Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization – NATO), Avrupa ve Kuzey Amerika’daki 30 bağımsız ülke arasında kurulan bir güvenlik ittifakıdır. NATO üyeleri, herhangi bir dış güçten gelebilecek saldırıya karşı ortak savunma geliştirir. Örgütün merkezi, Belçika’nın başkenti Brüksel’de bulunur. Örgüte üye ülkelerin toplam askeri harcaması, dünyadaki savunma harcamalarının %70’inden fazladır. Antlaşmanın 5. maddesi, bir NATO üyesine yapılan saldırıyı, tüm üyelere yapılmış kabul eder. Bu madde ilk kez 2001’deki 11 Eylül saldırılarından sonra uygulandı. 11 Eylül saldırılarından sonra NATO askerleri, Afganistan’a konuşlandırıldı. O günden sonra örgüt, birçok operasyona daha katıldı. Gelin, son günlerde adını sıkça duyduğumuz bu örgüt hakkındaki bazı gerçeklere birlikte bakalım.
1. NATO, 4 Nisan 1949’da kuruldu
Başkan Truman, Oval Ofis’teki masasında NATO’yu kuran Kuzey Atlantik Antlaşmasını imzalıyor.
1948 yılında, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Birleşik Krallık, Fransa, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg, Batı Avrupa Birliği adı verilen bir ittifak kurdu. Ancak Soğuk Savaş’ın başlamasının ardından Sovyet tehdidi kendini daha güçlü bir şekilde hissettirdi. Bu nedenle ülkeler, daha geniş bir ittifak arayışına girmeye başladı. Bunun üzerine Batı Avrupa Birliği’nin 5 üyesi, Kanada, Danimarka, İzlanda, İtalya, Norveç, Portekiz ve ABD Washington DC’de Kuzey Atlantik Antlaşması’nı imzaladı. Böylece NATO kurulmuş oldu.
2. NATO’nun 30 üyesi bulunuyor
İlk kurulduğunda örgütün sadece 12 üyesi vardı. Sonradan 18 ülke daha NATO’ya dahil oldu: Arnavutluk, Bulgaristan, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Almanya, Yunanistan, Macaristan, Letonya, Litvanya, Karadağ, Kuzey Makedonya, Polonya, Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya ve Türkiye. İttifaka en son katılan ülke 2020’de Kuzey Makedonya oldu.
3. NATO 40’tan fazla ülkeyle güvenlik ortağı
NATO, Kuzey Amerika ve Avrupa’daki üyelerinin yanı sıra dünya çapında bir güvenlik ağı kurmuş durumda. NATO’nun güvenlik ortakları arasında; Afrika Birliği, Avrupa Birliği, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı bulunuyor.
4. Örgütün en etkili müdahalesi Bosna Savaşı’nda gerçekleşti
Bosna Hersek’te 1992 yılında başlayan ve 3 yıl kesintisiz devam eden savaşta, binlerce sivil Boşnak katledildi ve on binlerce insan işkence gördü. ABD kuvvetleri öncülüğündeki NATO, bu savaşa dur demek için askeri bir müdahalede bulundu. Dünyanın gözü önünde yaşanan bu insanlık dramına uzun bir süre herkes sessiz kalmıştı. 30 Ağustos 1995’te NATO, “Kararlı Güç Harekatı” ile Sırp hedeflerini vurmaya başladı. Harekat kapsamında toplam 750 saldırı düzenlendi ve Sırplar, Saraybosna kuşatmasını kaldırmak zorunda kaldı.
5. Bir NATO üyesine yapılan saldırı, tüm üyelere yapılmış sayılır
Antlaşmanın 5. maddesi, herhangi bir NATO üyesine yönelik bir saldırıyı, tüm üyelere yapılmış bir saldırı olarak kabul eder. Bu da NATO’nun başlıca amacını vurguluyor: Üye devletleri ve vatandaşlarını korumak.
6. Madde 5, 11 Eylül’den sonra gündeme geldi
NATO’nun 5. maddesi, 11 Eylül saldırıları sonrasında sadece bir kere kullanıldı. El Kaide bağlantılı militanlar tarafından gerçekleştirilen saldırılar, ertesi gün 5. maddenin uygulanmasına yol açtı. O tarihte NATO, ilk kez Auro-Atlantik bölgesi dışında askeri operasyonlar başlatarak, dünya çapındaki terör faaliyetlerine ilişkin soruşturmalarını artırdı. Örgüt ayrıca ABD’de olası terörist faaliyetler için terörle mücadele operasyonu başlattı.
7. Fransa, 1966 yılında NATO’nun askeri kanadından ayrıldı
1958’den sonra Fransa Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle, ABD’nin NATO yönetimi üzerindeki hakimiyetini sorgulamaya başladı. Örgüt ve Fransa arasındaki ilişkiler gerilince Fransa, örgütten ayrılma kararı aldı. Bunun üzerine NATO askerleri ve karargahı, Fransa’dan çıkarıldı. Fakat ilerleyen dönemlerde Fransa tekrar NATO’nun askeri yapılanmasına katıldı.
8. NATO üyelerinin Gayri Safi Yurt İçi Hasılalarının %2’sini savunmaya harcaması gerekiyor
NATO, 2014 yılında tüm üye devletlerden GSYİH’lerinin en az %2’sini savunmaya harcamasını istedi. Şu anda, üye ülkelerden yalnızca ABD ve İngiltere gibi küçük bir azınlık bu talebi karşılayabiliyor. Fakat 2024 yılına kadar 15 üye ülkenin %2 hedefine ulaşacağı öngörülüyor.
NATO’nun 10. maddesi, ittifakın üyelik kurallarına uyduğu sürece herhangi bir Avrupa ülkesinin örgüte üye olabileceğini belirtiyor. Bir ülkenin, örgüte katılıp katılamayacağını Kuzey Atlantik Konseyi belirliyor. Başta Doğu Avrupa olmak üzere bir dizi ülke şu anda ittifaka katılmak istiyor. Bu ülkeler arasında Bosna-Hersek, Gürcistan ve Ukrayna bulunuyor.
