Bir kenti kent yapan ve gerçek bir şehirde yaşadığınız hissettirecek olan iki temel unsur vardır: O şehrin insanları ve mimarisi. İyi dizayn edilmiş, tarihi kültür şubeleri korunmuş bir kent mutlu bir hayat sürdürmek için tek başına yeterli değildir. O yapıların değerini bilen, paylaşımcı insanlara da ihtiyaç vardır. Bu gerçeği bilmekle beraber, yazımızda insandan ziyade yapıyla ilgileneceğiz. O yapının adı da Suriye Pasajı! Bakalım Suriye Pasajı’nın nasıl bir tarihi var? Başına neler gelmiş? Bugün ne durumda ve hepsinden önemlisi de onu ne kadar tadıyoruz?
1. Kim kurdu, kaç yılında kurdu
Suriye Pasajı sayısız kültürü doğuran, besleyen ve büyüten cânım İstanbul’umuzun Avrupa (Rumeli) yakasında, Beyoğlu İstiklâl Caddesi’nin tünel kısmında projelendirilip inşa edilirken tarih 1901’i gösterir. Suriye uyruklu Hasan Halbuni Paşa ile zamanın İstanbul Ticaret Odası Başkanı olan Mehmet Abbud Paşa’nın emekleri ve Demetre Th. Bassiladis’in mimarlığıyla kurulan pasajın inşaatı 1908 yılında tamamlanır. Suriye Pasajı, Beyoğlu’nun en eski ve en büyük pasajlarından biridir.
2. Pasajın esin kaynağı Antik Yunan’a uzanıyor
Suriye Pasajı, neoklasik bir pasaj olup bu minvalde inşa edilir. Neoklasik mimari dediğimizde anlamamız gereken şey kabaca; Antik Yunan ve Roma’nın referans noktası olarak kabul edildiği bir mimari anlayıştır. Özellikle tiyatro binaları ve saraylar, neoklasik formun sıklıkla görebileceğiniz yapılar olarak süregelir.
3. Suriye Pasajı’nın ilkleri diğerlerini kıskandırabilir
Bu köklü pasajın pek çok ilke imza attığını belki pek azımız biliyoruz. Öyle ya; elektrik ve hava gazı gibi ihtiyaçların saraydan sonra bağlandığı ilk bina olduğu pek bilinmez. Ayrıca bugün de olduğu gibi pasajın alt katı bir çarşı üst katlarıysa konut olma özelliğini taşır. Bu niteliğe de ilk defa sahip olan yapımızdır. Pasaj aslında üç ayrı bina olarak tasarlansa da biraz detay sevenler için belirtmekte fayda var: Pasajın içinde bulunan üç apartmanın girişleri önceleri ayrı ayrıyken, sonra sağ taraftaki apartman girişi iptal edilir, sol taraftaki girişe asansör konur ve katlar arasına köprüler yapılır. Sanat dünyasıyla da içli dışlı bir geçmişe sahip olan Suriye Pasajı, Türkiye’nin ilk sinemasının açıldığı yer olarak da bilinir. Son olarak öğreneceğimiz şey ise çift asansör sisteminin ilk defa bu binada uygulamaya geçmiş olduğudur. Eh, artık Suriye Pasajı’na ‘’İlklerin pasajı’’ dersek pek de yanlış sayılmaz.
4. Pasajın üç ayrı çıkışı vardır
İhtişam ve sadeliğin kaynaştığı Suriye Pasajı’na bu tarihi bilgileri öğrendikçe hayran kalmamak mümkün değil. Pasajın İstiklâl Caddesi’ne bakan giriş – çıkışına ek olarak iki çıkışı daha vardır. Sol taraftan Gönül Sokağı’na, sağ taraftansa Piremeci (Eski Derviş) Sokağı’na çıkışı bulunur.
5. Pasajın eski yerleşikleri
Eski bir Rum gazetesi olan Apoyevmatini (‘’ikindi vaktinde’’ anlamına geliyor) Suriye Pasajı’nda yayımlanırdı. Suriye Pasajı, en çok satılan bu Rum gazetesini 1925 sonrasında bünyesinde barındırır. Avlunun sağı ve solunda ise eskiden türlü esnaf odaları vardı. Üst katlarında buna ek olarak lojmanlar da bulunurdu.
6. Pasajda bugün kimler var
Zemin haricinde üstünde 6 kattan oluşan Suriye Pasajı bugün hukuk büroları, çeşitli dernekler ve konfeksiyoncularca kullanılmaktadır. Ayrıca bugün halen sanat atölyelerinin, yazarların, üniversite öğrenci kültürlerinin de bir karmasından meydana gelmektedir.
7. Retroya adım atacağınız ikinci el dükkânı By Retro da burada
Giyim kuşamınıza ya da çevrenizin kıyafet alışkanlıklarına baktınız mı son zamanlarda? Tavırlarımızdan dış kabuğumuz olan giysilerimize değin retro heveslileri gibi durmuyor muyuz? Hatta bazen belirli muhitlere gittiğimizde zamanda yolculuk yaptığımızı bile zannedebiliriz. İşte Suriye Pasajı’ndaki, bu dünyanın dükkânı ve bu dükkânın dünyası retro severlerin sıklıkla ziyaret edip alışveriş yaptıkları bir yer. By Retro özellikle, eski ve yeni pek çok dizinin kostümlerini tedarik etmesiyle bilinir. 1930’lu yıllardan 2000’lere değin geniş bir zamanın giyim kuşam ürünlerini burada bulabilirsiniz. Gelinlik, askeri kıyafet, balo kıyafetleri, resmi üniformalar, günlük kıyafetlerin yanında şapka, fular, kravat gibi çeşitleriyle de By Retro eski insanın ve insanlığın izlerini duvarları arasında taşıyor.
