Hayvanlar bir “mal” değildir. Alınıp satılamaz. Bu nedenle Pet Shop’larda da cins kedilerin satışı durdurulmak isteniyor. Nitekim Türk Ceza Kanununda bile ne yazık ki hayvanlar bir can olarak değil, “değerli mal ve eşya” olarak geçiyor, hayvanlara zarar verenlerin cezası da bu kapsamda değerlendiriliyor. Pet Shop’lar kedi, kuş, köpek gibi evcil hayvanların satışının yanı sıra; hamster, balık gibi başka hayvanlar da yer alabiliyor. Ancak bunlar dışında, insanların doğaya karşı gelerek evcilleştirmek istedikleri ve bencillikleri yüzünden ailesinden ayırdıkları türler de var; mesela maymunlar. Geçtiğimiz hafta sonu Meriç İzgi isimli fenomenin yeniden maymun sahiplenmesi Twitter gündemine oturdu. İzgi’nin daha önce de sahiplendiği 2 maymun elinden alınmıştı. Çünkü Türkiye’de evde maymun beslemek yasak, bunun için de geçerli sebepler var. Ancak Meriç İzgi 3. kez bir maymunu ailesinden koparıp satın alarak evinde beslemeye başladı. Peki maymunlar nasıl bu şekilde satın alınabiliyor? Yasal olmayan yollarla satın alınan maymunlar neler yaşıyor, Türkiye’de maymun beslemek neden yasak?
Maymunlar, genetik olarak insanlara en yakın türler. Birkaç belgesel izlediyseniz, ailelerin arasındaki bağı görmüşsünüzdür. Duygusal olarak bizden pek farkları yok diyebiliriz
Bazı türlerde sürüde bir bebek doğduğunda, tüm yetişkin maymunlar onu sevmek ister, yemeklerini paylaşırlar. Anne maymunlar ise çocuklarını yanlarından ayırmamaya çalışır. Tabii ki türler arasında davranışlar değişiklik gösteriyor ancak temelde maymunların aile bağları kuvvetli
Maymunlar, kedi ya da köpek gibi değildir. Doğal ortamlarına aitlerdir ve sürüyle yaşayan türlerdir. Onları bir kafese kapatmak ya da evde beslemek; hem fizyolojik hem psikolojik gelişimlerini etkiler
Maymunlar genellikle yasa dışı yollarla ülkeye getirilip, satılıyorlar.
Bir maymunun kaçak yollarla ülkeye gelmesi ne anlama geliyor?
Bildiğiniz gibi pek çok farklı maymun türü bulunuyor. Ancak özellikle “örümcek maymun” ve “cüce” maymun türleri evlerde beslenmek için kaçak yollarla ülkeye getiriliyor. Ana vatanı Güney Amerika olan “cüce” ve “örümcek” cinsi maymunlar, Türkiye’de internet üzerinden satışa çıkarılıyor.
Bu maymunlar, ailelerin koparılıp, çoğunlukla bir kafeste zincirle bağlı olarak tutularak, kaçak yollarla ülkeye sokuluyor. Hayvan kaçakçıları satışı yapmak için maymunlara fiziksel olarak zarar vermekten çekinse de, maymunlar ailelerinden koparıldıkları için psikolojik olarak etkileniyor. Bu durum özellikle ergenlik çağında maymunların delirmesine bile yol açıyor. Yazının ilerleyen kısımlarında bu konuya daha detaylı değineceğiz.
Türkiye’de maymun satışı yasak mı?
Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CİTES) kapsamında alınıp satılması özel izne tabi olan türler bulunuyor. Bu türlerin alınıp satılması için özel izin yalnızca hayvanat bahçeleri için geçerli. Yani bireysel olarak bu izni almak mümkün değil.
Türkiye’de 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu dolayısıyla yırtıcı ve vahşi hayvanların sahiplenilmesi ve beslenmesi yasak. Bu yasakların içerisinde maymun cinsleri de yer alıyor. Bunun nedeni ise maymunların insanlara bulaşabilen birçok hastalığı taşıyor olması. Bu da toplum sağlığını tehdit ediyor. Maymunlar; AIDS, kuduz ve hepatit gibi hastalıkları bulaştırabiliyor. Maymun türlerinin hiçbir şekilde (hayvanat bahçeleri hariç) ithalatına izin verilmiyor.
Ancak maymunlar yasa dışı yollarla ülkeye sokuluyor. Bazen sosyal medya üzerinden bazen de farklı yollarla satışa çıkarılıyor. Hayvan kaçakçılığının önüne geçilmeye çalışılıyor.
Dünyada “maymun ticareti” konusunda durum ne? Maymunlar hangi işkencelere maruz kalıyorlar?
Özellikle Uzak Doğu ülkelerinde pek çok maymun türü yaşıyor. Tayland, Bali gibi yerlerde maymunlar turistlerin dikkatini çekmek için kullanılıyor. Bu maymunların da bir çoğu ailelerinden kaçırılıyor. Hatta özellikle turistlerle fotoğraf çektirilmek üzere kullanılan küçük maymun türlerinin, insanlara zarar vermemesi için dişleri ve tırnakları bile çekilebiliyor. Yani maymunlar, insanlar eğlenebilsin diye işkence görüyorlar.
Bali’deki popüler turistik yerlerde her biri sadece 3.80 sterline maymunlar satılıyor. Bir kafese hapsedilen ve zincirlenen maymunlar, çaresizce satın alınmayı bekliyor.
Turistik yerlerde gördüğünüz dans eden ya da iki ayak üzerinde duran maymunlar; insanlar gibi ayakları üzerinde durmayı öğrenmek için sık sık işkence görüyor, ayak parmakları saatlerce yere değecek şekilde asılıyor, dayak yiyor ve aç bırakılıyor. Bu şekilde eğitiliyorlar.(!)
Neden maymunlar evcilleştirilmeye çalışılmamalı?
Bu sorunun cevabı aslında son derece basit; çünkü maymunlar evcil hayvanlar değillerdir. Yırtıcı türde hayvanlardır. Bu nedenle doğaya aittirler.
– Öncelikle bir maymunu evcilleştirmek demek, o maymunu satın almak dolayısıyla bu vahşi maymun ticareti sürecine ortak olmak anlamına geliyor
– Öte yandan maymun, genetik olarak insanlara yakın bir canlı türü olduğu için insanlara pek çok hastalık bulaştırabiliyor. Bunun başında ise AIDS ve Hepatit geliyor.
– Oldukça zeki hayvanlar oldukları için her ne kadar bebeklik çağında uyum sağlasalar da ergenliğe girdiklerinde kafeste kalmaları, doğada olmamaları ve alanlarının kısıtlı olması psikolojik olarak onları derinden etkiliyor. Çünkü kendi doğal sosyal ortamlarından uzaktalar.
– Bir maymun ne kadar sosyalleşse de, doğası gereği yırtıcı olduğu için, şiddet ve cinayete varan davranışlar sergileyebiliyorlar. Bunun pek çok örneği bulunuyor.
Özetle; kedi, köpek gibi canlılar dışındaki hayvan türleri doğal ortamlarında bırakılmalı. Kedi ve köpekleri de birçoğumuz sokaktaki tehlikeler nedeniyle sahipleniyoruz.
