Seçim tarihi kesinleştikten sonra cumhurbaşkanı adayları vatandaşlara vaat ettikleri şeyleri birer birer açıkladılar. Ancak, en çok da Altılı Masa’nın cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun güçlendirilmiş parlamenter sistem vaadi vatandaşın ilgisini çekti. Hal böyle olunca, vatandaşlar parlamenter sistem nedir ve güçlendirilmiş parlamenter sistem nedir diye merak etmeye başladılar. Sizler için parlamenter sistem nedir, özellikleri nedir ve parlamenter sistem Türkiye’de var mı gibi sorulara yanıt verdik.
Demokratik bir yönetim sistemi olan parlamenter sistemde yürütme organı, yasama organının denetimindedir. Dilimize Fransızcadan geçen parlamenter kelimesinin Türkçedeki karşılığı milletvekilidir. Parlamenter düzen parlamentoya dayanır. Yani bu sistem, meclise dayanan bir sistemdir. Parlamenter sistemde cumhurbaşkanı veya devlet başkanı, devleti temsil eden makam olsa da, ülke yönetiminde meclis ve bakanlar kadar etkin değildir. Ülkenin yönetiminde etkili olan makam ise başbakandır.
Parlamenter sistem özellikleri nelerdir?
Parlamenter sistemde hükümet ya da yürütme organı, meşruiyetini yasama organından alır.
Parlamenter sistemde devlet başkanı çoğunlukla hükümet başkanından farklı bir kişi olur. Bu duruma düalist sistem adı verilir.
Yürütme organı iki baştan oluşur: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu.
Bu sistemde meclis yönetimi çok önemlidir. Bu sebeple yasama organı meclis biçiminde olur. Ancak iki ayrı heyetten oluşması da mümkündür. Bunun en büyük örneği İngiliz parlamentosudur. Fakat bu sistemde tek ya da iki heyetten oluşması bir önem arz etmez.
Bu sistemde hükümet, görev süresi boyunca yaptığı tüm şeylerden meclise karşı sorumludur.
Meclis (yasama organı), hükümeti (yürütme) oluşturan Bakanlar Kurulu’nu denetleyebilir ve gerekirse görevine son verebilir.
Aynı kişi hem yürütme hem de yasama organında bulunabilir.
Parlamenter sistemde devlet başkanına devleti temsil etme ve uzlaştırıcı yetkisi verilir.
Güçlendirilmiş parlamenter sistem nedir?
Güçlendirilmiş parlamenter sistem, Altılı Masa tarafından geliştirilen, parlamenter sistemi ve bu sistemin yönetiminde etkin olmayan sembolik cumhurbaşkanı makamını temel alan bir idari sistemidir. Sembolik cumhurbaşkanlığı makamıyla birlikte güçlü ve yetkili bir başbakanlık makamını ele alır.
Altılı Masa’nın güçlendirilmiş parlamenter sistem maddelerinden öne çıkan detaylar şöyle:
Meclis ile cumhurbaşkanının görev sürelerinin ayrıştırılması için cumhurbaşkanı makamının görev süresi 7 yıl olacak. Cumhurbaşkanı olan kişinin herhangi bir parti ile bağlantısı varsa kesilecek ve görev süresi bittikten sonra eski cumhurbaşkanı tekrar aktif siyasette yer almayacak. Güçlendirilmiş parlamenter sistemin en önemli detaylarından biri de, Bakanlar Kurulu veya cumhurbaşkanı kendi başına OHAL ilan edemeyecek. Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’nun OHAL ilan etme yetkisi olacak.
Savcılık ile hakimlik mesleği birbirinden ayrılacak. Hakimler ve Savcılar Kurulu kaldırılacak, Savcılar Kurulu ve Hakimler Kurulu olmak üzere iki ayrı kuruluş olacak.
Parlamenter sistem ne zaman kaldırıldı?
Ülkemizdeki parlamenter sistem, 16 Nisan 2017 Referandumu’ndan sonra değişti. 9 Temmuz 2018 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Türkiye’nin yeni yönetim sistemi oldu. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile yürütme yetkisi ve görevi, anayasaya ve kanunlara uygun olacak şekilde cumhurbaşkanına verilmiş oldu.
Adım Caner Cem Martı, 1996 yılında Bartın'da doğdum. 2010 yılında geçirdiğim kaza sonucunda vücudumun %99'u felç kaldı. 2015'ten bu yana bazı cihazlar yardımıyla internet ortamında çalışabiliyorum. İçerik editörlüğü ve sosyal medya uzmanlığı gibi alanlarda tecrübe sahibiyim, ancak asıl uzmanlık alanım SEO uyumlu makale yazmak. Ayrıca front-end tasarımlar yapıyorum. Sinema, spor ve tarih gibi konular çok dikkatimi çekiyor. Özellikle sinema tutkunuyum.
