Şu sıralar Türkiye-Hindistan hattında pek iç açıcı şeyler yaşanmıyor. Hindistan’da Türkiye’ye karşı boykot çağrıları her geçen gün daha da yükseliyor. Ve son gelişmeler, bu çağrıların artık ciddi bir ticaret boyutuna ulaştığını gösteriyor. Hindistan’da tam 13 milyon manava ürün sağlayan dev bir distribütörler federasyonu, Türk ürünlerine süresiz boykot başlattıklarını açıkladı. Evet, süresiz! Yani “şimdilik böyle” gibi bir durum da yok. Bu kararın ardından, bazı büyük e-ticaret siteleri de hızla harekete geçti. Koton, Mavi, LC Waikiki gibi hepimizin yakından tanıdığı Türk markalarının satışları askıya alındı. Online alışverişte “sepete ekle” butonu adeta buhar oldu. Ama boykotun etkisi ne kadar büyük, istatistiklere henüz tam yansımış değil. Daha yeni yeni yayılıyor diyebiliriz. Ancak bu, Türkiye’nin yaşadığı ilk boykot değil. Peki geçmişte Türkiye’yi boykot eden ülkeler hangileriydi? Bu boykotlar ne kadar etkili olmuştu?
İsrail
Türkiye’yi boykot eden ülkeler listemize İsrail ile başlıyoruz. Türkiye ile İsrail arasında inişli çıkışlı ilişkiler yıllardır manşetleri süslüyor. Ama olay sadece politik düzlemde kalmıyor, turizm gibi ekonomik alanlara da sıçrıyor. Erdoğan’ın Hamas’ı bir “kurtuluş hareketi” olarak tanımlaması ve İsrail’in Gazze’deki operasyonlarına yönelik sert çıkışları, İsrail tarafında boykot çağrılarını tetikledi. 2010’da İsrail Turizm Bakanı, 2024’te de Ulusal Güvenlik Bakanı resmen vatandaşlarına “Türkiye’ye gitmeyin” çağrısı yaptı.
Ve etkisi?
2010’da İsrailli turist sayısı %66 azaldı. 2024’te bu oran %90’a kadar düştü. 2022’de turistlerin %2’si İsrailli iken, 2024’te bu oran %0,1’e kadar geriledi. Turizm gelirinde sadece bu düşüşten kaynaklı 1 milyar dolar civarında bir kayıp yaşandı. Ama ticarette durum farklıydı…
Türkiye’nin İsrail’e olan ihracatı 2009-2011 arasında artmaya devam etti. Yani insanlar gelmese de mallar gitmeye devam etti. 2024’te bir düşüş var, ama bunun sebebi İsrail’in boykotu mu yoksa Türkiye’nin İsrail’le olan ticareti bilinçli olarak sınırlandırması mı, orası tam net değil.
Rusya
2015’te Suriye sınırında yaşanan kriz hafızalarda tazeliğini koruyor. Türkiye, hava sahasını ihlal ettiği gerekçesiyle bir Rus uçağını düşürünce, Moskova’dan gelen cevap hem hızlı hem sert oldu.
Rusya, Türk mallarına ithalat sınırlaması getirdi ve vatandaşlarına “tatilde Türkiye’ye gitmeyin” çağrısı yaptı. İhracat 2014’te 6 milyar dolarken, 2015’te 1,7 milyar dolara kadar düştü. 2014’te Türkiye’ye gelen 4,4 milyon Rus turist, 2016’da 866 bine indi.
Sadece turizmde yaşanan bu düşüşün bedeli yaklaşık 2 milyar dolar. Genel ekonomik kayıp? 10 milyar doların üstünde! Sonradan buzlar yavaş yavaş eridi ama eski seviyeye dönmek 2022’yi buldu. Türkiye boykotları yazımıza devam ediyoruz.
Mısır
2013’te Mısır’da yaşanan askeri darbe sadece ülke içini değil, uluslararası ilişkileri de sarstı. Müslüman Kardeşler’in desteklediği Cumhurbaşkanı Mursi devrildi, yerine Abdülfettah Sisi geçti. Türkiye ise “biz bu adamı tanımıyoruz” diyerek Sisi’ye uzun süre mesafeli kaldı.
Bu arada arka planda Libya’daki politikalar da Türkiye ve Mısır’ı birkaç kez karşı karşıya getirdi. Tabii bu gerginlikler halk seviyesine de indi. 2015, 2018 ve 2020’de Mısır’da Türkiye’ye karşı boykot kampanyaları başlatıldı.
Ama ne oldu dersiniz? Büyük laflar edildi, sosyal medyada etiketler döndü ama etkisi neredeyse “yok” seviyesindeydi. 2021’den itibaren buzlar erimeye başladı, 2023’te ise “hadi gel barışalım” dendi ve karşılıklı büyükelçiler atandı. Yani ilişki resetlendi.
2018’de gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın İstanbul’daki Suudi Konsolosluğu’nda öldürülmesi tüm dünyayı ayağa kaldırdı. Türkiye’nin bu konuda Suudi yönetimini açıkça eleştirmesi Riyad cephesinde tepkiyle karşılandı. Sonuç? Sosyal medyada boykot kampanyaları.
Ancak… İlk dalga pek işe yaramadı. Turizm de ihracat da yolunda devam etti. Ama 2020’de işler değişti. Bu kez Suudi Prens Abdülrahman ve Ticaret Odası da olaya dahil oldu, kampanya devlet eliyle büyüdü.
Pandeminin de etkisiyle zaten turist azalmıştı ama 2021’de toparlanma beklenirken Suudi turistlerde düşüş sürdü. Dahası var: Türkiye’nin Suudi Arabistan’a ihracatı %90 düştü. Evet yanlış duymadınız, tam %90!
Bu zarar milyarlarca dolara mal oldu ama neyse ki 2022’de iki liderin el sıkışmasıyla işler rayına girdi. Muhammed bin Selman’ın Türkiye ziyareti de “yeni bir sayfa”nın habercisi oldu.
BAE
Gelelim Birleşik Arap Emirlikleri’ne… Türkiye ile araları zaten epey limoniydi. Hatta 2016 darbe girişiminin finansörü olmakla bile suçlandılar. Durum böyle olunca, 2020’de Dubai’nin eski polis şefi çıktı ve “Türkiye’yi boykot edin” dedi.
Ama halk “peki” demedi. Çünkü boykotun etkisi pek hissedilmedi. Evet, ihracatta ufak bir düşüş oldu ama pandemi koşulları da vardı; o yüzden net bir neden-sonuç ilişkisi kurmak zor.
Derken 2020’de normalleşme rüzgarı esti. Taraflar oturdu, konuştular ve tam 9 alanda yatırım anlaşması imzaladılar. Sonuç? 2021’de ihracat da turist sayısı da pandemi öncesi seviyeyi geçti. Kısaca: krizi fırsata çevirdiler diyebiliriz.
Irak
Geçmişte Türkiye’yi boykot eden ülkeler listemizin sonuna geldik. 2019’da Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Türkiye’nin Suriye’deki operasyonlarına tepki göstererek “boykot” dedi. 2023’te ise bu kez ülke genelinde bir tepki vardı: Sebep mi? Türkiye’nin Fırat ve Dicle üzerindeki su akışını azaltması.
Bu çağrılar da pek karşılık bulmadı. Etkileri sınırlı kaldı. Ekonomi mi kazanır, siyaset mi bilinmez ama tüketici “alıştığı üründen vazgeçmek” istemedi anlaşılan.
