Birgün dünyaca ünlü yazar Tolstoy, 7 yaşındaki oğlu Vanichka’yı kaybeder. Bir ay sonra Moskova Bisiklet Severler Derneği, kendisine bir bisiklet hediye eder. Özverili bir şekilde bisiklet sürmeyi öğrenen Tolstoy, artık her yere bisikletle gitmeye başlamıştır. Bu olayların sonucunda ise Tolstoy’un bisikleti kavramı ortaya çıkmıştır. Bisiklet kavramı, hiçbir şey için geç olmadığı anlamına gelir.
Yaş öğrenmeyi etkiler mi?
Zihin hareketlerini Raymond B.Cattell ve John L. Horn’un belirlediği akıcı zeka ve kristalize zeka teorisi üzerinden yorumlayabiliriz.
Akıcı zeka nedir?
Akıcı zeka, zekanın biyolojik olarak etkilenen boyutudur. Karmaşık ilişkileri görebilme ve problemleri çözebilme becerisidir. Blok tasarımı ve sorunu çözebilmek için gerekli olan bilgiyi bulabilmek gibi boyutları vardır. Bazı çalışmalar akıcı zekanın yaş ilerledikçe düşüşe geçtiğini savunmaktadır.
Kristalize zeka nedir?
Kristalize zeka, kişinin önceden öğrendiği bilgiyi ve bu bilgiye ulaşma becerisini içerir. Kristalize zeka; kelime bilgisi, aritmetik ve genel bilgi testleriyle ölçülür.
Peki ya aralarındaki fark nedir?
Akıcı zeka, kişinin yeni karşılaştığı durumlara adapte olur ve yeni bilgiyi işler. Kristalize zeka ise karşılaşılan problemi geçmiş bilgi ve deneyimlerle çözmeye çalışır. Yaş ilerledikçe akıcı zeka düşüşe geçse bile kristalize zeka bilgi ve deneyimleri kullanarak verileri işler ve sorunu çözer. Bu sayede öğrenmede yaşın etkisi azalır, kişi kristalize zekasını kullanarak akıcı zekanın düşüşe geçmesini tolere edebilir. Yaş öğrenmede önemli bir faktör olsa da beynimizi aktif tuttuğumuz sürece yeni öğrenmeleri kolaylaştırdığımız aşikar. Bunun örnekleri yüzyıllardır mevcut. Yaşın arkasına sığınarak bahaneler üretmek yerine istediklerimiz için çaba göstermeye başlamamız şart.
Rabindranath Tagore (1861-1941)
“Yaşamın çekirdeğinde ölümün sağduyusu işler, kendi budala inadından katılaşmış yaşam yenilenir bu sayede…” (Firari)
Hintli şair, mistik, filozof, roman yazarı, oyun yazarı, müzisyen, ressam ve eğitim reformcusu. Nobel edebiyat ödüllü Tagore, 68 yaşında resimle uğraşmaya başladı. Kendine özgü bir tarz geliştirdi ve eserleri Paris, Birmingham, Berlin, Moskova ve Avrupa’nın çeşitli kentlerinde sergilendi. Yaşamının son dönemlerinde çeşitli edebi türlerde eserler vermeye devam etti.
Vincent Van Gogh (1853-1890)
Fransa’da post-empresyonist akımının öncüsü ressam ve rahip olan Vincent, Londra’da görevini yaparken uyumsuz davranışları sebebiyle kiliseden atılır. Kardeşi Theo ile mektuplaşmalarında Theo, onu resim yapması için cesaretlendirir. Van Gogh, kardeşinin de cesaretlendirmesiyle resim eğitimi almamış olmasına rağmen resim yapmaya başlar. Van Gogh’un kaynaklarda net bir yaş olmamakla birlikte 26-30 yaş aralığında resime başladığı düşünülmektedir. Eline fırça dahi almamış olan Van Gogh, yaşamının son 2 yılı ağırlıklı olmak üzere 2000’den fazla eser üretir.
Lev Tolstoy (1828-1910)
Dünyaca ünlü Rus yazar, bisiklet sürmeyi 67 yaşında öğrenmiştir. Bu çabayı gören insanlar zamanla “Tolstoy’un Bisikleti” kavramını üretmiştir. Bu kavram günümüzde de kullanılmaktadır. Tolstoy bizlere zamanın geçmiş veya gelecekte değil, şimdi de yaşandığını anlatmıştır.
Kaynak: 1, Richard Gerrig -Philip G. Zimbardo Psikoloji ve Yaşam
