Propolis Covid-19 virüsünün hayatımıza girmesiyle daha çok gündeme gelmeye başladı. Bağışıklık sistemini güçlendirmenin yolunu ararken propolis de uzmanlar tarafından en çok tavsiye edilen ürünlerden biri. Propolis dünyada bilinen en güçlü antioksidanlar arasında. Peki propolis nedir? Nasıl kullanılır? Faydaları nelerdir?
Propolis nedir?
Propolis, geçmişi MÖ 460-357 yıllarına dayanan ve Yunanlılar tarafından keşfedilen; bal, arı sütü ve polen gibi bir arı üründür. Propolis kelimesi Yunanca’da “şehri koruyan” anlamına gelmektedir. Bu anlamından yola çıkarak bal arıları için de “kovanı koruyan” anlamındadır. Tarih boyunca çeşitli medeniyetler tarafından farklı amaçlar ile propolis kullanılmıştır. Yunanlılar genel olarak apse tedavisinde propolis kullanırken, Mısırlılar cesetleri mumyalamada propolisi kullanmışlardır. Propolis, arıların bitkilerin, özellikle çam ve kavak ağaçlarının, tomurcuklarından ve gövdelerinden topladıkları reçine maddelerini kendi salgı bezlerinden salgıladıkları enzimler ile işleyerek ürettikleri koruyucu bir arı ürünüdür. Arıcılar bu maddeyi, preboli ve arı zamkı olarak da tanımlarlar. Propolisin koruyucu etkisi sayesinde kovan böcek, bakteri, mantar gibi dış etkenlere karşı dirençli hale gelir. Aynı zamanda bal peteklerinde bulunan çatlakları da propolis kullanarak onarırlar. Propolis, antibakteriyel ve antimikrobiyal bir maddedir. Bu iki özelliği sayesinde kovanın savunmasını ve hijyenini sağlar. Aynı zamanda ısı yalıtımı sayesinde soğuğa karşı, istenmeyen mikroorganizmalara ve su geçirmeye karşı da koruyucudur. Arılar propolisi peteği savunmak amacıyla kullanarak aslında bal, polen ve sütlerini korurlar.
Propolisin rengi reçinelerin toplandığı bitkilerin bölgesine göre değişmekle beraber genelde koyu kahverengidir. Propolisin kokusu da rengi gibi mevsim ve coğrafi koşullara göre değişiklik göstermektedir ancak karakteristik bir kokusu olduğu söylenebilir.
Propolisin yapısını genel olarak %45 reçine ve bitkisel balsam, %30 mumcve fenolik bileşikler, %10 esansiyel ve aromatik yağlar, %5 polen ve vitamin, mineral gibi diğer maddeler oluşturmaktadır.
Propolisin besin içeriği nasıldır?
Propolis zengin bir içeriğe sahiptir. Bu nedenle de bağışıklık sistemi güçlendirmek için özellikle son zamanlarda sıklıkla tercih edilmektedir. Propolisin bağışıklık sistemini koruyucu etkisi içerdiği 300’den fazla yararlı bileşikten ve vitamin, mineral içeriklerinden kaynaklanmaktadır. Propolis; B1, B2, C, E vitamini; çinko, bakır, demir, kalsiyum, magnezyum, sodyum ve potasyum gibi mineraller açısından zengindir. Saydığımız vitamin ve minerallerin haricinde propolis içeriğinde; flavonoidler, fenolik asit ve esterleri gibi yüksek antioksidan etki gösteren polifenoller; terpenoidler, steroidler, aromatik asit ve esterleri, alfatik asit ve esterleri, alkoller, aldehitler, kalkonlar, ketonlar, hidrokarbonlar bulunmaktadır. Polifenoller vücut tarafından sentezlenemez ve bu nedenle besinler yoluyla alınması önemlidir. Porpolis antioksidan ihtiyacının karşılanması açısından da oldukça besleyicidir. Yapılan çalışmalar propolisin antioksidan etkisinin nar suyundan 80 kat daha fazla olduğunu ortaya koymuştur.
Çocuklar propolis kullanabilir mi?
Propolis doğru kullanıldığı zaman insan vücudunda da aynı faydalı etkileri göstermektedir. Propolis, zararlı virüs ve bakterilerin yok edilmesine yardımcı olduğu için başta okula giden çocuklar olmak üzere insanlar tarafından bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi için kullanılabilen doğal bir üründür. Özellikle okul döneminde çocuklar sık sık hasta olmaktadır. Kreş, okul gibi kalabalık ortamlar çocukların mikroplara kolayca maruz kaldığı ortamlardır. Propolisin düzenli tüketilmesi bağışık sistemini güçlendirerek hastalanma sıklığının ve buna bağlı olarak da antibiyotik kullanımının azalmasına yardımcı olur. Özellikle çocuklarda propolis kullanımında alerjen olup olmadığı akıllarda soru işareti olabilmektedir. Bunun cevabı ise net bir şekilde hayırdır. Yani propolis alerjen bir madde değildir ve çocuklar ve alerjen bünyeye sahip olanlar rahatlıkla propolis kullanabilirler. Ancak alerjen olmamasının yanında işlenmemiş propolis yaklaşık yarısını oluşturan bal mumu benzeri bir madde ile karışık halde olduğu için sindirilmesi oldukça güçtür. Bu nedenle kullanılacak propolisin doğru bir şekilde bal mumundan ayrıştırılması sindirilebilirliğinin kolaylaşması ve bitki, larva kalıntılarından da ayrışması açısından son derece önemlidir. Bu nedenle doğadan toplanan işlenmemiş ürünlerin tüketilmemesi; besin takviyesi olarak doğru koşullarda işlenen propolisin tüketilmesi önerilir.
Propolis nasıl kullanılır?
Arılar tarafından doğal olarak üretilen bir madde olan propolisin insan sağlığı üzerinde olumlu etkileri olduğu bilinmektedir. En önemli ve bilinen faydaları arasında bağışıklık sistemini güçlendirmesi yer almaktadır. Propolisin farklı formları bulunmakta. Bu formlar arasında; suda çözünür damla, tablet, kapsül, krem, sprey, şurup ve toz formları bulunaktadır. Genel olarak oral yoldan damla şeklinde kullanılmaktadır. Propolisin damla formu boğaz enfeksiyonları ve ağız yaralarında oldukça etkilidir ve sıvı veya katı gıdalara karıştırılarak tüketilebilir. Günlük önerilen damla miktarı kadar kullanılması önemlidir. Yetişkinler için günde 20 damla, çocuklar için günde 10 damla önerilmektedir. Suda çözünebilen formu su, meyve suyu, süt gibi gıdalara eklenebilirken; suda çözünmeyen formu bal, yoğurt, pekmez, ekmek gibi gıdalara damlatılarak tüketilebilir. Sprey formu da damla formu gibi boğaz enfeksiyonlarına karşı son derece etkilidir ve boğaza sıkılarak kolayca kullanılabilir. Şurup formundaki propolis ise yine damla formuyla benzer şekilde ağız yaralarında ve buna ek olarak öksürükte etkilidir. Toz formunda olan propolis damla formu gibi gıdalara ve içeceklere karıştırılarak tüketilebileceği gibi en etkili halinin ise bal ile karıştırılıp tüketilmesi olduğu bilinmektedir. Tablet ve kapsül formu ise bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi için etkilidir. Propolisin bu iki formu bol su ile birlikte alınabilir. Oral yoldan alınan formların yanında propolisin krem formu ise cilt yanıkları ve yaralara karşı cilde sürülerek kullanılır.
Propolis kullanımında en önemli konulardan biri propolisin ham halinin kullanılmasının sakıncalı olduğudur. Çünkü propolis ham haldeyken yarısını bal mumu oluşturmaktadır ve bu durum propolisin sindirilmesini zorlaştırır. Ham propolisin sadece %2 kadarı insan vücudu tarafından sindirilebilmektedir. Bu yüzden propolisin antioksidan ve antibakteriyel özellik sağlayan yararlı bakterilerinin, zararlı maddelerden ve bal mumumdan ayrılması için özütleme işlemi yapılması gerekmektedir.
Ebeveynler çocuklarında herhangi bir ürün kullanırken istenmeyen etkilere karşı tedbirli olmalıdır. Aileler propolis kullanmadan önce akıllarında soru işareti olabilmektedir. Ancak propolisin herhangi bir alerjen etkisi olmadığını daha öncede belirtmiştik. Yine de çocuklar için en uygun formunun su bazlı propolis olduğunu söyleyebiliriz.
Propolis kullanımından önce dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?
Bütün takviye edici besinlerde ve ilaçlarda olduğu gibi, özellikle kronik bir hastalığınız var ise, propolis hekim kontrolünde kullanılmalıdır. Kullanımından önce ürünün kullanım talimatları dikkatlice okunmalı ve herhangi bir yan etki veya istenmeyen durum ile karşılaşıldığında hekime başvurulmalıdır. Propolis kullanımından önce dikkat edilmesi gerekenleri genel olarak özetlemek gerekirse;
- Propolisin içeriğinde yer alan kumarin kanın pıhtılaşmasını yavaşlatabilir. Bu yüzden kan sulandırıcı kullananlar ve cerrahi bir operasyon öncesi hastalar propolis kullanmamalıdır.
- Arı ürünlerine alerjisi olan kişilerin propolis tüketmemesi önerilir.
- Alkol ile beraber kullanılması önerilmemektedir. Bulantı ve kusmaya neden olabilir.
- Gebe ve emziren anneler kendi başlarına propolis kullanmamalıdır. Eğer propolis kullanmak istiyorlarsa önce hekime danışmaları doğru olacaktır.
- Astım gibi solunum yolu rahatsızlığı olanlar de propolis kullanmaya başlamadan önce hekime danışmalıdır.
- Her ne kadar alerjen olmadığı söylense de uzun süreli kullanımında nasıl bir etki göstereceği bilinmez ve alerjik reaksiyonlara karşı dikkatli olmakta fayda var.
Propolisin faydaları nelerdir?
Keşfedildiği zamandan beri tarih boyunca alternatif tıpta sıklıkla kullanılan propolis antibakteriyal, antioksidan, antienflamatubar, antitümör, antiviral ve mantar enfeksiyonlarına karşı koruyucu etkileriyle sağlık üzerine birçok fayda sağlar.
- Güçlü bir antioksidan olduğu için ve içeriğindeki C vitamininin serbest radikalleri süpürme etkisi oldukça yüksek olduğu için bağışıklık sistemini güçlendirmede son derece faydalıdır.
- Ağız içerisinde zararlı bakterilerin oluşmasını engelleyerek ağız sağlığını korur. Diş eti hastalıklarını engeller.
- Yanık ve yara iyileşmesi tedavisinde cilde sürülerek kullanılabilir.
- Antitümör etkisi sayesinde kanser hücrelerinin vücutta çoğalmasını engelleyerek kansere karşı koruyucu görev görür.
- Sindirim sistemi hastalıklarına karşı koruyucudur. Özellikle mide ülserine neden olan Helicobacterium Pylori’yi yok edebilir.
- Antimikrobiyal etkisi sayesinde astım, bronşit gibi solunum yolu hastalıklarına karşı koruyucudur.
- Grip ve soğuk algınlığına karşı korur.
- Antibakteriyel etkisi ile iltihaplanmanın önüne geçer.
- Propolis bazı antiviral ilaçlardan daha etkilidir ve bazı viral enfeksiyonlara karşı koruyucudur.
- Antioksidan özelliği sayesinde cildin yaşlanma sürecini yavaşlatır, kırışıklığı önler.
Faydaları saymakla bitmeyen propolisi kullanmadan önce hekiminize danışmayı unutmayın.
