Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) geçtiğimiz günlerde Türkiye’deki kadın istatistiklerine dair dikkat çeken verilerin yer aldığı bir rapor yayımladı. “İstatistiklerle Kadın, 2023” başlıklı rapor, ülkemizdeki kadın nüfusu, kadınların eğitim ve istihdam oranı ve doğuşta beklenen ortalama yaşam süresi gibi Türkiye’deki kadınlar hakkında pek çok istatistiki veriyi ortaya koyuyor. Gelin Türkiye kadın istatistikleri, Türkiye’de kadın olmak hakkında ne söylüyor, birlikte bakalım.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kısa süre önce “İstatistiklerle Kadın, 2023” başlıklı bir rapor yayımladı
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre elde edilen veriler, 31 Aralık 2023 tarihi itibarıyla ülkemizdeki kadın nüfusunu, kadınların eğitim ve istihdam oranını ve kadınlarda doğuşta beklenen ortalama yaşam süresi gibi istatistiki bilgileri ortaya koyuyor. Öte yandan Türkiye kadın istatistikleri ile ülkemizde kadın milletvekillerinin, üst ve orta düzey yöneticilerin, profesörlerin ve büyükelçilerin sayısı ve toplam içerisindeki oranları da belli olmuş durumda.
TÜİK verilerine göre Türkiye nüfusunun yüzde 49,9’u kadınlardan oluşuyor
Buna göre ülkemizdeki kadınların sayısı 42.638.306. Nüfusun yüzde 50,1’ini oluşturan erkeklerin sayısı ise 42.734.071. Yani Türkiye’deki kadın nüfusu ile erkek nüfusu arasında oransal olarak bir denge bulunuyor. Ancak bu istatistik, 60 yaş ve üzeri insanlar dikkate alındığında önemli ölçüde değişiyor.
Kadın nüfusun oranı, 60-74 yaş grubunda yüzde 52,1
90 ve üzeri yaş grubu dikkate alındığında ise kadınlar bu gruptaki nüfusun yüzde 70,2’sini oluşturuyor.
Türkiye’deki kadınlar, erkeklerden 5,5 yıl daha fazla yaşıyor
TÜİK verilerine göre doğuşta beklenen yaşam süresi 2020-2022 döneminde Türkiye geneli için 77,5 yıl. Doğuşta beklenen yaşam süresi, yalnızca kadınlar söz konusu olduğunda 80,3’e yükseliyor. Erkeklerin ise 74,8 yıl yaşaması bekleniyor. Yani Türkiye’deki kadınlar ortalama olarak erkeklerden 5,5 yıl daha fazla yaşıyor. Ülkemizde kadınların erkeklerden daha uzun yaşaması 60 yaş ve üzeri nüfustaki kadın oranının önemli ölçüde artmasına neden oluyor.
Türkiye’de, doğuşta sağlıklı yaşam süresi kadınlarda 57,0 yıl
Sağlıklı yaşam süresi, belirli bir yaştaki kişinin günlük hayattaki faaliyetlerini sınırlandıracak bir sağlık sorunu olmadan yaşaması beklenen yıl sayısını ifade ediyor. 2020-20222 yılları arasında Türkiye geneli sağlıklı yaşam süresi 58,4 yıl. Aynı tarihler arasında doğuşta sağlıklı yaşam süresi kadınlarda 57,0, erkeklerde ise 59,7 yıl olarak kayıtlara geçti. Yani erkeklerin doğuşta sağlıklı yaşam süresi kadınlarınkinden 2,7 yıl daha fazla.
TÜİK Ulusal Eğitim İstatistiklerine göre kadın nüfusu içerisindeki ortalama eğitim süresi 8,5 yıl
Erkeklerdeki ortalama eğitim süresi ise 10 yıl. 2022 verilerine göre kadınların eğitim yaşamında geçirdiği yıl sayısı erkeklere kıyasla daha az. Fakat 2011 yılı verileri dikkate alındığında (7,3 yıl) kadınların ortalama eğitim süresinin arttığı görülüyor. Öte yandan Türkiye kadın istatistikleri, ülkemizdeki kadınların eğitim alanındaki yerine dair dikkat çekici başka verileri de ortaya koyuyor.
Türkiye’de en az bir eğitim düzeyini tamamlayan 25 ve daha yukarı yaştaki kadınların oranı yüzde 86,7
İlgili alandaki kadın nüfusu sayısının 2008-2022 yılları arasında önemli şekilde arttığı görülüyor. Örneğin en az bir eğitim düzeyini tamamlayan 25 ve daha yukarı yaştaki bireylerin toplam nüfus içindeki oranı 2008 yılında yüzde 67,5 olarak kayıtlara geçmişti. Ayın oran 2022 yılında ise yüzde 86,7’ye yükseldi.
Yükseköğretim mezunu olan 25 ve daha yukarı yaştaki kadınlar 2022 yılı itibarıyla toplam nüfusun yüzde 21,6’sını oluşturuyor
Türkiye’de 15 ve daha yukarı yaştaki nüfusun iş gücüne katılım oranı yüzde 53,1. Kadınlarda ise bu oran yüzde 35,1
Eğitim seviyesi yükseldikçe iş gücüne katılan kadın sayısı da artıyor
Söz gelimi okuryazar olmayan kadınların iş gücüne katılma oranı yüzde 13,9, lise altı eğitimli kadınların iş gücüne katılma oranı ise yüzde 27,1. Buna karşın lise mezunu kadınların yüzde 36,1’i, mesleki veya teknik lise mezunu kadınların yüzde 43’ü iş gücüne katılıyor. Türkiye’de yükseköğretim mezunu kadınların iş gücüne katılma oranı ise yüzde 68,8.
TÜİK verilerine göre ülkemizde kadınların istihdam oranı erkeklerin yarısından daha az
2022 yılında 15 ve daha yukarı yaştaki nüfusun istihdam oranının yüzde 47,5 olduğu görülüyor. Bu oran kadınlarda yüzde 30,4, erkeklerde ise yüzde 65,0. Kadın istihdamının en yüksek olduğu bölge ise yüzde 34,7 ile Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin ve Gümüşhane şehirlerini kapsayan TR90 bölgesi. Kadınların iş yaşamında en az görüldüğü yer ise yüzde 18,2 ile Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt bölgesi.
Cinsiyetler arası ücret veya kazanç farkı tüm eğitim düzeylerinde erkekler lehine
Yukarıda da değindiğimiz gibi TÜİK verilerine göre ülkemizde kadınların istihdam oranı erkeklerin yarısından daha az. Bununla birlikte ne yazık ki kadınlar, ücret ve kazanç söz konusu olduğunda da erkeklerin gerisinde. Kazanç Yapısı İstatistiklerine göre yıllık ortalama brüt ücret-maaş ile hesaplanan gösterge için en yüksek fark yüzde 17,1 ile yükseköğretim mezunlarında, en düşük fark yüzde 12,4 ile ilkokul ve altı mezunlarda görüldü. Yıllık ortalama brüt kazanç ile hesaplanan gösterge için ise en yüksek fark yüzde 19,6 ile lise mezunlarında, en düşük fark ise yüzde 14,5 ile ilkokul ve altı mezunlarda gerçekleşti.
Türkiye kadın istatistikleri, ülkemizdeki kadın milletvekili, büyükelçi, üst ve orta düzey yönetici ve profesör oranlarını da gözler önüne seriyor
Türkiye’deki kadın milletvekili oranı yüzde 19,9, büyükelçi oranı ise yüzde 27,3. Türkiye Büyük Millet Meclisi verilerine göre 2023 sonu itibarıyla 599 milletvekili içerisinde kadın milletvekillerinin sayısı 119. Dışişleri Bakanlığı verileri incelendiğinde 2011 yılında yüzde 11,9 olan kadın büyükelçi oranının 2023 yılında yüzde 27,3’e yükseldiği görülüyor.
Yükseköğretimde görevli profesörler içinde kadın profesör oranı yüzde 33,9
Yükseköğretim İstatistikleri, aynı oranın 2010-2011 öğretim yılında yüzde 27,6 olduğunu gösteriyor. 2022-2023 öğretim yılında ise bu oran yüzde 33,9’a yükselmiş durumda. Bununla birlikte akademideki kadın doçentlerin oranı ise yüzde 40,8.
2022 yılı verilerine göre ülkemizdeki şirketlerde üst ve orta düzey yönetici pozisyonundaki kadınların oranı yüzde 19,6
2012 yılında ise şirketlerdeki kadın yöneticilerin oranı yüzde 14,4 olarak kayıtlara geçmişti.
Türkiye’de ortalama ilk evlenme yaşı kadınlarda 25,7, erkeklerde 28,3
Ortalama ilk evlenme yaşının en yüksek olduğu il, kadınlarda 29,0 ve erkeklerde 32,7 yaş ile Tunceli. En düşük olduğu il ise kadınlarda 22,9 yaş ile Ağrı, erkeklerde 26,2 yaş ile Şanlıurfa.
Kadınların yüzde 16,2’sinin eğitim seviyesi eşlerinden daha yüksek
Eşler arasındaki eğitim farkı incelendiğinde 2022 yılında kadınların yüzde 38,9’unun kendilerinden daha yüksek eğitimli erkeklerle evli olduğu görülüyor. Eşlerinden daha yüksek eğitimli olan kadınların oranı yüzde 16,2, eğitim seviyeleri aynı olan eşlerin oranı ise yüzde 42,8.
Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması sonuçlarına göre internet kullanan kadınların oranı yüzde 83,3
2023 yılında, 16-74 yaş grubunu kapsayan araştırmaya göre bu oran erkeklerde yüzde 90,9.
TÜİK verileri, Türkiye’de kadın olmanın bazı zorluklarını da gözler önüne seriyor
2023 yılında, yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvensiz hissettiğini söyleyen kadınların oranı yüzde 27,4. Erkeklerin ise yüzde 10,2’si aynı şartlar altında kendisini güvende hissetmediğini belirtiyor. Evde yalnız olduğunda kendini güvende hissetmeyen kadınların oranı ise yüzde 6,3.
