91 yaşında hayata veda eden Mihail Gorbaçov hiç kuşkusuz modern dünyanın en etkili siyasetçilerinden biriydi. Bir zamanlar dünyanın süper güçlerinden biri olan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğini’nin (SSCB) son lideriydi. Gorbaçov, 1985 yılında hem partisinin hem de ülkenin liderliğine gelmişti. En büyük iddiası siyasi açmazları çözmek ve ekonomiyi diriltmekti. Ancak yaptıkları SSCB’nin ve dolayısıyla sosyalist dönemin sonunu getiren olayları hızlandırdı. Gelin Mihail Gorbaçov kimdir, dünya tarihindeki önemi nedir yakından bakalım.
Mihail Gorbaçov 2 Mart 1931 tarihinde Rusya’nın güneyinde bulunan Stavropol’da dünyaya geldi
Görsel: BBC Türkçe
Gorbaçov’un ailesi kolektif bir çiftlikte çalışıyordu. Kendisi de ilerleyen yıllarda biçerdöver kullanmayı öğrendi. Aynı zamanda eğitimine de devam ediyordu. 1955 yılında Moskova Devlet Üniversitesi’nden mezun oldu. Üniversite yılları boyunca Komünist Parti’nin aktif üyelerinden biriydi.
Gorbaçov, üniversite eğitiminden sonra eşi Raisa ile Stavropol’a döndü. Burada partinin yerel örgütünde hızla adını duyurmaya ve yükselmeye başladı
Öyle ki 1961 yılında komünist gençlik örgütünün bölge sekreteri olmuştu. Aynı zamanda partinin kongre üyeliğini yapıyordu. Bu sırada tarım alanında geniş yetkiler elde etmişti. Bu da komünist partideki etki alanını oldukça genişletti.
1978 yılına gelindiğinde Merkez Komite’nin Tarım Sekreterliği üyesi olarak Moskova’ya gitti
Görsel: BBC Türkçe
Bu sırada çalışmalarıyla dikkat çeken Gorbaçov, sadece iki yıl sonra Politbüro üyesi oldu. Gorbaçov, ülke dışına da geziler yapmaya başlamıştı. 1984 yılında Genel Sekreter oldu. Politbüro’nun en genç üyesi olan Gorbaçov, durgunluk döneminde taze bir başlangıç olarak görülüyordu. Giyim tarzı, konuşmalar ve davranışları diğer SSCB liderlerinden farklıydı. Bu nedenle her zaman ilgi çekici bir kişi olmuştu.
Mihail Gorbaçov ülkenin dümenini kontrol etmeye başladıktan sonra Sovyet ekonomisini tekrar canlandırmak istedi
Ona göre Komünist Parti içerisinde de önemli reformlar yapılmalıydı. Bu noktada iki Rusça kelime adeta politikalarının özeti oldu: Perestroyka (yeniden yapılanma) ve glasnost (açıklık).
Sistemdeki tıkanmayı giderebilmek için demokrasinin önemli olduğunu düşünüyordu. Böylece Sovyetler Birliği Halk Temsilcileri Kongresi’nde ilk kez serbest seçimler düzenlendi.
SSCB, son derece otoriter bir sistem üzerine inşa edilmişti. Bu nedenle Mihail Gorbaçov’un eylemleri, Sovyetler Birliği’nin diğer unsur ve milliyetlerinde heyecanla karşılandı
Yeni dönemde SSCB’ye bağlı baz ülkelerde ayaklanmalar çıkmaya başladı. Örneğin 1986 yılında Kazakistan’daki eylemler, SSCB genelinde birçok ülkenin itaatsiz davranmasına yol açtı. Öte yandan Mihail Gorbaçov, ABD ile silahsızlanma anlaşması yaparak Soğuk Savaş’a son verme niyetindeydi. Bu sırada Afganistan’daki işgale de son verildi.
SSCB liderinin açıklık ve demokrasi arayışı, birlikteki diğer ülkelerin bağımsızlık isteklerine yol açtı
Görsel. Independent Türkçe
Önce Letonya, Litvanya ve Estonya Moskova’dan ayrıldı. Berlin Duvarı 1989 yılında yıkıldığında, Mihail Gorbaçov bu durumun Almanya’nın iç siyasetiyle alakalı olduğunu söyledi. Diğer Sovyet liderleri gibi bölgeye tanklar göndermedi ve askeri güç kullanmadı. Ertesi yıl “Doğu-Batı” ülkeleri arasındaki yumuşamaya öncülük ettiği için Nobel Barış Ödülü kazandı.
Ancak tüm bunlar Moskova’daki komünist sistemi savunanlar için kırmızı çizginin aşılması anlamına geliyordu
1991 yılında askeri darbe yapıldı ve Mihail Gorbaçov Karadeniz’deki tatili sırasında yakalandı. Bu olaydan sonra darbe bastırılsa da Gorbaçov istifa etti. Fakat tüm bu yaşananlar Sovyetler Birliği’ndeki düzeni altüst etmişti. Nihayetinde 6 ay sonra birlik dağıldı.
SSCB dağıldıktan sonra Mihail Gorbaçov etkili bir siyasetçi olmaya devam etti
Fakat onun popülaritesi ülke dışında daha fazlaydı. 1996 yılında Rusya devlet başkanlığı adaylığını ilan etti. Ancak seçim sonunda yüzde 0.5 gibi oldukça az bir oy aldı. 90’lı yıllar boyunca düşünce kuruluşlarında bulunmaya devam etti. 2000’li yıllara gelindiğinde ise Vladimir Putin’in en sert muhaliflerinden biri oldu. Putin’i ülkede giderek baskıcı bir rejim oluşturmakla suçluyordu. Peki Mihail Gorbaçov kendi geçmişinden ve yaptıklarından mutlu muydu? Ona göre Soğuk Savaş’ı ve ülkedeki totaliter rejimi sonlandırmak oldukça doğru bir karardı. Ancak darbe girişiminin ardından Sovyetler Birliği’nin çökmesine çok üzüldüğünü belirtiyordu. Son olarak birçok Rus, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından hala Mihail Gorbaçov’u sorumlu tutuyor.
