Gök taşları, çoğumuzun zihninde yalnızca uzaydan gelen masum taş parçaları olarak yer eder. Onları ya gece gökyüzünde parlayan bir dilek nesnesi gibi hayal ederiz ya da bilim kurgu filmlerinde gezegenimizi tehdit eden devasa cisimler olarak… Oysa tarih, bu uzay yolcularının bazen çok daha gerçek ve dramatik sonuçlara yol açabileceğini gösteriyor. İnsanlık, milyonlarca yıldır gök taşlarının atmosferde yanarak kaybolmasına tanık olurken, bu olayların çoğu zararsız şekilde sona ermiştir. Ancak arşivlerin tozlu raflarında gizlenen bir gerçek, bu algıyı kökten değiştiriyor: 1888 yılında, Osmanlı topraklarında bir adam, gökten düşen bir taş nedeniyle hayatını kaybetmişti. Üstelik bu olay, sadece bir trajediden ibaret değil; aynı zamanda bilim dünyasının şimdiye kadar doğrulayabildiği ilk ve tek gök taşı kaynaklı ölüm vakası olarak kabul ediliyor. Bu olağanüstü olayın ayrıntıları ise, yıllar sonra Osmanlı arşivlerinde ortaya çıkan el yazması belgelerle gün yüzüne çıktı. Bilim insanlarının büyük bir titizlikle incelediği bu belgeler, sadece bir ölümün değil; gökten gelen tehlikenin tarihe nasıl iz bıraktığının da sessiz tanıkları oldu. İşte tarihin bilinen ilk ve tek gök taşı kaynaklı ölüm vakası…
19. yüzyılın sonlarında, Irak topraklarında, Osmanlı egemenliği altındaki Süleymaniye kentinde gökyüzünde bir anda alev topu görünüyor
Ve ardından gelen kaya yağmuruyla birlikte tarihin belki de ilk ve hâlâ tek gök taşı kaynaklı ölüm vakası yaşanıyor. Bilim dünyasını sarsan bu olayın izleri, yıllar sonra ülkemizdeki Osmanlı arşivlerinde gün yüzüne çıkarılıyor!
Ege Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ozan Ünsalan liderliğindeki bir araştırma ekibi, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri’nde yaptığı titiz çalışmalar sonucunda, 1888 yılında yaşanmış bu ilginç olayın detaylarını ortaya çıkarıyor. Ellerinde üç farklı Osmanlıca belge var. Her biri el yazması ve dönemin resmî görevlilerince yazılmış. Yani dedikodudan ya da efsaneden ibaret değil; bizzat yetkililerin kaleme aldığı raporlar bunlar.
Şimdi gelelim olayın detaylarına! Tarihler 22 Ağustos 1888’i gösteriyor
Akşam saat 20.30 civarında Süleymaniye semalarında bir ateş topu beliriyor. Ardından yaklaşık 10 dakika süren ve gökyüzünden taşların yağdığı korkutucu bir meteor yağmuru başlıyor. Bu taşlardan biri, talihsiz bir adamın canına mal oluyor. Bir diğeri ise başka bir kişiye çarpıyor ve onu felç bırakıyor. Hatta belgelerde, çevredeki tarım alanlarında da hasar oluştuğu yazıyor. Muhtemelen gök taşının şok dalgası, ekinlere büyük zarar veriyor.
Araştırmacılar, bu belgelerin doğruluğu konusunda en küçük bir şüphe taşımıyor. Zira yazışmalar yalnızca yerel görevlilerle sınırlı değil; dönemin sadrazamına kadar ulaşıyor! Hatta bir mektuba gök taşına ait fiziksel bir örneğin de eklendiği belirtilmiş. Ne var ki bu taşın şu anda nerede olduğu bilinmiyor; arşivlerde ya da müzelerde bir izine rastlanmamış.
Gezegenimiz her gün milyonlarca küçük meteorla karşı karşıya kalıyor. Ama bu parçaların neredeyse tamamı, atmosferde yanıp kül oluyor. NASA’nın verilerine göre, 1988’den bu yana atmosferde patlayacak büyüklükte tespit edilen meteor sayısı 822. Buna rağmen bugüne kadar, resmi olarak belgelenmiş can kaybı neredeyse yok (Osmanlı’daki adam dışında)
2013’teki Çelyabinsk olayı gibi büyük patlamalar bile sadece camların kırılmasına ve şok dalgalarıyla yaralanmalara neden olmuştu.
Osmanlı arşivlerinden çıkan 1888 Süleymaniye vakası, dünyada belgelenmiş ilk ve tek gök taşı kaynaklı ölüm olarak tarihe geçiyor
Araştırma sonuçları Meteoritics & Planetary Science dergisinde yayımlandı ve bilim dünyasında büyük yankı uyandırdı. Araştırmacılar, İngilizce dışındaki dillerde yazılmış tarihi belgelerin bugüne kadar yeterince incelenmemiş olmasının, bu tür olayların kayıt altına alınamamasının temel nedeni olduğunu düşünüyor. Ekip, belgelerin dijitalleştirilmiş versiyonları arasında, bu olaya dair sultandan gelen bir cevabın da yer alabileceğini umuyor.
Tarihin bilinen ilk ve tek gök taşı kaynaklı ölüm vakası yazımızın sonuna geldik. Bu içerik de ilginizi çekebilir:
