Tam 102 yaşında olmasına karşın yazdığı kitaplar ve söyleşileriyle kimileri tarafından eleştiri oklarının hedefi olsa da çevresindekilere hâlâ bir şeyler öğretmeye, onları aydınlatmaya, mum yakmaya çalışan; Türkiye’nin Sümer dili, yazını ve yapıtlarıyla uğraşan, bu alanda araştırmalar yapan ve yaşayan en ünlü bilim kadını Muazzez İlmiye Çığ’ı anlatacağız bu listemizde.
1. Kırımlı göçmen aile
Dünyanın en önemli Sümerologlarından biri olan Muazzez İlmiye Çığ 20 Haziran 1914’te Bursa’da doğar. Ailesi köken olarak Kırımlı göçmenlerden olup babası Kırım’dan Amasya-Merzifon’a, annesi ise Kırım’dan Bursa’ya göçmüştür. Bir müddet İzmir’de yaşayan aile, 15 Mayıs 1919 tarihinde gerçekleşen İzmir’in işgalinin ardından daha güvenli bir yer olan Çorum’a yerleşir.
2. Öğretmen babanın öğretmen kızı
İlkokula Çorum’da başlayan Muazzez, ailesi Bursa’ya taşınınca Bursa’da özel bir okul olan Bizim Mektep’te Fransızca ve keman dersleri alır. 1926’da sınavla Bursa Kız Muallim Mektebi’ne (Bursa Kız Öğretmen Okulu) girer. 1931 yılında mezun olunca babasının da öğretmenlik yapmakta olduğu Eskişehir’e tayin olur. Eskişehir’de öğretmenlik mesleğini dört buçuk yıl yapar.
3. Nazilerden kaçan hocalardan dersler
1936 tarihinde Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Hititoloji bölümüne kaydolur. Nazi Almanya’sından kaçarak Türkiye’ye sığınmış olan ve Ankara Üniversitesi’nde dersler veren Prof. Dr. Hans Gustav Guterbock’tan Hitit Dili ve Kültürü derslerini, Prof. Dr. Benno Landsberger’den de Sümer ve Akad Dilleri ve Mezopotamya Kültürü derslerini alır.
4. Çivi yazılı belgeler arşivi
1940 yılında Ankara Üniversitesinden mezun olduktan sonra İstanbul Eski Şark Eserleri Müzesi Çivi Yazılı Belgeler Arşivine uzman olarak atanır. Aynı yıl Kemal Çığ ile evlenir. Müzede çalıştığı 31 yıl boyunca meslektaşı Hatice Kızılyay ve Dr. F.R. Kraus ile birlikte müzenin deposunda bulunan Sümer, Akad ve Hitit dillerinde yazılmış on binlerce tableti temizleyip, sınıflandırıp numaralandırır. Yetmiş dört bin tabletten oluşan çivi yazılı belgeler arşivini oluşturur, üç bin tabletin kopyasını yapıp katalog halinde yayımlar.
5. Türk bilim kadını
1957’de Münih’teki Oryantalistler Kongresi’ne katılır. 1960’ta Heidelberg Üniversitesi’nde altı aylık bir çalışma yapar. 1965’te Roma’da sergilenen Hitit sergisini bu şehirden alarak Londra’ya götürür. 1972’de emekliye ayrılır.
6. Tarih Sümerlerle başlar
Emeklilikten sonra bir süre yurtdışında yaşayan Muazzez İlmiye Çığ, 1988’de Philadelphia’daki Asuroloji kongresine katılır. Prof. Kramer’in History Begins at Sumer adlı kitabını Türkçeye çevirir ve kitap 1990’da “Tarih Sümerlerle Başlar” adıyla Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanır. Kitabın çok ilgi görmesi üzerine 1993’te çocuklara yönelik Zaman Tüneliyle Sümerlere Yolculuk da dahil Sümer ve Hitit kültürlerini tanıtan 13 kitap yazar.
7. Profesör değil Sümerolog
Pek çok yerde Profesör olarak nitelenen Muazzez İlmiye Çığ’a, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinin teklifi uyarınca üniversite senatosu tarafından 4 Mayıs 2000 tarihinde Fahri Doktora unvanı verilir. Sümer ve Hitit kültürlerinin en önemli araştırmacılarından olan Muazzez İlmiye Çığ, on üç kitap ve birçok bilimsel makale yazmış ve birçok ödül almıştır.
8. Yaşayan en ünlü Sümer bilimcisi
Günümüzde yaşayan en ünlü sümerolog olan Muazzez İlmiye Çığ, “yapılan son çalışmalar Sümerlerle Türklerin ilişkisini kesin olarak ortaya koymuştur. Sümerler, Mezopotamya’ya Orta Asya’dan göç ederlerken kültürlerini birlikte taşımışlardır. O nedenle, ‘Tarih Sümerlerle değil, tarih Türklerle başlar’ dememiz gerekir” der söyleşilerinde.
9. Yargılanma ve aklanma
“Sümerlerde Mabet Fahiseliği ve Vatandaşlık Tepkilerim” isimli kitaplarında kadınlarda başörtüsünün köklerinin Akadlara dayandığını yazan ve kamuoyunda yankı uyandıran Muazzez İlmiye Çığ, 2007 yılında, “Vatandaşlık Tepkilerim” adlı kitabıyla “halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek” suçuyla yargılanır ve ilk celsede beraat eder.
10. Konusunun uzmanı
Bu güne kadar Sümerler konusunda yazdığı kitaplarla yalnızca Türkiye’de değil, bütün dünyada tanınan ve saygı duyulan Muazzez İlmiye Çığ, dünyaca tanınan ve bu konudaki otoritesine saygı duyulan üç ünlü Sümerologdan biridir. Bugüne kadar yazdığı kitaplarda Sümerleri çeşitli yönleriyle anlatmıştır.
11. Öyle büyük iki isim
Yaptığı bir Tv programında bu ünlü ikiliyi ağırlayan Okan Bayülgen şöyle anlatıyor onları: Öyle büyük iki isimdiler ki yaşlarından daha büyük işler yapmışlardı ömürlerince! Biri Sümerolog; “Sümerli Ludingirra, Hititler ve Hattuşa, Gilgameş, Ortadoğu Uygarlık Mirası” gibi kitapların yazarı; hakkında açılan lüzumsuz bir davada; “Hapse de girsem ülkemi Avrupa’ya şikayet etmem” diyen gerçek bir vatanperver; Muazzez İlmiye Çığ. Diğerinin adı Türkiye’de doğa ve çevreyi koruma ile bütünleşmiş; TEMA vakfının kurucusu, ülke topraklarının erozyon nedeniyle kaybedilmesi konusunda yıllardır savaş veren bir dev! Türkiye’deki en nadide botanik bahçesini yaratmış Hayrettin Karaca!
12. Aydınlatmaya devam
“Erozyon Dede” olarak tanınan Hayrettin Karaca ve aydınlatma yolculuğundaki arkadaşı Muazzez İlmiye Çığ, ilerlemiş yaşlarına karşın çevre duyarlılığı, ekonomik kuşatma, tüketim çılgınlığı ve globalleşme konusundaki görüşleri ile yeni nesillere ışık olmaya devam ediyorlar. Her ikisini de saygıyla anıyoruz.
