Ahmet Hamdi Tanpınar‘ın ilk olarak 1961 yılında yayınlanan kült romanı Saatleri Ayarlama Enstitüsü, edebiyatımızda oldukça önemli bir yere sahiptir. Kitabın içeriğinde anlatılan hikâye, temel sorunsal olarak Türk halkının kültür bocalaması meselesi üzerinden ilerler ve bu durumu kitap boyunca ayakta tutar. Bunu yaparken kurduğu gerçekçi dil, şiirlerindeki dilden bir hayli uzaktır. Şiirde sembolist bir dil kullanan yazar, romanında gerçekçi bir çizgiden ilerlemiştir. Zira ele aldığı konu da anlatım bakımından gerçekçi yapının odağından hareket eder ve buna ihtiyaç duyar.
Tanpınar, romandaki genel durumu birey özelinden ele alarak kurgulamış ve genel bir çerçeve çizerek toplumun algısına dayandırmıştır. Bu açıdan bakıldığı zaman da önemli bir eserdir. Çünkü edebiyat, her şeyin ele alınabildiği bir alan olarak o yıllarda da kendini var etme gayreti içerisindeydi ve bunu çeşitli eserlerle kanıtlamıştı.
Sizler için hazırladığımız liste, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın külk romanı hakkındaki ayrıntıları kapsıyor.
1. Roman, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın yaşarken yayınlanan son romanıdır.
2. Saatleri Ayarlama Enstitüsü pek çok roman gibi ilk önce tefrika halinde yayınlanmıştır. Yeni İstanbul gazetesinin 1947-1949. sayılarında yayınlanan eser, 1961 yılında yazarın ölümünden birkaç ay önce kitap halinde basılmıştır.
3. Romanın 371 sayfalık bölümümün ilk 223 sayfasında enstitüye dair herhangi bir bilgi bulunmaz. Kitaba adını veren enstitüye romanın son bölümlerinde rastlanır.
4. Kitap, modern bir yöneliş içerisinde ele alınırken yabancılaşma meselesini de temelden irdeler. Fakat bunu yaparken gülünç, tuhaf ve abartılı öğeleri aynı zamanda mizahi bir tutumla ele alması, türünün tek örneği olmasını sağlamıştır.
5. Berna Moran’a göre kitap hiciv tekniğiyle kaleme alınmıştır.
6. Romandaki karakter Hayri İrdal’ın yaşamı kitabın merkezinde yer alır. Yani hikâyenin ekseninde enstitü değil Hayri İrdal’ın yaşamı yer almaktadır.
7. Saatleri Ayarlama Enstitüsü, diğer yandan absürt tiyatroyla özdeşleşen grotesk yapının romana uyarlanmış halidir. Bu anlamda bakıldığında iki tür arasındaki geçişi net bir şekilde gözler önüne serer.
8. Roman, bireyin ve toplumun değişimine uyum sağlayamayan bir kişinin yabancılaşma merkezli yaşamını ele alır. Bu açıdan bakıldığı zaman edebiyatımızda öncü bir roman değildir.
9. Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün ana konusu topluma ve hayata karşı yabancılaşma meselesidir. Bu anlamda roman, Türk edebiyatında pek fazla işlenmemiş olan modernist roman veriminin parçası konumundadır.
10. Saatleri Ayarlama Enstitüsü grotesk bir eserdir.
