Türk Siyasi Tarihinin “İkinci Adamı” İsmet İnönü’nün oğlu olarak politikaya giren ve çok başarılı bir bilim adamı olan Erdal İnönü, aslında hiç sıcak bakmadığı halde, çeşitli nedenlerle ve zorlamalarla başlar siyasete. Bu Yüzden de yıllar sonra siyasete neden girdiğini soranlara şu müthiş cevabı verir:
“Ülkemi benden daha kötüleri yönetmesin diye!”
1. İkinci adamın ikinci oğlu
Erdal İnönü, Türkiye Cumhuriyetinin ikinci adamı olarak bilinen İsmet İnönü ile Mevhibe İnönü’nün üç çocuğunun ortancası olarak 1926 yılında Ankara’da dünyaya gelir
2. Fizik dalında bir uzman
1943’te Ankara Gazi Lisesini ve 1947’de Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik-Matematik Bölümü’nü bitirdikten sonra ABD’ye gider. Burada fizik dalında yüksek lisans ve doktorasını yapar. Bir süre Princeton Üniversitesi’nde araştırma yaptıktan sonra 1952’de Türkiye’ye döner.
3. ODTÜ’de profesör
Asistan olarak girdiği Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nde 1955’te doçent olur. 1957 yılında Sevinç Sohtorik ile evlenir. 1958-60 yıllarında ABD’de konuk araştırmacı olarak bulunur. Ardından kuramsal fizik profesörü olarak Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne (ODTÜ) girer.
4. Ve TÜBİTAK Bilim Ödülü
ODTÜ’de Teorik Fizik Bölüm başkanlığı, Fen ve Edebiyat Fakültesi dekanlığı yapar. 1970’te de rektörlüğe seçilir. 1971’de rektörlükten ayrılarak yalnızca öğretim ve araştırma görevlerini sürdürür. 1974 yılında fizik dalında TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü kazanır.
5. ODTÜ’den Boğaziçi’ne
Bir müddet Princeton Üniversitesi’nde konuk araştırmacı olarak çalıştıktan sonra 1975’te Boğaziçi Üniversitesi’ne geçer. Bir yıl sonra aynı üniversitenin Temel Bilimler Fakültesi dekanlığına getirilir. Altı yıl süren bu görevden sonra 1982’de, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK) İstanbul’da kurulan Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü müdürlüğüne atanır.
6. Parti kurucusu bir bilim adamı
Mayıs 1983’te 12 Eylül Darbesinin ardından siyasi faaliyetler serbest bırakılınca bütün öğretim ve yöneticilik görevlerinden ayrılarak Sosyal Demokrasi Partisinin (SODEP) kurucu üyesi ve ilk genel başkanı olarak siyasal yaşama atılır.
7. İzmir milletvekili İnönü
1986’da yapılan ara seçimlerde İzmir milletvekili olarak Meclise girer. 1987’deki erken genel seçimlerde de ikinci kez İzmir milletvekilliğine seçilir.
8. İlk seçim başarısı
1985’te Halkçı Partinin Sosyal Demokrat Halkçı Parti ile birleşmesinden sonra, İnönü liderliğindeki SHP, iktidardaki Anavatan Partisinin ağır bir hezimete uğradığı 1989 yerel seçimlerinde oyların yüzde 28.7’sini alarak birinci parti konumuna yükselir.
9. Ve başbakan yardımcısı
Kasım 1991’deki erken genel seçimlerde oyların yüzde 20’sini toplayabilen SHP üçüncü parti olunca parti içi muhalefet yitirilen oyların sorumluluğunu İnönü yönetimine yükler. Ama seçimlerden birinci parti olarak çıkan Doğru Yol Partisi’nin SHP ile koalisyon hükümeti kurması, Erdal İnönü’ye başbakan yardımcılığını getirir ve böylece İnönü’nün parti içindeki durumu güçlenir.
10. Onursal genel başkan
1993 yılında SHP genel başkanlığından ve hükümetteki görevinden ayrılacağını açıklayan Erdal İnönü, parti başkanlığından ayrılır. 1995’te SHP ile CHP’nin birleştiği kurultayda CHP’nin “Onursal Genel Başkanı” seçilir.
11. Siyasete veda
Kurultaydan hemen sonra DYP-CHP koalisyon hükümetinin CHP kanadında yapılan atamalarda Dışişleri bakanı olur. 1995 yılının ekim ayında, hem koalisyondaki görevinden, hem de aktif siyasetten ayrılır. Son yıllarında Sosyal Demokrat çevrelerden yapılan tüm ısrarlara rağmen aktif siyasete bir daha dönmez.
12. Siyasetten bilimsel çalışmalara dönüş
TÜBİTAK Bilim Kurulu, Atom Enerjisi Komisyonu, UNESCO Yürütme Konseyi üyeliği ve Türk Fizik Derneği başkanlığında bulunan Erdal İnönü’nün fizik alanında önemli çalışmaları vardır.
13. İnönü-Wigner Grup İndirgenmesi
Uluslararası bilim dergilerinde de yer alan araştırmalarının en önemlisi, 1951’de Macar asıllı ABD’li atom fizikçisi Eugene Wigner ile Princeton Üniversitesi’nde ortak yaptığı “İnönü-Wigner Grup İndirgenmesi” adıyla bilinen çalışmasıdır. Bu çalışma, çağdaş matematiksel fiziğin temel kavramlarından biri kabul edilir.
14. Wigner ödülünü alan ikinci Türk
Erdal İnönü, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK) kuruluşuna katkıda bulunur ve TÜBİTAK Temel Araştırmalar Enstitüsünde kurucu müdürlük görevini yürütür. 2004 yılında, fizik alanında Nobel’den sonraki en önemli ödül olan Wigner Madalyası’nı alan İnönü, bu ödülü Feza Gürsey’den sonra alan ikinci Türk’tür. İnönü ayrıca Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki bilimsel çalışmaları ile de bilinir.
15. Ve hayata veda
Nisan 2006’da kan kanseri teşhisi ile Amerika Birleşik Devletleri’nde bir süre tedavi gören Erdal İnönü, 31 Ekim 2007 günü tedavi gördüğü hastanede, 81 yaşında yaşamını yitirir.
16. Mütevazı ve esprili siyasetçi
Uluslararası bilim dünyasındaki yerinin yanında mütevazı kişiliği ile de dikkat çeken Erdal İnönü, esprileriyle de siyasete renk katmıştı. Her zaman bilim dünyası ve bilimsel düşünceyi önde tuttuğu kadar sanata ve dansa verdiği önemle de tanınır, eşi ile dans etmeyi severdi.
17. Limon gibi sıkılmayın
1987 seçimleri öncesi Turgut Özal’ın ANAP’ı ile rekabet halinde olan Erdal İnönü’nün SHP’si, belki de Türkiye siyasetinin en ağız sulandırıcı kampanyalarından birine imza atmıştı. “Limon gibi sıkılmak” örneği üzerinden halkın geçim şartlarını eleştiren kampanya, seçim otobüsü üzerinde limon sıkan bir Erdal İnönü imgesi bırakmıştı hafızalarda. Dürüst ve bilimsel fikirli siyasetçilere özlem duyduğumuz bir seçim ortamında kendisini saygıyla anıyoruz.
