Ay tutulması, gezegenimizin Ay ile Güneş arasına girmesi ve Dünya’nın gölgesinin Ay üzerine düşmesiyle ortaya çıkan büyüleyici bir doğa olayı. Üstelik bu inanılmaz doğa olayının oldukça farklı türleri var. Dünya’nın ve Ay’ın gökyüzündeki konumuna göre değişiklik gösteren ve her seferinde milyonlarca insanın görsel bir şölen yaşamasına olanak tanıyan bu tutulmalardan en ilginç olanı ise şüphesiz penumbral Ay tutulması. Peki sonuncusu 5 Mayıs’ta gerçekleşecek olan penumbral Ay tutulması nedir? Gelin penumbral Ay tutulmasının tarihteki izlerine ve tam olarak ne olduğuna birlikte bakalım.
Ay tutulmaları gökyüzünde meydana gelen en büyüleyici doğa olaylarından biri
Dünyamızın Ay ile Güneş arasına girmesiyle oluşan tutulmalar insanlık için sıra dışı bir deneyim fırsatı meydana getiriyor. Ay, bu tutulmalar sırasında kimi zaman büyüleyici renklere bürünüyor, kimi zaman gölgelerin arasında kayboluyor…
İşte bu yazımızın konusu olan penumbral Ay tutulması da dünyanın dört bir yanındaki gökyüzü meraklılarının sabırsızlıkla beklediği bir doğa olayı. Ancak penumbral Ay tutulmasını diğer Ay tutulması türlerinden ayıran bazı şeyler var.
Penumbral Ay tutulmasının tarihteki izlerini aramadan önce, genel olarak Ay tutulmalarının tarihini incelemekte fayda var
Ay tutulmaları hakkında bilinen en eski yazılı kayıtlar, günümüzden 3 ila 4 bin yıl öncesine kadar uzanıyor
Ay tutulmalarına dair bilinen ilk yazılı belgeler binlerce yıl önce Çin’in Shang hanedanlığında yaşayan kâhinler tarafından oluşturuldu
Kâhinler, bir sonraki tutulmanın ne zaman gerçekleşeceğine dair kehanetlerini sığır ve koyun kemiklerine yazıyorlardı. Üstelik Çinli kâhinler, yazıya geçirdikleri bu kehanetlerde Ay tutulmalarının farklı biçimlerinden de söz ediyor, yazımızın konusu olan penumbral Ay tutulmasından da bahsediyorlardı. Ancak elbette, Çinli kâhinler bu ilginç doğa olayını penumbral Ay tutulması şeklinde isimlendirmiyorlardı.
“Penumbra” kelimesi ilk olarak 1604 yılında ünlü Alman gök bilimci Johannes Kepler tarafından kullanıldı
Kepler, ilk defa “Astronomae Pars Optica” isimli eserinde kullandığı penumbra terimi ile “gölgelere, aydınlatılmamış ve gri alanlara” göndermede bulunmayı amaçlıyordu. İşte tam da bu sebeple Latince “neredeyse, hemen hemen” gibi anlamlara gelen paene kelimesiyle, “gölge” anlamına gelen umbra kelimesini birleştirmiş ve penumbra terimini icat etmişti.
Ünlü gök bilimci, bu terimi kısmen aydınlatılmış dairesel cisimlerin kenarlarına yakın bölgelerdeki gölgelik alanlar için kullanıyor, penumbra ile ana ışık kaynağından uzakta ve gölgede kalanı işaret ediyordu.
Penumbral ay tutulması nedir?
Aslında Kepler’in penumbra terimi, penumbral Ay tutulmasının ne olduğuna dair epey bir ipucu barındırıyor. Ancak daha yalın bir şekilde açıklamak gerekirse penumbral Ay tutulması, kabaca Ay’ın, Dünya’nın oluşturduğu gölgenin en dış noktasından geçtiği durumları tarif etmek için kullanılıyor. İşte penumbral Ay tutulmasını diğer tutulmalardan farklı hale getiren şey de tam olarak bu: Neredeyse gölgeler içerisinde kalan Ay.
Penumbral Ay tutulması sırasında Ay, Dünya’nın en dıştaki, soluk gölgesinde kaldığı için tutulmayı gözlemlemek oldukça zor
Bu nedenle penumbral Ay tutulmaları çoğunlukla yalnızca profesyonel gökyüzü gözlemcilerinin tadını çıkarabildiği bir doğa olayı. Ancak elbette dikkatle bakan gözler de Ay’ın bu heyecan verici yolculuğunu takip edebilir.
Penumbral Ay tutulmasının ne olduğunu “görmek” isteyenlerin 5 Mayıs 2023 Cuma gecesi, gökyüzünü dikkatli bir şekilde incelemesi yeterli
Ay’ın gezegenimizin kısmen aydınlatılmış gölgesine gireceği ve giderek daha karanlık bir hal alacağı tutulma Afrika, Asya, Avustralya ve Avrupa’nın tamamından gözlenebilecek.
Kaynak: 1
