Bilim dolu haftasonları sizinle olsun…
Siz AVM’ye gitmekten, çocuğunuzsa tablet başında robot olmaktan sıkıldıysa, sizleri evde bilimsel deneyler yapmaya davet ediyoruz. Her zaman olmasa da, yine de çıkabilecek küçük çaplı karışıklar için öncelikle evin annesinden izin almanız önerilir.
Eğitimli bir göz için, ortalama bir evdeki malzemelerle DNA testinden rokete, elektromanyetizma uygulamalarından patlayıcıya kadar bir dizi şey yapılabileceğini biliyor muydunuz?
Farklı bir hafta sonuyla çocukluğunuza geri dönmek isterseniz, bundan böyle sizin için kısa bir sürenizi işgal edecek evde yapabileceğiniz eğlenceli deneyler ve mühendislik uygulamaları derleyeceğiz.
Bilim insanı güzel kılar, özellikle de çocukları.
Bilim, hayal ve sevgiyle kalmanız dileğiyle…
Evde Ampul Yapımı
Bu hafta da yine eskiden beri yaygın olarak bilinen güzel bi uygulama. Evdeki malzemelerle nasıl ampül yaparım?
Basitçe yapabileceğiniz güzel bir elektrik deneyi.
Öncelikle istediğimiz bir tür termoelektrik ampül. Yani içinden elektrik geçen bir flamentin iç direnci nedeniyle ısınıp etrafa ışık yaymasını istiyoruz. Ancak bilindiğini gibi ampul o kadar da kolay yapılabilecek bir şey değil. Ampulün için oldukça düşük basınç değerlerine kadar vakumlanmış ve güzel ir şekilde sızdırmaz hale getirilip paketlenmiş. Böylelikle evlerimizde kullanabiliyoruz.
Üstelik tungsten zor bulunan bir metal, evdeki malzemeler içinden elde etmek pek mümkün değil.
İşte bu deneyde daha kolay ulaşılabilir bir flament bulup vakumsuz ortamda ampul yapabilmeyi deneyeceğiz.
Malzemeler
- 8 adet büyük pil (tombul olanlardan)
- Elektrik izolasyon bandı
- 0.5 kalem ucu
- Tuvalet kağıdı rulosu
- Kavanoz
- Makas
- 2 adet krokodil kablo (Alternatifler üretilebilir)
İşler Nasıl Yürüyor?
Öncelikle biraz endüstriden, kimyadan, kuantum mekaniğinden ve mikro yapıdan bahsedelim. Kalem ucu olarak kullandığımız grafit oldukça yumuşak bir karbon allotropu. Bu nedenle elması kesme işlerinde kullanırken grafiti ise yağlamada kullanırız.
Grafit enteresan bir malzeme olup “yarımetal” şeklinde tanımlanır. Bir metal kesinlikle değildir. Diğer kuzeni yarıiletkene biraz daha benzer, ancak elektrik iletimi karbon tabakaları arasındaki çok sayıda yerinden yurdundan edilmiş, serseri elektronların başı boş gezmesi sonucudur. Bu duruma aromatiklik diyoruz.
Küçük bir ek yapalım. Siyah renkli neredeyse her şey elektriği iletir. Eğer yüksek voltajın olduğu yerlerde güçlü izolasyon yapıyorsanız siyah renkli malzemeler kullanmamanızı öneririm.
Gelelim grafitin içinde ne olduğuna…
Elektriksel voltajı grafit ucun içinden geçirdiğimizde bu çok sayıdaki başı boş elektron bir uçtan diğer uca doğru akmaya başlayacak. Ancak ucumuz çok ince ve bu çok sayıdaki elektronun rahat ilerlemesi için uygun değil. Bu nedenle içeride işler biraz karışacak.
Kalabalık içindeki izdiham ve çarpışmalar ortamı öylesine ısıtacak ki, siyah ucumuz yeterli miktarda ısınacak ve etrafına termal radyasyon yaymaya başlayacak. Yani basit bir ampul yakacağız.
Deneyin Yapılışı
Oldukça kolay bir deney seti.
Tuvalet kağıdının rulosunu ana platformumuz yapıp üzerine krokodil uçlu kablolarımızı karşılıklı şekilde yerleştiriyoruz. Bu uçlara kalem ucumuzu tutturacağız.
Ardından pillerimizi arka arkaya bağlayıp kocaman bir batarya haline getiriyoruz.
Göreceğiniz üzere burada deney boyunca tüm işlerin yolunda gitmesini sağlayan oyun kurtarıcı malzeme bant.
Tuvalet kağıdı göbeğinden oluşan ana platformumuzu ısıyı muhafaza edebilmesi için tepsi gibi bir şeyin üstüne koyuyoruz. Ardından flamentimiz olan kalem ucunu krokodillere tutturarak tüm sistemin üstünü bir kavanoz ile kapatıyoruz.
Aslında kavanozdan ampul fikri günümüzün retro eğilimlerinde kim bilir iyi bir tercih bile olabilir!
Sıra geldi sistemi ateşlemeye.
Pilleri krokodilin ucuna bağlayıp flamentin bir süre ısınmasını bekliyoruz. Ve büyük bir şovmenin sahneye çıkışındaki prezansa benzer bir şekilde flamentimiz önce bir miktar duman çıkararak yanıyor ve ardından kocaman sarı bir ışık şovu başlıyor.
Uç erimeden önce karşısında oturup izlemek için yeteri kadar vaktiniz olacak.