Günümüzde kullanılan besin takviyelerinin birçoğu eski çağlarda tedavi amaçlı kullanılan bitkilerden oluşmaktadır. Dünyanın birçok yerinde yetişebilen ve aslında bir yabani ot olan demir dikeni de geçmişte tıbbi amaçlarla sağlığa katkı sağlaması için kullanılan bitkilerden biri. Demir dikeni bitkisinin hem yaprakları, hem kökü hem de meyvesi tıbbi amaçlarla kullanılmış ve günümüzde de besin takviyesi olarak ya da çaylarda kullanılmaya devam etmekte. Ülkemizde de şifa amacıyla bitki kullanımı yaygındır ve demir dikeni bitkisi de bunlardan biridir. Alternatif ve geleneksel tıp uygulamalarında oldukça yaygın kullanım alanına sahip bir bitki olan demir dikeni tip II diyabet, kolesterol ve hormonlar üzerine etkisiyle pek çok alanda fayda sağlayabildiği için tercih edilmektedir. Fakat bitkinin insanlar üzerinde yararlı etkisini gösteren çalışmalar henüz sınırlıdır. Kesin sonuçlar için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
Tribulus nedir?
Tribulus terrestris halk arasında “çoban çökerten otu ya da demir dikeni” olarak da bilinir. Küçük yapraklı bir bitkidir. Dünyada Çin ve Asya başta olmak üzere Avrupa, Afrika ve Orta Doğu’nun bazı bölgeleri gibi pek çok farklı yerde yetişmektedir. Demir dikeni bitkisinin hem kökü hem de meyvesi tedaviler için geçmişte kullanılmıştır. Günümüzde; tribulus terrestris, genel bir sağlık takviyesi olarak ve testosteron seviyelerini artırdığını iddia eden takviyelerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Cinsel işlev bozuklukları, idrar sorunları, cilt problemleri, kas kütlesi artırımı, sperm kalitesi gibi birçok alanda faydaları olduğu düşünülmektedir. Orijinal tribulus ürünlerinin alerjen madde içermediği kanıtlanmıştır.
Tribulus ne işe yarar?
Tribulus çağımızdaki mucizevi denebilecek bitkiden üretilen bir gıda takviyesidir. Vücudumuzdaki testosteron hormonunun yapısını bozmadan miktarını artırmaya yardımcı olabildiği düşünülmektedir.
Sporcuların ve yoğun fiziksel aktivite yapan kişilerin çoğunlukla tercih ettiği bir besin takviyesi olan tribulus; kas kütlesini artırmaya, protein sentezini uyarmaya, testosteron seviyesini yükseltmeye yarar. Kesin kanıtlanmış bir sonucu olmamakla birlikte tribulus takviyesinin kas güçlenmesine de katkı sağladığı düşünülmektedir. Azot dengesi sağlayarak liflerinizin yoğun antrenman sonrasındaki kas yenilemesini ve iyileşmesini hızlandırabilir. Kasların tam anlamıyla dinlenebilmesi için gerekli olan 24 – 48 saat süre, tribulus takviyesiyle birlikte 12 saate düşebilir. Yani çok daha kısa zamanda kaslarınız tam anlamıyla dinlenebilir ki bu da spor performansınızı artırabilir. Vücudunuz çok daha hızlı çalışır. All Star Health web sitesinin 212 erkek üzerinde yaptığı bir araştırmada çıkan sonuçlara göre; 35 yaşını geçmiş kişilerin testosteron seviyeleri düşmeye başlamaktadır. Bunun önüne geçebilmek için tribulus takviyesinden faydalanılabileceği düşünülmektedir. Demir dikeni olarak bilinen tribulus içeriğindeki yüksek oranda saponin ile öne çıkmaktadır. Günümüzde demir dikeni takviyesi çoğunlukla testosteron seviyelerini artırdığını düşünüldüğü için özellikle erkekler tarafından çok sık kullanılmaktadır.
Buna ek olarak spor yapan aktif kişiler için kas artırma ve yağ dokusunu azaltması için demir dikeni (Tribulus terrestris) takviyesi kullanıldığıyla karşılaşabiliyoruz. Ancak sporcularda yapılan araştırmalar kullanılan takviyenin vücut kompozisyonunda ya da performanslarında direkt olarak herhangi bir fark yaratmadığını ortaya koymuştur.
Demir dikeni takviyelerinin yan etkilerini inceleyen çalışmalar takviyenin küçük bazı yan etkilere neden olduğunu göstermişse de kontrollü kullanıldığı zaman güvenli olduğunu göstermektedir.
Tüm takviyelerde olduğu gibi kullanım dozu ve önerisi için mutlaka sağlık uzmanına danışılmalıdır. Farklı etkiler için farklı kullanım şekli olabileceği gibi olası yan etkileri önlemek için mutlaka kontrollü şekilde kullanılmalıdır.
Tribulusun yararları nelerdir?
Demir dikeni bitkisinden geleneksel Çin tıbbında da libidoyu güçlendirmek ya da performansı artırmak amacıyla faydalanılmaktaydı. Ayrıca bu bitkinin testosteron ve östrojen başta olmak üzere bazı hormonların vücuttaki seviyelerini yükselttiği de biliniyor.
Ayrıca tribulus takviyesinin yüksek kan basıncı, cinsel fonksiyon, yüksek kolesterol, böbrek taşları gibi çeşitli sağlık problemlerinin görülme riskini azalttığı ve idrar söktürücü özellik gösterdiği de çalışmalarla henüz kanıtlanmasa bile düşünülmekte.
Yapılan bazı araştırmalardan sonra, araştırmacılar; libidosu düşük olan erkeklerin iki ay boyunca günde 750–1500 mg tribulus takviyesi almasından sonra cinsel isteklerinin % 79 oranında arttığını görmüşlerdir. Aynı şekilde, libidosu düşük kadınları üzerinde yapılan çalışmalardan sonra; kadınların % 67’si, 90 gün boyunca 500-1500 mg tribulus takviyesi aldığında cinsel isteklerinde belirgin bir artış görülmüştür. Ancak, tribulus takviyesinin libido ve cinsel istek üzerine etkilerinin tam olarak anlaşılması için daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır.
Tribulusun yararlarını şu şekilde özetleyebiliriz;
- İdrar problemlerini önlemeye yardımcı olur.
- Ereksiyon sıklığını artırabilir.
- Cinsel işlevi artırır.
- Enerji seviyesini düzenler.
- Cilt sorunlarını önlemeye yardımcı olur.
- Yoğun geçen antrenmanlardan sonra oluşabilecek kas yorgunluğunu azaltmayı sağlar.
- Bağışıklık sisteminin güçlenmesine katkıda bulunur.
Tribulus içeren diyet takviyeleri, testosteron seviyelerini yükseltme, kas kütlesi oluşturma ve kuvvet artırma potansiyelleri nedeniyle gündemdedir. Aynı zamanda 2014 yılında Journal of Dietary Supplements dergisinde yayınlanan bir raporda tribulusun bu etkisinin tam olarak kanıtlanmadığı ve henüz net bir şey söylemenin imkanı olmadığı yazmaktadır. Daha önce yayınlanmış 11 klinik araştırmanın analizine göre, yazarlar testosteron yükseltici etkinin sadece tek bir madde kombinasyonu içeren takviyeler yoluyla tribulus tüketildiği zaman ortaya çıktığını belirledi. Ancak tribulus takviyeleri genelde diğer bileşenlerle kombinasyon halinde satılmakta, bu da kafalarda soru işaretlerine sebep olmaktadır .
2016 yılında yapılan bir çalışmada çıkan sonuçlara göre tribulus takviyesinin; kan şekeri, total kolesterol ve LDL kolesterol, plaseboya kıyasla anlamlı derecede azaldığını görülmekte. Bu çalışmada tribulus takviyesiyle birlikte trigliserit ve HDL kolesterol seviyelerinde ise anlamlı bir etki gözlenmemiş.
Tribulusun olası yan etkileri
Tribulusla ilgili henüz yeterli çalışma yoktur. Bu yüzden bu bitkinin uzun süreli kullanımında oluşabilecek yan etkilerden ve faydalardan henüz kesin olarak bahsetmek mümkün değildir. Ancak yapılan çalışmalarda tribulus takviyesi kullanımında kalp hızında artış ve huzursuzluk semptomları yaratabildiği görülmüştür.
Tribulusun olası yan etkilerinden biri de prostat ağırlığını artırmak olabilir. İyi huylu prostat hipertrofisi veya prostat kanseri ve benzeri şikayetleri olan kişiler bu takviyeden uzak durmalıdır.
Tribulus aynı zamanda kan şekeri düzeylerini düşürebilir. Bu yüzden şeker hastaları doktorlarına danışmadan asla kullanmamalıdır. Tribulusu diyabet ilacı ile birlikte almak kan şekerinin tahmin edilemez düşüşlerine sebep olabilir ve tehlikelidir.
Tribulus kullanımında dikkat edilmesi gerekenler
Tribulus ya da halk arasında bilinen adıyla demir dikeni bitkisinin günlük alınması gereken ortalama miktarı 3 ile 5 gram aralığında değişiklik göstermektedir. Tribulus kullanımı marka ve içeriğe göre değişkenlik göstermektedir.Bitkinin sağlığa olan yararlarını araştıran çalışmalarda çeşitli dozlarda tribulus kullanılmıştır. Örneğin, erektil disfonksiyonu araştıran bir çalışma için, üç ay boyunca günde üç kez günde 250 mg’lık bir doz tercih edilmiş. Bununla birlikte, birçok çalışma, diğer bileşenlerle kombinasyon halinde tribulus bitkisine yer vermiştir.
Araştırma ve güvenlik eksikliğinden dolayı, herhangi bir sağlık amacı için tribulus önermek için henüz çok erken. Hala kullanmayı düşünüyorsanız, size uygun olup olmadığını görmek için önce doktorunuza danışın.
Tribulus Terrestris yani demir dikeni bitkisi genellikle diğer takviyelerle kombinasyon halinde tüketilir. Bu kombinasyonlar güvenlik veya fayda açısından test edilmemiştir. İçeriği iyice araştırılmadan bir takviye tüketilmesi yanlış olacaktır. Tribulus kullanmak istiyorsanız en güvenli ve sağlıklı kulanım için bir hekimle veya diyetisyenle iletişim kurmanız en doğrusu olacaktır.
