Tiryaki sözleri, hemen herkesin kendinden bir şeyler bulacağı hayat ilkeleridir. Bu sözlerin bir kısmı Cenap Şehabettin’in kendi söyledikleri, bir kısmı da büyük olasılıkla yerli veya yabancı şair, yazar, filozof ve din adamlarından yararlanıp derlediği sözlerdir. Şöyle veya böyle Cenap Şahabettin’in yüz yıl öncesinde topladığı bu sözlerle okuyucuyu, düşünmeye yönelttiği bir gerçektir. Biz de bu sözlerden hepimizin alacağı dersler vardır diyerek sizler için bir derleme yaptık.
Tevfik Fikret ve Halit Ziya Uşaklıgil’le birlikte Servet-i Fünun Edebiyatının üç önemli isminden biri olan Doktor Cenap Şehabettin, döneminde gelenekçi şairlerin en çok saldırdığı yenilikçi bir şairdi. Türk şiirine sembolizm ve parnasizmi öğretmiş, şiirlerinde ahenge ve müzikaliteye önem vererek, heceleri müzik düzeyinde uyumlu kullanmayı savunmuştu. Bunun en güzel örneği de Elhan-ı Şita (Kar nağmeleri) isimli şiiridir. Cenap Şahabettin günümüzün edebiyat severleri tarafından şiirleriyle pek bilinmese de Tiryaki Sözleri’yle bir şekilde yaşamaya devam ediyor.
1. Sağlıklı düşünen her beyin az çok kuşkucu olmaya mahkumdur. Hiç kuşkuya düşmeksizin ancak deliler düşünebilirler.
2. Kavak ağacını beğenen ve seven pek az kişi gördüm; çünkü dosdoğrudur.
3. Çok para ile aldığın her şeyi kıymetli zannetme; pahalı başka, kıymetli başkadır.
4. Yüksek tepelerde hem yılana hem kuşa rastlayabilirsiniz; fakat biri sürünerek, öteki uçarak gelmiştir.
5. Körler memleketinde görmek bir hastalık sayılır.
6. Hakikati güneşe benzetirler, doğrudur. Gözlerimizi yaralar korkusuyla çoğuna bakamayız.
7. İnsan vaktin kıymetini en çok birini beklerken anlar.
8. Zavallı baş, yaşı kaç olursa olsun çocuktur; rahat uyumak için şefkatten yapılmış yastık ister.
9. Olduğundan fazla görünmek isteyen, olduğu kadar bile görünemez.
10. İyiliği yalnız iyiler anlar, fenalığı herkes.
11. Saadet dağlar gibidir; ses verir ama kımıldamaz, bekler ki sen ona gidesin.
12. Gölgede yaşayanlar, güneşi göremezler.
13. İnsan için en büyük kuvvet, kendisini olduğu gibi görebilmektir.
14. Arzuların, kuvvetinin yetişebileceği yeri gösterir; hayallerin ise, zaafının yetiştiği yeri…
15. Hakiki hürriyet, yüksek fikirlere esarettir.
16. Küçük kapılardan girmeye kendini mecbur bilenler, eğilirler.
17. Kalp söze başlayınca akıl sağır olur.
18. Yüksek fikirlere hizmetkar olmayan, hakkı ile âmir olamaz.
19. Halkının tepesine her hükümet kılıç asar: İyi hükümetler onlardır ki astıkları kılıcı hissettirmezler.
20. Zavallı koyun sürüsü… Çobanı da o besler, çoban köpeğini de… kurdu da, sahibini de…
21. Zeki adam kitaptan bir yaşam payı ve yaşamdan bir kitap payı çıkarır.
22. Yağmurdan korkanlar kadar güneşten korkanlar da vardır. Ve hepsi bir şemsiye altında buluşur.
23. Yalnız insan değil, hiçbir şey kusursuz olamaz. En saf suyun gizli bir tortusu vardır ve arayınca güneşin bile lekeleri bulunur.
24. Yüksek fikirler yüksek dağlara benzer. Alışkın olmayanları ürkütür.
25. Vicdan, onu herkes yüreğinde taşımaz. Dilinde, midesinde ve hatta cüzdanında taşıyanlar vardır.
26. Temiz alınların üstünde yalnız bir gök vardır. Doğru ve güzel fikir.
27. Sağanak altında gülen ile ağlayan pek fark olunmaz.
28. Politika yarasa huyludur, çok aydınlıktan hoşlanmaz.
29. Şüphe hummalı hastaya benzer; uyumaz, uyuyamaz. Uyusa da korkulu rüya görür.
30. Şüphe bazen bilinen yolu sislendirir, fakat bazen de meçhul kapısının anahtarı olur.
Dip Not: Tiryaki Sözleri Cenap Şahabettin’in 1918’de Nesr-i Sulh ve Tiryaki Sözleri adıyla yayınladığı ve ince bir düşünce ürünü olan 361 tane seçme söze yer verdiği kitaptır. Aradan uzun bir zaman geçtikten sonra bu sözlerin aslında 1816 tane olduğu, yazarın kendi el yazısıyla müstakil bir defter halinde bulunduğu Orhan F. Köprülü tarafından birtakım araştırmalar sonucunda fark edilmiş, bunun ardından 1978’de bu sözler tekrar yayınlanmıştır.
