Türk yazınında edebi metinlerin sahneye taşınması sıklıkla karşılaştığımız bir biçimdir. Birçok romancı ve öykücü kendi eserlerini tiyatro metnine dönüştürerek sahneye taşımıştır. Yazınımızdaki bazı edebi metinler tiyatro sanatına kaynak olarak da kullanılmıştır. Söz konusu eserlerde işlenen konu, olayın geçtiği dönem ve karakter yapısı kaynak olma durumunu destekleyen temel bileşenler arasında yer almıştır. Bazen kendi yazarı tarafından, bazen de bir oyun yazarı tarafından eserden sahneye uyarlanmıştır.
Öteden beri yapılan ve üzerinde çalışılan bu uyarlamalar içinden 9 eserin listesini yaptık.
1. Ayışığında Şamata
Haldun Taner’in 1954 yılında yayınlanan Ayışığında Çalışkur öyküsünden uyarlanan eser, öykünün temel yapısı değiştirilmeden sahneye uyarlanmıştır. 1977 yılında sahnelenen oyunda anlatılan hikâye, toplumun mevcut ahlak yapısını irdelediği gibi aynı zamanda değişen zamana da vurgu yaparak kendini var edebilmiştir.
2. 72. Koğuş
72. Koğuş, Orhan Kemal’in aynı adlı öyküsünden uyarlanarak sahneye taşınmıştır. Kendisi de bir süre cezaevinde tutuklu bulunan yazar, koğuş arkadaşlarını ve dönemin siyasal yapısını da oyun içerisindeki hikâyeler üzerinden aktarmıştır.
3. Susuz Yaz
Susuz Yaz, Necati Cumalı’nın aynı isimle oyunlaştırılmış olan eseridir. Aynı zamanda 1963 yılında Metin Erksan yönetmenliğinde beyaz perdeye de aktarılmıştır. Anlatılan hikâyede susuzluğun yarattığı ve sürekli hale getirdiği çatışma, insani olan bileşenler üzerinden irdelenerek aktarılmıştır.
4. Sular Aydınlanıyordu
Sular Aydınlanıyordu, Nezihe Meriç’in Özsu öyküsünden yola çıkılarak sahneye uyarlanmıştır. Tek kişilik bir oyundur ve aynı zamanda dokuz farklı karaktere sahip kadının bir olay içerisinde yer alışını anlatmaktadır.
5. Bağlama
Oyun, Ülkü Ayvaz’ın aynı adlı öyküsünden uyarlanarak sahneye uygun hale getirilmiştir. Temelde aile hikâyesi üzerinden ilerlemektedir ve bir tür kuşak ilişkisi/kırılması temelinden hareketle aktarım sağlanmıştır.
6. Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz
Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Aziz Nesin’in aynı adla yayınlanan romanından tiyatroya uyarlanmıştır. Anlatılan hikâye, aksayan ve doğru çalışmayan devlet yapısının eleştirisini Yaşar Yaşamaz isimli karakter üzerinden doğrudan ele almaktadır.
7. Sultan Hamid Düşerken
Nahid Sırrı Örik’in 1947 yılında kaleme aldığı roman, 1976 yılında Kemal Bekir tarafından Düşüş adıyla tiyatroya uyarlanmıştır. Hikâye, aşk ilişkisi etrafından hareketle içinden geçtiği dönemin koşullarını da anlatarak aktarım yapan tarihi bir eserdir.
8. Yer Demir Gök Bakır
Yer Demir Gök Bakır, Yaşar Kemal’in aynı adlı romanından tiyatroya uyarlanmıştır. Roman, aynı zamanda 1987 yılında Zülfü Livaneli tarafından beyaz perdeye de aktarılmıştır. Anadolu’da geçen hikâye, yoksulluğun doğurduğu toplumsal sonuçların etrafında gelişerek hurefelere olan bağlılığın sonuçlarını da gözler önüne sermektedir.
9. Hababam Sınıfı Müzikali
Hababam Sınıfı Müzikali, 1981 yılında Yavuz Turgul tarafından oyunlaştırılmıştır. Rıfat Ilgaz’ın Hababam Sınıfı hikâyelerinden uyarlanan filmlerin ardından yapılan bu uyarlamada da filmdeki bazı oyuncular rol almıştır.
