Hepimizin bildiği gibi bir anda modern uygarlığa kavuşmadık. İnsanlık, kurmuş olduğu uygarlığı geliştirebilmek için pek çok aşamadan geçti. Bu aşamaya gelebilmek için milyonlarca yenilik yapılmış olsa da bunlardan bazıları yarattıkları etkiyle insanlığa yön verecek nitelikteydi. Geleceğe yön vererek modern dünyayı oluşturan ve hayatın vazgeçilmezi olan bu yeniliklerden 11 tanesini sizin için bir araya getirdik.
1. Matbaa
Johannes Gutenberg’in icat ettiği matbaa, bilginin yayılması konusunda devrim niteliğinde bir yenilikti. 1440’lı yıllarda Almanya’nın Mainz kentinde geliştirilen bu makine, günde tam 3600 sayfa kopyalıyordu. 1500 yılına gelindiğinde Avrupa’da 1000’den fazla Gutenberg matbaası faaliyet gösteriyordu. Yüz yıl sonra bu makineler sayesinde 200 milyondan fazla kitap basılmıştı. Matbaadan önce kitapları sadece zenginler satın alabilmekteydi. Matbaadan sonra alt sınıflar da kitaba erişim sağladı. Tüm bunların ötesinde matbaa, Aydınlanma Çağı’nın başlamasına yardımcı oldu. Bu ise yeni ve çoğu zaman tartışmalı olan fikirlerin yayılmasını kolaylaştırdı.
1518’de Alman keşiş Martin Luther’in takipçileri Protestan Reformunu hızlandıran ve Otuz Yıl Savaşları gibi çatışmaları tetikleyen “Doksan Beş Tez”i kopyalayıp yaymak için matbaayı kullandılar. Matbaanın o dönem öyle güçlü bir etkisi vardı ki bu metinden sonra Avrupa’nın kimliği yeniden şekillendi. Matbaa; devrimleri ve dini ayaklanmaları tetiklerken bilimsel gelişmeleri de büyük bir hızla yayıyordu. Bu konuda Mark Twain şöyle söylüyor: “Bugün dünya iyi ya da kötü bütün her şeyi Gutenberg’e borçlu.”
2. Pusula
Günümüzde uydular ve küresel konumlandırma sistemleri sayesinde kimse pusulanın yüzüne bakmıyor. Ancak erken dönemlerde pusula insanlık için vazgeçilmez değerdeydi. İlk olarak Çin’de icat edilen pusulalar, 14. yüzyılda denizciler tarafından seyir aracı olarak kullanılmaya başladı. Bu yeni icat, okyanusları güvenli bir şekilde geçmek için denizcilere güven verdi. Pusula, coğrafi keşifleri başlatan ve Avrupa’nın zenginleşmesini sağlayan önemli bir yenilikti. Bununla birlikte pusula, dünyadan izole bir şekilde yaşayan farklı kültürlerin tanınmasına ve onlarla etkileşime geçilmesine izin verdi.
3. Kağıt para birimi
İnsanlık tarihinde uzun bir süre değerli materyaller, hayvanlar ve hatta sebzeler para yerine kullanılmıştı. Kağıt paranın ortaya çıkışı yeni ve cesur bir çağın habercisi oldu. Paranın yiyecek gibi “gerçek” bir değeri olmamasına rağmen onunla mal ve hizmet satın alınan yeni bir dünya düzeni başladı. Aslında kağıt para 9. yüzyıldan beri Çin’de kullanımdaydı. Fakat Avrupa’da 17. yüzyıla kadar yaygınlık kazanmadı. İlk başta bankalar, değerli metal ödemelerine karşılık bir senet gibi kağıt banknotlar çıkardı. Daha sonra dünyadaki pek çok ülke, hükümet destekli kağıt paralar basmaya başladı. Kağıt paraya geçiş sadece krizle mücadele eden ülkeleri kurtarmakla kalmadı. Aynı zamanda küresel ekonominin çehresini değiştiren yeni bir uluslararası parasal düzenleme çağını başlattı. Belki de en önemlisi kağıt paralar, kredi kartı ve elektronik bankacılığın doğuşuna yol açan yeni para sisteminin en önemli adımıydı.
4. Çelik
İlk insan toplulukları taş, bronz ve demirden büyük ölçüde yararlanmıştı. Ancak Sanayi Devrimi’ni ateşleyen ve modern şehirler oluşmasını sağlayan madde çelikti. Çelik aletlerin ilk kullanımı 4000 yıl öncesine dayansa da çelik alaşımı 18. yüzyıla kadar üretilemedi. O tarihten sonra çelik, dünyadaki en büyük endüstrilerinden birine dönüştü. Köprü, demiryolu, gökdelen, araba ve daha birçok şeyin yapımında çelik kullanıldı. Hatta bu madde, ABD’nin dünyanın en büyük ekonomilerinden biri olmasını sağladı.
5. Elektrikli lambalar
Elektrik lambaları, 19. yüzyılın başlarında Warren de la Rue, Joseph Wilson Swan ve Thomas Edison gibi mucitlerin çabaları sayesinde ortaya çıktı. 1880’de ilk uzun ömürlü ampullerin patentini alan Edison ve Swan, insanları gün ışığına bağımlı olmaktan kurtardı. Evlerden sokaklarda, el fenerlerinden araba farlarına kadar her yerde bu lambalar kullanılmaya başladı. İlk üretilen ampullere güç sağlamak için evlere karmaşık kablo ağları kurulmaktaydı. İlk ev içi kablo ağları, sayısız ev içi aletlerin de icat edilmesine yol açtı.
6. Atın evcilleştirilmesi
İnsanlar yaklaşık 5500 yıl önce Orta Asya’da atı evcilleştirmeyi başardı. O tarihten beri insanlığın ve kültürün gelişmesinde atın evcilleştirilmesi belirleyici oldu. İnsanlar çok uzaklara seyahat etme imkanına kavuştu. Bununla birlikte farklı kültürlerle ticaret yapma, fikir ve teknoloji alışverişinde bulunma şansı sağladı. Atların güçlü hayvanlar olması; onların yük taşıyabilmesi, tarım arazilerini sürmesi ve hatta ormanları temizlemesi anlamına geliyordu. Belki de en önemlisi atlar savaşın doğasını radikal bir şekilde değiştirmişti. Hiçbir şey atlı bir arabadan ya da atlı bir savaşçıdan daha korkunç görünmüyordu. Genellikle ordusunda atlı birlikler bulunan toplumlar neredeyse girdiği tüm savaşlarda galip geldi.
7. Transistör
Transistör neredeyse bütün elektronik cihazlarda kullanılan önemli bir bileşendir. İlk olarak 1947 yılında Bell Laboratories’in geliştirdiği bu küçük yarı iletken cihazlar, devre kartlarından geçen akımın miktarını ve akışın hassas kontrolünü sağlar. Başlangıçta sadece radyolarda kullanılan transistörler, daha sonra televizyon, cep telefonu ve bilgisayar gibi elektronik cihazlarda kullanılan devrelerin temel bir parçası haline geldi. Böylece transistörler, insanlık tarihindeki en önemli yenilikler arasında sağlam bir yer edindi.
8. Mercek
Mercekler ilk olarak 13. yüzyılda görme problemi yaşayan insanlara yardımcı olmak için kullanılmaya başladı. 16. ve 17. yüzyıla gelindiğinde mikroskop ve teleskop gibi aletlerde kullanılmaktaydı. Mercek sayesinde Robert Hook ve Anton van Leeuwenhoek gibi isimler mikroskopla hücreleri inceleyerek mikrobiyolojinin temelini attılar. Aynı zamanda Galileo Galilei ve Johannes Kepler de Dünya’nın uzaydaki yerini haritalamak için teleskopu kullandılar. Merceğin erken dönem kullanımları; elektron mikroskobu ve Hubble Uzay Teleskobu gibi şaşırtıcı cihazların geliştirilmesindeki ilk adımlardı. Bununla birlikte biyoloji, arkeoloji, optometri ve cerrahi gibi sayısız alanda da yeni atılımlara yol açtı.
9. Telgraf
İnsanlık tarihindeki en önemli yeniliklerden biri hiç kuşkusuz telgraftı. Telgraf; radyo, telefon ve e-posta gibi iletişim atılımlarının ilk aşamasıydı. 18. ve 19. yüzyıllarda çeşitli mucitler tarafından ortak geliştirilen bu alette, mesajları karşı tarafa iletmek için Samuel Morse’un ünlü Mors kodu kullanılmaktaydı. Telgraf hatları 1850’li yıllarda yaygınlık kazandı ve 20. yüzyılın ilk yarısında okyanuslar arası döşenmiş kablolar tüm dünyaya birbirine bağladı. Telgraf ve onun kablosuz halefleri, dünya çapında büyük bir etki bırakmıştı. Ülkeler ve hatta kıtalar arasında hızlı bir şekilde iletişim kurmak; ticaret, bankacılık, sanayi, savaş ve medya üzerinde silinmez bir etki yarattı ve bilgi çağının temel taşını oluşturdu.
10. Antibiyotikler
Tıp alanında dev bir adım olan antibiyotikler, zararlı bakterilerin üremesini önleyerek ve var olan bakterileri de öldürerek milyonlarca hayat kurtardı. Louis Pasteur ve Joseph Lister gibi bilim insanları, bakterileri ilk tanıyan ve onunla savaşmaya çalışan öncü isimlerdi. Fakat 1928’de kazara penisilini keşfeden isim Alexander Fleming oldu. Antibiyotikler dünya çapında bakteri kaynaklı ölümleri çarpıcı bir şekilde düşürdü. Ancak en önemli etkisi savaş dönemlerinde hissedilmişti. I. Dünya Savaşı’nda bakteriyel zatürreye yakalanan askerlerin yaklaşık yüzde 20’si hayatını kaybetmişti. II. Dünya Savaşı’nda ise bu oran yüzde 1’e düştü. Antibiyotikler sadece zatürreyle değil grip, sıtma, menenjit, tüberküloz ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar başta olmak üzere bilinen her enfeksiyon türüyle savaşmaya devam etti.
11. Buhar motoru
Buharlı motorlar icat edilmeseydi araba, uçak, fabrika, tren, uzay araçları ve daha birçok şey hayatımıza giremeyecekti. Buharlı motorların ilk icadı, Thomas Savery’nin 1698’deki buharla çalışan su pompası geliştirmesine kadar uzanır. Fakat bu buluşun geliştirilmesi 18. yüzyılın sonlarında James Watt’ın icatlarıyla mümkün oldu. Buharla çalışan motorlar, insanlık tarihindeki en önemli teknolojik sıçramalardan birini, Sanayi Devrimi’ni körükledi. Aynı zamanda İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerin süper güç olmalarını sağladı. Hepsinden önemlisi, buharlı motorunun temel enerji-hareket ilkesi, içten yanmalı motorlar ve jet türbinleri gibi yeniliklere zemin hazırladı.
