İnsan vücudunda işlevsel ve yapısal olarak pek çok düzenleyici görevi vitaminler yapmaktadır. Bazıları vücuda dışarıdan alınırken bazı vitaminler vücut tarafından üretilir. Yeterli alınmadıklarında ya da vücutta yeterince üretilemediklerinde pek çok sorun ortaya çıkar. Yağda çözünen vitaminlerden olan K vitamini temel vitaminlerden biridir ve besinler tarafından vücuda alınır. Aynı zamanda bağırsaklarda bulunan ve vücuda yarar sağlayan bazı bakteriler tarafından da üretilir. Eğer siz de “K vitamini nedir?, K vitamini faydaları nelerdir?” ve “K vitamini hangi besinlerde bulunur?” gibi soruların cevabını merak ediyorsanız yazımızı okumaya devam edin!
K vitamini nedir?
K vitamini kemik metabolizmasına ve kanın pıhtılaşmasında görevlidir. Kanamaların durmasını sağlar ve aşırı kanamayı engeller. Protrombin proteinin üretimi için gereklidir. K vitamini yeterli olmadığı durumlarda kanın pıhtılaşma süresi uzar ve kanamayı durdurmak zorlaşır. Ciddi kan kayıpları görülür. Bununla birlikte çeşitli hastalıkları nedeniyle Varfarin, Coumadin gibi kan sulandırıcı ilaçlar kullanan hastalarda K vitamini alımında dikkatli olunması gerekmektedir.
K vitamini eksikliği yetişkinlerde nadir olarak görülür. Yeni doğmuş bebeklerde ise çok yaygındır. Kimi zaman K vitamini eksikliği inflamatuar bağırsak hastalıkları gibi bazı kronik hastalıklardan kaynaklı olarak vitamin emiliminin etkilenmesi sonucunda da gelişebilir. K vitamini eksikliği nedeni önemli olmaksızın, vitamin takviyeleri ve altta yatan sorunlara yönelik tedavilerle düzeltilmesi gereken bir durumdur.
K vitaminin 2 ana türü vardır. K1 olarak bilinen ve filokinon olarak adlandırılan türü genellikle bitkilerde bulunur. Diğer bir türü de K2 vitamini olarak bilinen ve genellikle hayvansal kaynaklı besinlerde ve fermente gıdalarda bulunan türüdür. Bunların dışında yapay yollarla elde K3 olarak adlandırılan bir K vitamini türü de bulunmaktadır. Bitkisel besinlerle vücuda alınan K1 vitamini (filokinon) bağırsaktaki yararlı bakteriler tarafından vitaminin depo formu olan K2’ye dönüştürülür. Ancak eksikliğinde osteoporoz, kanama bozuklukları gibi hastalıklara yakalanma ihtimalinin artması gibi olumsuzluklar geliştiğinden sağlıklı bireyler tarafından K vitamini alımına gereken önem verilmelidir.
K vitamini hangi besinlerde bulunur?
- Ispanak, brokoli, lahana, marul, bezelye, taze fasulye gibi sebzeler
- Yumurta
- Soya fasulyesi ve Meksika fasulyesi
- Şalgam
- Domates
- Süt ve süt ürünleri
- Yeşil çay
- Kuşkonmaz
- Buğday, yulaf gibi tahıllar
- Kırmızı ve beyaz etler ile karaciğer, böbrek gibi sakatat türleri
- Fermente ürünler
- Meyveler ve yağlı tohumlar
Kan sulandırıcı ilaç kullanırken bu besinlerin tüketimine mutlaka dikkat edilmelidir.
K vitamininin faydaları nelerdir?
Vücudun genel işleyişinde K vitamini birçok göreve sahiptir.
- Yaraların doğru şekilde iyileşmesinde K vitaminin etkisi vardır.
- Aşırı kanamayı önler.
- Kemik metabolizmasını düzenler.
- Kemik yoğunluğunun korunmasını sağlar.
- Osteoporoz ve kemik dejenerasyonuna bağlı pek çok hastalığın önlenmesinde görev alır.
- Cilt sağlığına iyi gelir.
- Yaşlı yetişkin bireylerde bilişsel fonksiyonların güçlendirilmesine yardımcı olur.
- Damarlarda birikimin ve de mineralizasyonun önlenmesinde görevlidir. Bu görevi sayesinde yüksek tansiyon gelişim riskinin azaltılmasına katkıda bulunur. Beyin kanaması, kalp ve damar hastalıkları ve kalp krizi gibi zorlu hastalıklardan korunmayı sağlar ve felç gibi ciddi kompikasyonların görülmesini engelleyebilir.
Günlük K vitamini ihtiyacı ne kadardır?
Günlük ihtiyaç olan K vitamini pek çok etkene göre değişmektedir. Yaş, cinsiyet, gebelik, sağlık durumu gibi etkenler günlük K vitamini ihtiyacının belirlenmesinde rol oynarlar. Genel olarak bir şey söylemek gerekirse sağlıklı yetişkin bireyler için vücut kütlesinin 1 kilogramı başına 1 mcg K vitamini alımı yeterlidir. K vitamini ihtiyacı yaşla birlikte azalmaktadır.
- 25 yaş üzeri yetişkin kadınlarda günlük 65 mcg,
- 25 yaş üzeri erkek yetişkinlerde ise günlük 80 mcg olarak bir genelleme yapılabilir.
Bu değerler ortalama rakamlar olmakla birlikte kişisel özelliklere göre değişebilir. Ayrıca unutulmamalıdır ki herhangi bir ilaç kullanımında bu değerler değişir. Doktora danışmadan takviye almak yanlıştır.
K vitamini eksikliğinin sebepleri nelerdir?
K vitamini eksikliği çok sık görülen bir durum değildir çünkü günlük beslenmede tüketilen besinlerle genelde K vitamini ihtiyacı karşılanır. Ama bazen yetersiz beslenmeye, hastalıklara ve çeşitli etkenlere bağlı olarak K vitamini düzeyinde yetersizlik gelişebilir. K vitamini eksikliğini oluşturan risk faktörleri arasında şunları da sıralayabiliriz:
- Kan sulandırıcı ilaçların kullanımı
- Yetersiz ve dengesiz beslenme
- Bağırsak ya da mide operasyonları
- Sindirim ve emilimi etkileyen Crohn, ülseratif kolit gibi bağırsak hastalıklarının varlığı
- Bağırsak florasının bazı etmenlerden sonra disbiyozise uğraması
- Karaciğer ve safra yolu hastalıkları
Bu vitaminin eksikliği yeni doğmuş bebeklerde yetişkinlere göre daha sık rastlanan bir durumdur. Yaşamın ilk dönemlerinde K vitamini deposunun yetersiz olması ve anne sütünün K vitamini yönünden zengin olmaması K vitamini eksikliğinin sık görülmesine sebep olmaktadır. Emilimi bağırsakta gerçekleştirdiği için bağırsak mikrobiyotasının henüz oluşmaması da yeni doğmuş bebeklerde bu vitaminin eksikliğine sebep olmaktadır. Eğer anne karnındaki bebeğe plasenta yoluyla K vitamini yeteri miktarda iletilemezse doğumlar birlikte K vitamini eksikliğine bağlı semptomlar gözlenebilir.
Bu sebeplerden ötürü doğum öncesinde bir doktor kontrolünde anneye K vitamini takviyesi verilmesi karşılaşılan bir durumdur.
K vitamini eksikliği belirtileri nelerdir?
K vitamini eksikliğinin en sık görülen belirtisi kan pıhtılaşmasında yarattığı sorunlardır. Vücutta yaralanan herhangi bir bölgede kanama olduğunda o kanamayı durdurmak oldukça zorlaşır. Aynı zamanda herhangi bir etkene bağlı olmadan kanamalar da meydana gelebilir. K vitamini eksikliğinin bunların dışında görülen belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Tırnak altlarında kanamaya bağlı kırmızı beneklerin oluşması
- Siyah renkli veya kanlı dışkılama
- Vücudun mukoza ile kaplı olan ağız içi, burun gibi bölgelerinde kanamalar
- Ciltte kolay morarma
- Bebeklerde göbek kordonu bölgesinde kanama ve sünnetin ardından iyileşmenin gecikmesi, sürekli olarak kanama
K vitamini eksikliği nasıl tedavi edilir?
K vitamini yetersizliğinde tanı testleri ya da kan testleri uygulanarak eksikliğin tespit edilmesi gerekir. Tedavi genellikle K vitamini içeren vitamin desteklerinin verilmesi ile yapılır. K vitamini takviyesi enjeksiyon yöntemiyle veya oral olarak alınan haplarla yapılabilir. Kan sulandırıcı ilaçlara bağlı olarak da K vitamini eksikliği görülebildiği için bu durumlarda eksiklik normal olarak değerlendirilir ve doktor tarafından hemen takviyeye başlanabilir. Doktorun bilgisi olmadan ilaçları bırakmak ya da dozunu azaltmak yanlış bir yaklaşım olur. Bu süreçte doktorla iletişim halinde bir yol izlemek gerekir. Dengesiz ve yetersiz beslenme nedeniyle geliştiği düşünülen vitamin eksikliğinde K vitamini içeren besinlerle ilgili olarak diyetisyen desteği ile birlikte hastaya bilgi verilebilir ve beslenme düzeniyle ilgili gereken değişikliklerin yapılabilir.
