Avrupa’da birçok simge yapı bulunuyor. Bunlardan biri de hiç kuşkusuz Pisa Kulesi! Öyle ki burası dünyanın en ünlü turistik fotoğraf çekme noktalarından bir tanesi. Pisa kulesini yılda yaklaşık 5 milyon kişi ziyaret ediyor. Ancak bu asırlık kule, eğimli olmasından çok daha fazla sır barındırıyor. Mesela bu güzel yapının yön değiştirdiğini ve başka bir yöne doğru eğilmeye başladığını biliyor muydunuz? Ya da kuleyi yıkmaya gelen Amerikan askerlerinin yapıdan çok etkilendikleri için görevlerini yerine getiremediklerini? İşte İtalya’nın en sevilen “mimari kazası” Pisa Kulesi hakkında bilmeniz gereken 11 gerçek…
1. Pisa Kulesi’nin inşası iki yüzyıl sürdü
İtalya’nın nehir kıyısındaki Pisa kentinde halka açık katedrale eşlik edecek çan kulesinin inşaatı Ağustos 1173’te başladı. 1178’e gelindiğinde işçiler, çoktan hafifçe kuzeye doğru eğilmiş olan yapının üçüncü katına ulaşmıştı. Diğer İtalyan devletleriyle yaşanan askeri çatışmalar, kuledeki ilerlemeyi kısa süre sonra durdurdu ve kule 1272’ye kadar öylece kaldı. Bu kez inşaat, 12 yıl boyunca devam etti, ancak daha sonra yine bir savaş yüzünden durdu. 14. yüzyılın başlarında yeniden toparlanan son inşaat, 1372’de sona erdi.
2. Kule kötü inşaat planları nedeniyle eğiliyor
Pisa Kulesi’nin karakteristik eğimi, aslında daha iyi bir planlamayla önlenebilirdi. Pisa’nın sığ temeli ve yumuşak zemini (kum, kil ve Toskana’daki Arno ve Serchio nehirlerinden gelen birikintiler) inşaatın ilk aşamalarında bile binayı taşıyamayacak kadar dengesizdi. Şaşırtıcı bir şekilde, inşaatçılar bu hatayı iki yüzyıllık inşaat projesinin başlarında fark etti. Kulenin üçüncü katının eklenmesinden sonra zemin çökmeye başladı ve bu da günümüzdeki meşhur eğime yol açtı.
3. Kulenin eğimi yön değiştirdi
İnşaat 1272’de yeniden başladığında, yapılan ilaveler kulenin duruşunu düzeltmedi. Hatta eklenen katlar binanın ağırlık merkezini sarstı ve eğim yönünün tersine dönmesine neden oldu. Kule yükseldikçe, bir zamanlar kuzeye doğru eğilen yapı giderek daha güneye dönmeye başladı.
4. Mussolini kuleyi onarmaya çalıştı ama durumu daha da kötüleştirdi
1934’te İtalyan diktatör Benito Mussolini, Pisa Kulesi’nin yamukluğunun ülkenin itibarına zarar verdiğini ilan ederek binayı düzeltmeye karar verdi. Mussolini’nin adamları kulenin temeline yüzlerce delik açtı ve eğimini düzeltmek için tonlarca harç pompaladı. Ancak bu, durumu daha da kötü hale getirdi çünkü ağır çimento, kulenin tabanının daha derinlere batmasına neden oldu ve bu da eğimi artırdı.
5. 2. Dünya Savaşı sırasında askeri üs olarak kullanıldı
Alman ordusu, 2. Dünya Savaşı sırasında bu kuleyi üs olarak kullandı. Çünkü yüksek kule çevredeki düz arazi üzerinde çok iyi bir gözetim sağlıyordu.
6. Savaş sonunda Amerikan birlikleri kuleden çok etkilendikleri için bu yapıya dokunmamaya karar verdi
ABD Ordusu 1944’te tüm düşman binalarını ve kaynaklarını yok etmekle görevlendirildi. Ancak askerler, Pisa kulesinden o kadar etkilendi ki, binayı yıkmamaya karar verdiler.
7. Kule yüzyıllar boyunca eğilmeye devam etti
Zaman geçtikçe kulenin altındaki zemin daha da zayıfladı. 0,2 derecelik ilk eğim sonraki yüzyıllarda kademeli olarak arttı ve 1990 yılına gelindiğinde 5,5 dereceye ulaştı. Sonraki on yılda, bir mühendis ekibi kulenin altındaki toprağı düzleştirdi. Proje, kuleyi biraz daha güvenli bir hale getirse de bina eğilmeye devam etti. Ancak 2008 yılına geldiğimizde, toprağı dengelemek için yapılan ikinci bir girişim, kulenin eğilmesini ilk kez durdurdu.
8. Önlem alınmazsa önümüzdeki yıllarda eğilmeye devam edebilir
Gelecekte eğilmeyi önlemeye yönelik ek çalışmalar olmazsa, kule önümüzdeki 200 yıl boyunca sabit kalacak. Ancak sonradan bu süre sonunda, Pisa Kulesi tekrar eğilmeye başlayabilir.
9. Pisa şehrinde başka eğik kuleler de var
Pisa bir nehir şehri, bu yüzden de zemini oldukça yumuşak. Bu nedenle şehirdeki bazı yapıların temeli sağlam değil. Bunlar arasında Pisa Kulesi’nin yaklaşık yarım mil güneyinde bulunan 12. yüzyıldan kalma kilise San Nicola ve bu iki yapının yaklaşık üç kilometre doğusunda 11. yüzyıldan kalma San Michele degli Scalzi kilisesi de bulunuyor. Tabanı toprağın altına dayanan San Nicola yalnızca hafif bir eğime sahipken, San Michele degli Scalzi 5 derece kadar eğimli.
10. Tarihte Pisa Kulesi’nin ününe meydan okuyan başka yapılar da oldu
Dünya üzerinde hiçbir binanın eğimi, Pisa Kulesi kadar ünlü değil, ancak zaman içinde pek çok başka bina onun ününe meydan okudu. 2009 yılında, 14. ve 15. yüzyıllar arasında inşa edilen bir Alman kulesi olan Surhuusen Eğik Kulesi resmi olarak Pisa Kulesi’ni “geride bıraktı” çünkü yapılan hesaplara göre Surhuusen kulesinin eğiminin Pisa’nınkinden tam 1,2 derece daha fazlaydı.
11. Zemindeki toprak Pisa Kulesini depremden koruyabilir
Pisa Kulesi inşaatının başlangıcından bu yana dört büyük deprem yaşadı ve hepsinden sağ kurtuldu. Aslında kulenin zayıflığı ve üzerinde durduğu yumuşak toprak göz önüne alındığında bu oldukça ilginç bir durum gibi görünüyor. Ancak bu yumuşak toprak, kuleyi ayakta tutmuş olabilir. Kulenin sertliği, temel zeminin yumuşaklığıyla birleştiğinde sismik titreşim özelliklerinin değişmesine neden oldu ve böylece depremin etkileri hafifledi.
