıza göre, ütopyanın zıttı olan distopya nedir öğrenelim…
Distopya nedir?
Distopya, olumsuz ve korkutucu ütopyalara verilen isimdir. Distopyalar, totaliter bir düzene sahip baskıcı toplumları temsil eder. George Orwell‘ın 1984‘ü, Alan Moore’un V for Vendetta’sı, Anthony Burgess’in Otomatik Portakal’ı ve Jack London’nın Demir Ökçe’si gibi kitaplar, en iyi distopya örnekleridir.
İstenen ütopyolar
İstenen ve her şeyiyle içine çeken ütopyalar, en yaşanılır toplum ve devlet tasarımlarıdır. Bunun ilk örneklerinden biri Plato’nun “Devlet” adlı eseridir. Plato bu eserinde devletin nasıl olacağını anlatmıştır. Bu ütopik devlette insanlar, çalışanlar (çiftçiler, zanaatkarlar), bekçiler (askerler) ve yöneticiler (bilginler) olmak üzere üçe ayrılmıştır. Bu ütopyada yöneticiler devleti yönetir, bekçiler güvenliği sağlar, çalışanlar ise çalışıp üreterek devletin maddi ihtiyaçlarını karşılar. Bu ütopik toplumdaki her sınıfın kendine özgü erdemleri vardır. Ütopya nedir anlatan diğer yazarlar ve eserleri:
– Thomas More – Ütopya
– Francis Bacon – Yeni Atlantis
– Etienne Cabet – Icaria’ya Yolculuk
– William Morris – Olmayan Yerden Haberler
– Edward Bellamy – Geçmişe Bakış
– Farabi – El-Medinet’ül Fazıl
– Charlotte Perkins Gilman – Kadın Ülkesi
– Campanella – Güneş Ülkesi
Ütopya çeşitleri nelerdir?
Şu ana kadar yazılmış olan çeşit çeşit ütopya vardır. Bu çeşitlerin en büyük örnekleri ekonomik ütopyalar, feminist ütopyalar, tarihi ve politik ütopyalar, bilimsel ve teknolojik ütopyalar, ekolojik ütopyalar ve dini ütopyalardır. Ekonomik ütopyalar ekonomi temellidir ve 19. yüzyıldaki sıkıntılı ekonomik şartlar için bir çözüm olması amacıyla oluşturulmuştur. Feminist ütopyalar, kadın egemenliğini ve ihtiyaçlarını öne çıkarır. Tarihi ve politik ütopyalar, kusursuz denilecek kadar iyi bir toplum oluşturma çabalarının olduğu tasarılardır. Dini ütopyalar, adından da anlaşıldığı gibi din ile ilgilidir. Bilimsel ve teknolojik ütopyalar, gelişmiş bir bilim ve teknolojinin bulunduğu bir gelecek kurgusunda geçer. Ekolojik ütopyalar ise insanın, doğayla barışık bir şekilde yaşamasını öncelik alır. Her bir ütopya çeşidi, ütopya nedir sorusuna farklı bir cevap verir.
