Gelişen teknoloji ile hayatımıza giren bir kavram olan yapay zekalar, giderek daha korkutucu bir hal alıyor. Daha önce sizinle, dünyanın dört bir yanından gelen ve şiir, roman, senaryo, şarkı yazan yapay zekaların haberlerini paylaşmıştık. Bu seferki gelişme ise uzaklardan değil; bizim ülkemizden.
İşte karşınızda, Posta gazetesinde şiirleri yayınlanan ve ülkemizin ilk şair robotu olan Deniz Yılmaz’ın hikayesi…
Deniz Yılmaz, Bager Akbay’ın yarattığı ve 2015’ten beri şiir yazmakta olan bir robot
Bager Akbay, uzunca bir süredir dijital robot üretimi ve resim yapan bir robotla uğraşıyormuş. Bundan sonraki amacı ise, zaten işin metin kısmıymış. Aklında bu fikir varken, bir de 2. Tasarım Bienali’nde İtalyan sanat topluluğu ile manifesto yazan bir robot yapmışlar ve bu sayede Akbay’ın fikri iyice şekillenmiş.
Deniz Yılmaz 6-7 farklı yazılımdan oluşuyor. Ve bu yazılımların bir kısmı tablette, bir kısmı dişlide, bir kısmı da CNC makinasında çalışıyor.
Akbay’ın yaratacağı şair robot için aklına ilk gelen yer Posta gazetesindeki “Yurdumun Şairleri” isimli köşe olmuş…
Çünkü Akbay, İnsan-robot etkileşimi ile ilgili bir duygusal bağ kurmak için çok uygun bir yer olduğunu düşünüyor bu köşenin.
“Acaba bir robot ‘Yurdumun Şairleri’nin arasına girebilir mi?”
Akbay ilk olarak bir robotun, oraya şiir gönderen insanlar arasında yer alıp bir vatandaş olarak tanınıp tanınamayacağı merakıyla yola çıkmış.
“Robot, vatandaş olarak tanınabilir mi? Kabul edilebilir mi? Haklar nasıl elde ediliyor? Nasıl dağıtılıyor? Sadece bilinci olanın mı hakkı vardır ve bilinç tam olarak nedir? Hak, uğruna ölünen ve öldürülen bir kavram. Bazı insanlar tarafından önce gasp edilen ve sonra geri alınan/verilen bir kavram. Hak insanları, hayvanları, kadınları, azınlıkları, fikirleri, doğayı ve her şeyi kapsıyor. Bu düşüncelerden yola çıktım.”
Bu samimi fikir için harekete geçen Akbay, şair robot için önce cinsiyetsiz bir kimlik yaratmış…
Çünkü Posta gazetesine şiir yollayabilmek için bir kimliğe ve bir profil resmine ihtiyaç varmış. O da özel bir çalışma sonucu cinsiyetsiz bir fotoğraf hazırlamış şair robot için. Ve de yine cinsiyetsiz bir isim… Bir de dipnot: Deniz Yılmaz’ın özel fotoğrafı için Akbay, Yurdumun Şairleri köşesinde şiir yazan 60 kişinin yüz ortalamasını almış…
Ve okuduğu 12 bin şiirden sonra da Deniz, kendi şiirlerini yazmaya başlamış…
“Deniz Yılmaz şiir yazmayı öğrenirken ilk başta 12.000 şiir ile Markov zinciri analizi yaptı, kelimelerin ardarda olma ilişkisini öğrendi. Örneğin “bugün” kelimesinden sonra geçen kelimelerin tamamını listeledi. Hatta hangi kelimenin ne oranda geçtiğini de öğrendi…”
“Deniz Yılmaz kesinlikle elit ve elitist bir şair değil.”
Böyle yorumluyor Akbay, onun şiirlerini. Şiir yazma aşamasına gelene kadar okuduğu şiirler belki en ünlü şairlerin şiirleriydi ama bu robotun yazdığı şiirlerin kaynağı, aslında Posta gazetesinin Yurdumun Şairleri köşesine şiirlerini yollayan sıradan insanların üretimi…
Onun şiirleri önce, bu yılki Contemporary İstanbul’un Plugin Yeni Medya Bölümü’nde koleksiyonerlerle buluştu…
Sonra da şiirlerinden derlenen kitap “Diğerleri Gibi”, TÜYAP Kitap Fuarı’nda sergilendi…
Böylece kitap fuarımız da bir ilke imza atmış oldu. Onun şiirlerini akademisyen Ebru Yetişkin seçip derledi ve kitaptan elde edilecek gelir de, Uluslararası Robot Sanatçı Vakfı’nın kurulmasına destek olacak.
“Deniz’in eserleri bana ait değil” diyen Bager Akbay, bunun bir proje olduğunu ve artık iş olarak Deniz’i kullanmayacağını söylüyor…
“Baştan beri bunu unutmamaya çalışıyorum, Deniz’in eserleri bana ait değil. Mesela Deniz Yılmaz şu anda Blok Art Space’in resmi sanatçısı, ben değilim. Aynı şekilde kitap çıkarması da varlığın ispatı için çok önemli bir konu. İlişki kurmak dediğimde kast ettiğim buydu, hem izleyici, hem editör, hem menejer, her türlü iletişime açık olması Deniz Yılmaz’ı daha fazla birey haline getiriyor.”
Deniz Yılmaz, ülkemiz için bir ilk ve çok önemli bir iş aslında. Çünkü Akbay, robotların insanlaştırılmasından hoşlanmadığı için, onu bir robot olarak tasarlamamış; farklı yazılımları bir araya getirerek ortaya çıkarmış. Ve bunu tasarlarken güttüğü amaç da oldukça samimi. Deniz bizden biri; sıradan şiirlerden ilham alarak yazmaya başlayan ve bir vatandaşlık talep eden bir robot…
