Hamas’ın 7 Ekim’de gerçekleştirdiği saldırılarının ardından başlayan Hamas İsrail Savaşı, tüm dünyada büyük bir endişeyle takip ediliyor. Yaklaşık 24 gündür İsrail tarafından ağır bombardıman altında tutulan Gazze Şeridi’nde hayatını kaybedenlerin sayısının 8 bini aştığı ifade ediliyor. Orta Doğu’yu bir kez daha kan gölüne çeviren savaş, pek çok yeni ve eski tartışma konusunu da gündeme getirmiş durumda. Bunlardan biri de Filistinli örgütler. Gazze, Batı Şeria ve Kudüs’te faaliyet gösteren eski yeni büyük küçük örgütler, Hamas İsrail Savaşı’nın en çok konuşulan unsurlarından. Hemen hepsi silahlı yapılar olan bu örgütlerin tamamı, Filistin’in kurtuluşu için mücadele ettiği iddiasına sahip. Fakat ideolojik, politik ve örgütsel açıdan aralarında büyük farklar bulunuyor. İşte Hamas’tan İslami Cihad’a, Filistin’deki örgütler hakkında bilmeniz gerekenler.
1. El Fetih
1950’li yıllarda Yaser Arafat tarafından kurulan ve Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi olarak da isimlendirilen El Fetih, tarihsel olarak Filistin’deki örgütler arasında büyük bir öneme sahip. Günümüzde Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki Filistin yönetimini elinde bulunduran örgütün ideolojik olarak sosyalizm ve Arap ulusçuluğunun etkisinde kurulduğu biliniyor. Bugün Sosyalist Enternasyonal’in de bir üyesi olan örgütün seküler, ulusal kurtuluşçu ve milliyetçi gibi nitelikler taşıdığı ifade ediliyor. Filistin’deki direniş tarihin en önemli unsurlarından biri olarak görülen örgütün, kurulduğu ilk yıllarda Ürdün ve Lübnan’dan İsrail’e yönelik çok sayıda saldırı gerçekleştirdiği biliniyor.
1969 yılı El Fetih’in kendi tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor. Çünkü El Fetih’in kurucu lideri Arafat, 1969 yılında Filistin’deki çok sayıda örgütü birleştiren Filistin Kurtuluş Örgütü’nün de lideri haline geldi. Ancak takip eden süreçte El Fetih, bazı silahlı yapılar tarafından etkisiz, yumuşak ve ılımlı olmakla suçlandı.
Böylece Filistin Kurtuluş Örgütü’nün içerisinde yer alan bazı yapılar çatı örgütten ayrıldı. Buna karşın El Fetih liderleri, bölgede iki devletli bir çözüm arayışına hizmet eden barış görüşmelerini sürdürdü. 1993 yılında Oslo’da gerçekleştirilen barış anlaşması, Filistin Yönetimi’nin ortaya çıkmasına olanak sağladı.
Ancak 2000’li yıllara El Fetih ile bağlantılı olduğu düşünülen bazı silahlı yapıların İsrail’e yönelik saldırıları ve intihar eylemleri damga vurdu. Takip eden süreçte gerçekleşen İsrail askeri operasyonları ise El Fetih’in önemli ölçüde güç kaybetmesine sebebiyet verdi. Örgütün bazı önemli isimleri İsrail tarafından tutuklandı. 2004 yılında Yaser Arafat’ın yaşamını kaybetmesi ise örgütün daha da zayıflamasına neden oldu.
El Fetih, büyük oranda güç kaybetse de yeni lideri Mahmud Abbas ile 2005 yılındaki Filistin başkanlık seçimlerini kazanmayı başardı. Ancak El Fetih iktidarı, parti içerisindeki çekişmelerle mücadele ediyordu. Bununla birlikte Filistin yönetimini resmi olarak elinde bulunduran, seçimle iş başına gelen El Fetih, yolsuzluk ve acizlik ile suçlanıyordu. Böylece örgüt, 2006 yılında yapılan seçimlerde iktidarını Hamas’a devretmek durumunda kaldı.
2007 yılında El Fetih ile Hamas arasında başlayan silahlı çatışmaların galibi de yine Hamas oldu. Böylece Filistin’deki en köklü ve kitlesel örgüt konumunda bulunan El Fetih, Gazze’deki hakimiyetini kaybetti ve bölge Hamas’ın kontrolüne geçti.
İslami Direniş Hareketi veya Hamas, Filistin’deki örgütler söz konusu olduğunda en dikkat çekici yapılardan biri olarak karşımıza çıkıyor. 7 Ekim’deki Aksa Tufanı operasyonu ile bölgede yeni bir dönemin başlangıcına sebebiyet veren bu tartışmalı örgütün kuruluşu ise 1987 yılındaki Birinci İntifada’ya yani Filistin’deki kitlesel direniş hareketine dayanıyor.
Hamas’ın, Mısır’da doğan ve tüm Arap ülkelerine yayılan Müslüman Kardeşler hareketinin Filistin’deki mensupları tarafından kurulduğu biliniyor. Şeyh Ahmed Yasin, Abdülaziz el Rantisi ve Muhammed Taha isimli kişilerin Hamas’ın ilk ve kurucu liderleri olduğu ifade ediliyor.
İlk bildirisini 1988 yılında yayımlayan Sünni İslamcı silahlı örgüt, kuruluş amacının bölgede bir İslami devlet kurmak olduğun ifade ediyor. İsrail ile kalıcı barış anlaşması fikrini reddeden örgüt, 7 Ekim’de düzenlediği saldırılar ve sonrasında yaşanan gelişmelerle tüm dünyada adından sıkça söz ettiriyor.
1991 yılında kurulan örgütün silahlı kanadı İzzeddin El Kassam Tugayları ise ilk yıllarında İsrail’e yönelik düzenlendiği ve daha önce bölgede yaygın olmayan intihar saldırısı yöntemini benimsemesi ile hatırlanıyor. Askeri kanadın, 2000’li yıllarda kapasitesini geliştirdiği ve farklı saldırı yöntemleri benimsediği ifade ediliyor.
Yıllar boyu devam eden siyasi ve askeri iç çatışmaların ardından Gazze’deki hâkimiyeti ele geçerin örgüt, hem siyasi hem askeri hem de sosyal alanda bölgenin idaresinde elinde bulunduruyor.
3. Filistin İslami Cihad Hareketi
Filistin İslami Cihad Hareketi veya yaygın ismiyle İslami Cihad’ın, Gazze’deki kitlesel olarak ikinci büyük örgüt olduğu düşünülüyor. Örgütün 1970’lerin sonunda, tıpkı Hamas gibi Müslüman Kardeşler çizgisindeki kişiler tarafında kurulduğu ifade ediliyor. İslami Cihad da, Hamas’a benzer şekilde 1990’lardaki barış görüşmelerine karşı tutumu ve süreci sabote etmek için düzenlediği saldırılar ile hatırlanıyor.
İslami Cihad ile Hamas arasında hem ideolojik hem de örgütsel açıdan büyük benzerlikler bulunuyor. Buna karşın İslami Cihad’ın, Hamas ölçeğinde bir kitlesellik elde edemediği belirtiliyor. Bazı uzmanlar İslami Cihad’ın Hamas’tan çok daha radikal bir örgüt olduğunu ifade ediyor.
4. Filistin Direniş Komiteleri
Filistin’deki örgütler arasında yer alan Filistin Direniş Komiteleri, 2000-2005 yılları arasında devam eden İkinci İntifada döneminde kuruldu. Örgütün, daha önce El Fetih ve Filistin yönetimi içerisinde yer alan kişiler tarafından kurulduğu biliniyor. Hamas ve İslami Cihad’a kıyasla çok küçük bir yapı olan Filistin Direniş Komiteleri de Gazze Şeridi’nde faaliyet gösteriyor. Örgütün silahlı kanadı ise Nasır Selahaddin Tugayları ismiyle biliniyor.
5. Filistin Halk Kurtuluş Cephesi
İsrail’in 1967 yılında Batı Şeria’yı işgal etmesinin ardından Filistinli bir Hristiyan olan George Habaş tarafından kurulan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC) bölgedeki en önemli sol örgütler içerisinde yer alıyor.
Marksist-Leninist ideolojiye sahip örgütün özellikle 1970’li yıllarda dünyanın farklı bölgelerindeki sol gruplarla ve bazı sosyalist ülkelerle yakın ilişki kurduğu biliniyor.
1970’li yıllardaki uçak kaçırma eylemleri ile dünya gündeminde yer alan örgütün 1979 İran Devrimi ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra güç kaybı yaşadığı ifade ediliyor. Bu sebeple örgütün tabanının bir bölümünü Filistin’deki diğer örgütlere özellikle de Hamas’a kaptırdığı belirtiliyor.
Son yıllarda İsrail’in güneyine yönelik olarak gerçekleştirdiği roket saldırıları ile bilinen örgütün silahlı kanadı Ebu Ali Mustafa Tugayları, zaman zaman aralarında El Kassam Tugayları ve Kudüs Tugayları’nın da bulunduğu İslamcı gruplarla birlikte de hareket ediyor.
6. Aslanlar Yuvası
Filistin’deki örgütler listesine 2023’ün başında dâhil olan Aslanlar Yuvası, bölgedeki en yeni gruplardan biri. Batı Şeria’nın kuzeyindeki Nablus şehrinde ortaya çıkan örgüt, İsrail askerlerine ve yerleşimcilere yönelik saldırıları ile adından söz ettiriyor.
Örgüt mensuplarının ve destekçilerinin genç Filistinlilerden oluştuğu ve bu kişilerin Filistin siyasetindeki geleneksel yapıdan uzak oldukları ifade ediliyor.
Çoğunlukla 20’li yaşlardaki “öfkeli ve hoşnutsuz” gençlerin yer aldığı örgütün, Filistin’deki diğer siyasi ve silahlı yapılarla bir bağlantısı olmadığı ve üyelerinin yalnızca Filistin’deki işgale karşı savaşmaya odaklandığı ifade ediliyor. Bu yeni örgütün en dikkat çeken özelliği ise özellikle TikTok ve benzeri sosyal medya platformlarındaki etkinliği. Aslanlar Yuvası, sosyal medyadaki en popüler Filistinli örgütlerden biri olarak gösteriliyor.
7. Filistin Demokratik Halk Kurtuluş Cephesi
Filistin Demokratik Halk Kurtuluş Cephesi (FDHKC) bölgede faaliyet gösteren sol örgütlerden biri. Ancak aynı ideolojideki diğer örgütlere kıyasla çok daha güçsüz olduğu belirtiliyor.
1960’ların sonunda, Hristiyan bir Arap olan Naif Havatme’nin öncülüğünde FHKC’den ayrılan unsurlar tarafından kurulan örgüt, sosyalist ve seküler bir çizgide hareket ediyor. Filistin’deki örgütler arasındaki sorunları diyalog yoluyla çözülmesi için çağrı yapan FDHKC lider kadrosunun Suriye’nin başkenti Şam’da yaşadığı biliniyor.
