İnsanların refahı, ülkelerin gelişmesi ve ekonominin sürdürülebilir olmasında enerji kritik bir öneme sahip. Günümüzde enerji üretimi büyük ölçüde kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtlara dayanıyor. Fosil yakıtlar her ne kadar küresel iklim değişikliğinin itici gücü olsa da ülkeler bu kaynaklara sahip olmak için birbirleriyle rekabet etmeye devam ediyor. ABD Jeolojik Kurumu’na göre Kuzey Kutup Bölgesi’nde 160 milyar varil petrol ve henüz dünyanın keşfetmediği doğal gazın %30’u bulunuyor. Bu bölgede; Norveç, İzlanda, İsveç, Rusya, Finlandiya, ABD, Kanada ve Danimarka’nın kara ve deniz sahası var. Hal böyle olunca enerji kaynakları üzerindeki rekabet de her geçen gün kızışıyor. Peki bölgede neler yaşanıyor?
Kuzey Kutup Bölgesi’nin büyük bir bölümü deniz olduğu için burada çevreyi koruyacak uluslararası anlaşmalar yok
Küresel ısınma, buradaki buzların büyük bir bölümünü eritiyor. Buzların erimesi ise ülkelerin sondaj yapmasını kolaylaşıyor. Son dönemlerde sondaj faaliyetleri o kadar hızlı arttı ki çevreciler, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)’ne giderek Norveç hükümetine dava açtı.
Dava, ülkelerin bu bölgedeki doğal kaynakları kendi çıkarları için kullanma hakkı olup olmadığı konusuna ışık tutacak.
Avrupa’nın en çok petrol üreten ülkesi olan Norveç, 2016 yılından sonra Barents Denizi’nde sondaj yapabilmek için çeşitli lisanslar almıştı
2021 yılında ise Norveçli gençler ve çevreci kuruluşlar, ülkenin bu politikalarına karşı AİHM’e şikayette bulundular. Aktivistler, Norveç’i iklim değişikliğini hızlandırmakla suçluyor. Aynı zamanda sondaj çalışmalarının yarattığı kirlilik nedeniyle buz tabakalarının da hızla eridiğini savunuyorlar. Norveç iddiaları reddetse de AİHM bu işi ciddiye alıyor ve ülkenin savunma yapmasını istiyor. Dolayısıyla bu davanın sonuçlarının benzer davalara emsal teşkil edeceği düşünülüyor.
Kuzey Kutup Bölgesi’nde sahası olan tüm ülkeler, sınırlarına yakın bölgeler üzerinde hak iddia ediyor
Ülkeler, kıyı şeritlerinden en fazla 370 km uzaklığa kadar münhasır ekonomik bölgeler ilan edebiliyorlar. Münhasır ekonomik bölgeler içinde sondaj ve balıkçılık yapma gibi hakları bulunuyor. Ancak hangi bölgenin hangi ülkeye ait olduğuna ilişkin gerginlikler yaşanmaya devam ediyor. Örneğin Kanada, Rusya ve Grönland, Kuzey Kutbu’ndan geçen 1721 kilometrelik denizaltı dağları üzerinde hak iddia ediyor. Bu ülkelerden kim kazanırsa bölgedeki denizlerin 55 bin metrekaresi üzerinde de hak iddiasında bulunabilecek.
