Cumhuriyet tarihimiz, kuruluş sürecinden itibaren birçok mücadeleye, birçok zafere ev sahipliği yaptı. Bu zaferlerden biri de şüphesiz 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Antlaşması. Kurtuluş Savaşı’nın nişanesi olan bu antlaşma ile tüm dünya Türkiye Cumhuriyeti’ni bağımsız bir ülke olarak tanıdığını kabul ve ilan etmek zorunda kaldı.
Lozan’a kadar neler yaşandı?
I. Dünya Savaşı sonucu Misak-ı Milli sınırları tehlikeye girdi. İtilaf Devletleri’nin işgallere başlaması, özellikle Yunan kuvvetlerinin 15 Mayıs 1919’da İzmir’e asker çıkartması ülke çapında adeta ulusal bir felaket olarak görüldü. Böylece halk, ülke bütünlüğünü korumak amacıyla Anadolu’da büyük bir direnişe başladı.
Anadolu halkı büyük bir Milli Mücadelede iken Osmanlı İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı’nda yenilgi aldığı İtilaf Devletleri ile masaya oturup Sevr Antlaşması’nı imzalamak zorunda kalmıştı
Bu antlaşma açık bir şekilde Osmanlı’yı yok sayıyor, adeta harita üzerinden siliyordu. Fransa’nın başkenti olan Paris’in 3 km batısındaki Sevr şehrinde, 10 Ağustos 1920’de imzalanan antlaşma döneminde, aslında Kurtuluş Savaşı hala devam ediyordu.
Ölü doğan antlaşma; Sevr
Direnişin devam ettiği 1920 yılında Osmanlı tarafından imzalanan Sevr Antlaşması, TBMM tarafından çok sert bir tepkiyle karşılandı. Öyle ki bu antlaşmayı imzalayanlar ve onaylayanlar vatan haini ilan edildiler. Sonuç olarak Anadolu halkının gösterdiği büyük özveri sonucu kazanılan zaferin ardından tamamen rafa kalkan Sevr Antlaşması, yalnızca Osmanlı Mebuslar Meclisi tarafından onaylanmış olması nedeni ile tarihte “ölü doğan antlaşma” olarak anılmaya mahkum oldu.
Mudanya Antlaşması ile sona eren askeri mücadele
Anadolu’daki Türk-Yunan Savaşından Türklerin galip çıkması üzerine 11 Ekim 1922 tarihinde İngilizler ile Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı. Türklerin zaferini dünyaya duyuran bu antlaşma ile askeri mücadele yerini politik mücadeleye bırakmış oldu.
Zaferin imzası; Lozan Antlaşması
Mudanya Antlaşması sonrasında TBMM Hükümeti tarafından İtilaf Devletlerine, kesin barış antlaşması için 20 Ekim 1922’de İzmir’de toplanılması teklif edildi. Ancak bu teklif görüşmenin tarafsız bir bölgede yapılmasını talep eden İtilaf Devletlerince reddedildi, bunun üzerine görüşme yeri İsviçre’nin Lozan şehri olarak kararlaştırıldı.
İsmet İnönü’nün başdelege olarak katıldığı görüşmeler 8 ay sürdü
Antlaşma nihayet 24 Temmuz 1923 tarihinde; Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika, SSCB ve Yugoslavya temsicileri arasında imzalandı.
Lozan Antlaşması sonucu kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti
TBMM, görüşmeler öncesinde iki konuda kesinlikle taviz verilmemesini istemişti; kapitülasyonlar ve Ermeni meselesi. İmzanan antlaşma sonucunda;
- Osmanlı Devleti’nin hukuki varlığı sona erdi ve yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti söz hakkını elde etti.
- Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı ve Misâk-ı Millî, İtilaf Devletleri tarafından resmen kabul edildi.
- Türk milletinin bağımsızlığına darbe vuran Mondros ve Sevr Antlaşmaları geçersiz sayıldı.
- Askeri zaferler siyasi zaferle sonuçlandı.
- Türkiye savaş tazminatı ödemekten kurtuldu.
- Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırıldı.
- Ülke sınırları, Irak sınırı hariç belli oldu.
- Türkiye açısından I.Dünya Savaşı sona erdi.
Bunların yanı sıra antlaşmanın imzalanmasına sebep olan Millî Mücadele hareketi, bağımsızlığı elde etmek adına diğer milletlere de bir örnek oldu
