Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA), Perseverance (Sebat veya Azim anlamına geliyor) adlı robotu, 17 Temmuz 2020 tarihinde Atlas V roketi ile Mars’a gönderdi. Birçok konuya açıklık getirmesi beklenen robot, 18 Şubat 2021 tarihinde Mars’a başarıyla iniş yaptı. Robot, kurumuş bir krater olan Jezero kraterini inceleyecek. Böylece kızıl gezegende yaşam olup olmadığı ortaya çıkacak. Ancak önceden Mars’ta canlı organizmaların yaşadığını varsayarsak, bilim adamları bunu nasıl anlayacak? Perseverance projesinin detayları neler? Geçmişteki Mars görevlerinden nasıl sonuçlar çıktı? Bu konuların hepsini detaylı bir şekilde anlatarak, kafanızdaki tüm soru işaretlerini silmeye çalışacağız…
Uzay ile ilgili gelişmelerin kronolojik sırayla takip edilmesinin önemli olduğunu düşünüyoruz. Bu nedenle bu yazıyı okumaya başlamadan önce Mars Köyü’nü anlatan içeriğimizi okumanızda fayda var: “Mars’ta Yaşama Adım Adım: Mars Köyü Tasarlandı”
Perseverance konusuna başlamadan önce geçmişteki Mars görevlerine bakalım
Geçtiğimiz yıl Mars’a gönderilen robot dışında pek çok Mars görevi yapıldı. Öncelikle geçmiş Mars görevlerinden bahsedeceğiz. Daha sonra çok merak edilen yeni Mars görevi hakkında bilmeniz gereken her şeyi anlatacağız.
Viking Programı
NASA, 1970’li yıllarda Viking Programı adını verdikleri projeyi başlattı. Bu projenin ilk amacı Mars’ın yörüngesine giren araçlarla fotoğraflama yapılmasıydı. Çekilen fotoğraflar Mars’ın yüzeyi hakkında daha fazla bilgi edinmemizi sağladı. Daha sonra bu proje kapsamında Mars’tan alınan toprak örnekleri üzerinde incelemeler yaptılar. Ancak herhangi bir yaşam belirtisi bulunamadı. Diğer yandan çekilen fotoğraflar ile su birikintilerinin yaratacağı şekiller belirlendi ve böylece gezegende bir zamanlar yaşam olduğu fikri ortaya çıktı.
Spirit ve Opportunity
2000’li yılların başında NASA’nın Mars keşif araçlarına suyu bulma görevi verildi. Spirit (Şevk) ve Opportunity (Fırsat) adlı araçlar gezegen yüzeyinde önceden su bulunduğuna dair pek çok jeolojik kanıt buldular. Bu projeden elde ettikleri kanıtlardan sonra NASA, Mars araştırmalarına ağırlık vermeye başladı.
Curiosity
2012 yılında Mars’a inen Curiosity (Merak), indiği Gale Krateri’ni bir zamanlar dolduran gölün, canlı organizmaların gelişmesine uygun olabileceğini ortaya çıkardı. Ayrıca Curiosity, karbon içeren organik moleküller de buldu. Bu bulgular insanların Mars gezegenine heyecanla bakmasına neden oldu.
Geçtiğimiz yıl Mars’a gönderilen ve bu yıl iniş yapan robot, Jezero kraterinde incelemeler yapacak
Mars’ın çok soğuk olması nedeniyle yüzeyindeki sular sıvı olarak kalmıyor. Ayrıca atmosferin ince olması yüksek radyasyonun yüzeye kadar ulaşmasına olanak sağlıyor. Bu nedenle Mars, günümüzde canlıların yaşayabileceği bir gezegen değil. Ancak kızıl gezegen her zaman böyle değildi. Yaklaşık 3,5 milyon yıl önce gezegende su kaynakları vardı. Mars’ın yüzeyindeki kraterler bunun en büyük kanıtı. Su canlıların var olmasını sağlayan en temel şey olduğu için, bir zamanlar Mars’ta yaşam olması olasılığı var. Bu sebeple tüm bilim adamları ve araştırmacılar, Mars ile ilgili araştırmalara öncelik veriyorlar.
Şimdi ise Perseverance Mars gezegeninde incelemeler yapıyor. Bu robotun en büyük amacı ise yaşam izlerini tespit etmek. Projenin danışmanlarından biri olan Ken Williford, söz konusu proje ile ilgili şunları söylüyor:
“Viking’den sonra doğrudan canlı izinin arandığı ilk sefer bu olacak. Viking halen var olan yaşam formlarını, yani Mars’ta hala var olabilecek canlıları arıyordu. Buna karşılık NASA’nın şimdiki yaklaşımı, daha önce yaşamış canlıların izini bulmaya yönelik. Çünkü gezegenin çok eski tarihine dair elimizdeki veriler, Mars’ın ilk birkaç milyar yılında yaşama çok daha elverişli olduğuna işaret ediyor.”
Tüm çalışmalar NASA ile Avrupa Uzay Kurumu ESA’nın “Mars Örnek Toplama” misyonu adıyla yaptığı ortak çalışma ile gerçekleştiriliyor. Persevarence, 17 Temmuz 2020 tarihinde Atlas V 541 taşıyıcı roketiyle birlikte fırlatıldı ve 18 Şubat 2021 tarihinde Jezero kraterine başarıyla iniş yaptı.
Gezici robotun Mars’taki görevi jeolojik süreçleri, yaşanabilir olup olmamasını, Mars’ta daha önce hayat olup olmadığını ve biyolojik izleri araştırmaktır. Bunun için gezegendeki kayaları delerek içinden tebeşir büyüklüğünde örnekler alacak. Bu örnekler paketlendikten sonra gezegenin yüzeyine bırakılacak. İleri bir tarihte Mars’a gönderilecek olan başka bir robot, kutulardaki örnekleri toplayacak. Daha sonra topladığı örnekleri analiz için dünyaya getirecek.
Ancak Perseverance Mars’ta daha fazla araştırma ve çalışma yapacak. Jezero krateri, Mars’taki en iyi muhafaza olmuş delta örneği. Yani burada organik karbon örneklerinin oluşturduğu jeolojik yapı görülebiliyor. Batıdan gelen bir nehir, kraterin kenarına kadar yanaşıp kraterin içindeki nehir ağzında güzel bir delta oluşturuyor. Mars robotu, bu deltanın yakınlarında da incelemeler yapacak. İncelenecek olan deltada alüvyonlar da bulunuyor.
Mars 2020 adıyla da bilinen robot ile neler hedefleniyor?
Mars 2020 keşif aracı, Mars’ta daha önce yaşama elverişli olmuş olabilecek bir bölgeyi araştıracak. Önceden yaşam olup olmadığına dair izler arayacak ve toplanmış olan örnekleri saklayacak. Diğer yandan Mars’ın insanlar tarafından keşfedilmesi için gereken teknolojiyi test edecek. Görevin en büyük hedeflerinden bir tanesi NASA’nın uzun dönemli örnek toplama projesi ve insanlı görevler için araştırma yapmak. Araç, Mars’taki toz fırtınalarının tehlikelerini araştıracak ve Mars yüzeyinde atmosferdeki karbondioksitten saf oksijen üretimi için testler yapacak.
Araç aynı zamanda yeraltı sularını, hava durumunu ve iklimi araştıracak. Ayrıca iniş tekniklerini ve teknolojilerini test edecek, Bununla birlikte Mars gezegeninde insanlara zorluk çıkarabilecek çevresel faktörler tespit edilecek.
Perseverance özellikleri neler?
Perseverance aracının tasarımı, Curiosity aracından esinlenilerek yapıldı. Bunun en büyük nedeni Curiosity’nin hala sorun çıkarmadan çalışmasıdır. Araç, 45 kilogramlık taretli bir robot kolla birlikte yaklaşık 1050 kilogram ağırlığındadır. Ortalama olarak bir otomobil büyüklüğündedir (3 metre boyunda, 2,7 metre genişliğinde, 2,2 metre yüksekliğinde). Örnek toplama ve yüzey analizi için numune taşıma koluna ve 43 adet numune toplama tüpüne sahiptir. Perseverance “çok misyonlu radyoizitop termoelektrik jeneratör” adı verilen bir enerji kaynağı sayesinde hareket etmektedir. Ayrıca yanında Ingenuity adlı bir helikopter taşımaktadır.
Adım Caner Cem Martı, 1996 yılında Bartın'da doğdum. 2010 yılında geçirdiğim kaza sonucunda vücudumun %99'u felç kaldı. 2015'ten bu yana bazı cihazlar yardımıyla internet ortamında çalışabiliyorum. İçerik editörlüğü ve sosyal medya uzmanlığı gibi alanlarda tecrübe sahibiyim, ancak asıl uzmanlık alanım SEO uyumlu makale yazmak. Ayrıca front-end tasarımlar yapıyorum. Sinema, spor ve tarih gibi konular çok dikkatimi çekiyor. Özellikle sinema tutkunuyum.
