“Bir kitap okudum, hayatım değişti”si vardı Orhan Pamuk’un. Hayal Güleç için ise “bir müze gezdim, tarih değişti” olabilir mi bu olaydan sonra? Süleyman Demirel Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Hayal Güleç, İngiltere seyahati sırasında tarihi değiştirecek bir olay yaşadı. Gezdiği müzenin deposunda bulunan binlerce çiniyi “tesadüfen” görerek bunlardan bazılarının Türkiye’deki tarihi yapılardan götürüldüğünü ortaya çıkaran Hayal Güleç’in ilgi ve azminin hikayesidir.
Şanslı Yanlışlık
Londra’da yer alan Victoria and Albert Müzesi’ni (V&A) gezerken yanlış asansöre binen Hayal Güleç, bu yanlışlık sayesinde müzenin depo katına çıktı. Mimarlık tarihi ile ilgilenen ve depoda gördüğü tarihi çinilere kayıtsız kalamayan Hayal Güleç, burada bulunan çinileri incelemek için müze yetkilileriyle iletişime geçti. Çinilerden 67 tanesinin fotoğrafını çekme şansı yakalayan Güleç, 44 tanesinin ve belgelerini incelediğinde yüzlerce yıllık tarihin ülkemizden alındığını fark etti.
”Türkiye’den İlgi Yok”
Müzenin İslam Tarihi ve Sanatları Departman yetkilisi ile görüşen Hayal Güleç’e verilen cevap şaşırtmadı. Müze yetkilisine göre bugüne kadar bu eserlerle ilgili Türkiye’den herhangi bir talep gelmemiş.
Olayın Sırrını Çözen Mektup
Hayal Güleç çinileri ve belgeleri incelerken Fransızca yazılmış bir mektup buldu. Mektubun çevirisi yapıldığında ise 16. Yüzyıla ait çinilerin İntiltere’ye nasıl gittiğiyle ilgili gerçek ortaya çıktı. Mektupta yazılana göre çiniler, 1863 yılında Bursa Yeşil Camii’nin restorasyonu için görevlendirilen Fransız restoratör Leon Parville tarafından götürülmüş. O dönem bazı Osmanlı aydınlarının durumdan şüphelendiği hakkında bilgiler bulunduğunu, 1923 yılında Ahmet Haşim’in de çinilerin götürülmesiyle ilgili yazdığını ancak dönemin şartlarında bunu ispatlamanın çok da mümkün olmadığını belirten Güleç, konuyu belgeleriyle ispatlamış oldu.
Çiniler Müzeye Satılmış
Fransız restoratörün oğlu müzeye yazdığı mektupta, babasının Asya topraklarından getirdiği bazı oryantalist parçaları müzeye satmak istediğinden bahsediyor. Mektupta yazdığına göre Parvilleler’in müzeye satmış olduğu 62 parça çini bulunuyor.
Parçalar Sadece İstanbul’dan Değil
Hayal Güleç’in 4 yıl süren araştırmasında ulaştığı bilgiler arasında Topkapı Sarayı, Yeni Cami, Takkeci İbrahim Ağa Cami, Diyarbakır Sahabeler Türbesi ve 16’ncı yüzyıl dönemine ait 4 cami ile Ermeni Katolik kilisesinden alınan çinilerin de birbirinden farklı kişiler tarafından müzeye satıldığını gösteren arşiv belgeleri bulunuyor.
Kültür Bakanlığı İletişime Geçti
Olaydan sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı Hayal Güleç ile iletişime geçerek çiniler hakkında bilgi aldı. Tek amacının çinilerin ait oldukları yere, ülkemize dönmesi olduğunu söyleyen Hayal Güleç’in çabalarının karşılık bulması dileğiyle.
Teşekkürler Hayal Güleç.
Kaynak 1
