Tarih boyunca imparatorlukların on yıllar, yüzyıllar ve hatta binlerce yıl boyunca yükselip düştüğünü gördük. Tarihin kendini tekrarladığı doğruysa belki de en büyük ve en uzun süre hüküm süren imparatorluklar neyi yanlış neyi doğru yapıyorlardı öğrenebiliriz. Geçmişten günümüze kadar yüzlerce, hatta binlerce imparatorluk hüküm sürdü. Bazıları çok güçlü olsa da, hükümleri kısa sürdü. Bazıları ise hem güçlü hem de uzun ömürlü olmayı başardı. İşte en uzun süre hüküm süren imparatorluklar…
10. Portekiz İmparatorluğu
En uzun süre hüküm süren imparatorluklar listemizin onuncu sırasında Portekiz İmparatorluğu yer alıyor. Portekiz İmparatorluğu, dünyanın gördüğü en güçlü deniz filolarından birine sahipti. Krallık 584 yıl boyunca hüküm sürdü. Dört kıtaya yayılan tarihteki ilk küresel imparatorluktu. İmparatorluk 1415’te Portekizlilerin Kuzey Afrika’daki Müslüman şehri Ceuta’yı ele geçirmesiyle başladı. İlerleyen yıllarda ise imparatorluğun toprakları Afrika, Hindistan, Asya ve Amerika’ya kadar genişledi. Portekiz İmparatorluğu, 1999 yılında Asya’daki ilk ve son sömürgesi Makao Çin’e katılınca bu uzun dönem kapanmış oldu.
Portekiz İmparatorluğu, mükemmel silahları ve deniz üstünlüğünün yanı sıra şeker, köleler ve altın ticareti için hızla limanlar kurma kabiliyeti sayesinde genişlemeyi başardı. Ayrıca hızlıca yeni halkları fethetmek ve topraklarını genişletmek için yeterli insan gücü vardı. Ancak Portekiz İmparatorluğu uluslararası baskı ve ekonomik gerginlik gibi çeşitli faktörler nedeniyle yıkıldı.
9. Osmanlı İmparatorluğu
En uzun süre hüküm süren imparatorluklar listemizin dokuzuncu sırasında şanlı tarihimizin güçlü imparatorluğu bulunuyor. Osmanlı İmparatorluğu, yükselişinin zirvesindeyken üç kıtaya yayılmıştı ve çok çeşitli kültürleri, dinleri ve dilleri içinde barındırıyordu. imparatorluk, bu farklılıklara rağmen 1299-1922 yılları arasında 623 yıl boyunca hüküm sürdü.
Osman Gazi, Bizans İmparatorluğu’nun bölgeden çekilmesiyle başlarda küçük bir Türk devleti olan Osmanlı’yı kurdu. İmparatorluk yıldan yıla genişledi ve 1453 yılında İstanbul’un fethi gerçekleşti. Daha sonra imparatorluğun toprakları Avrupa, Afrika ve Asya’ya kadar genişledi. Ancak 1. Dünya Savaşı ve Arap isyanı sonun başlangıcı oldu. 1. Dünya Savaşı’nın sonunda imzalanan Sevr Antlaşması ile Osmanlı İmparatorluğu bölündü. 1922 yılında gerçekleşen Kurtuluş Savaşı sonrasında Osmanlı İmparatorluğu yıkıldı.
Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasının en büyük sebepleri enflasyon, rekabet ve işsizlik olarak görülür. Bu nice sorunların sonunda imparatorlukta yaşayan halklar özgürlük istemiştir.
8. Khmer İmparatorluğu
Khmer İmparatorluğu hakkında “Angkor Vat” haricinde pek bir şey bilinmiyor. Angkor Vat, Khmer İmparatorluğu gücünün zirvesine ulaştığı sırada başkent Angkor’da inşa edilmiş olan dini bir yapıdır. Khmer İmparatorluğu ise 802 yılında kurulup 629 yıl boyunca hüküm sürdükten sonra 1431 yılında yıkılmıştır.
Bu imparatorluk hakkında bildiklerimizin çoğu bölgedeki taş duvar resimleri ve 1296’da Angkor’a seyahat eden ve “Kamboçya’nın Gümrükleri” adlı deneyimleri hakkında bir kitap yayınlayan Çinli diplomat Zhou Daguan’ın deneyimlerinden geliyor. Khmer, büyümek ve topraklarını genişletmek için mücadele ediyordu. Bu nedenle saltanatının çoğu savaşla belirlendi. Angkor, imparatorluğun ikinci yarısında soyluların merkeziydi. Komşu medeniyetler, Khmer İmparatorluğu’nun gücü azalmaya başladığında Angkor’un kontrolü için savaştılar.
7. Etiyopya İmparatorluğu
En uzun süre hüküm süren imparatorluklar listemizin yedinci sırasında Etiyopya İmparatorluğu var. Etiyopya İmparatorluğu’nun günlük faaliyetleri hakkında şaşırtıcı derecede az şey biliyoruz. Avrupalıların Afrika’daki faaliyetlerine direnen tek Afrika güçleri Etiyopya ve Liberya idi. İmparatorluğun uzun saltanatı, 1270’te Solomonid Hanedanı’nın Zagwe Hanedanlığı’nı devirmesiyle başladı. Zamanla bazı medeniyetleri de içine katarak büyümeye başladı. Etiyopya İmparatorluğu, 799 yıl boyunca aralıksız bir şekilde hüküm sürdü
İtalya, 1890’lı yıllarda Etiyopya İmparatorluğu’na savaş ilan ettiğinde imparatorluk çökmeye başlamıştı. 1. İtalya-Habeşistan Savaşı’nda Etiyopya İmparatorluğu, işgalci İtalyan kuvvetlerini durdurmayı başardı. 1935 yılında ise İtalya’yı yöneten Benito Mussolini, askerlerine Etiyopya’yı istila etmelerini emretti. Yaklaşık 7 ay süren 2. İtalya-Habeşistan Savaşı’nın sonucunda Etiyopya, 1941 yılına kadar İtalya’nın sömürgesi oldu.
Etiyopya İmparatorluğu, az önce anlattığımız imparatorluklardan farklı olarak sınırlarını aşmadı ve kaynaklarını tüketmedi. Aksine Etiyopya, güçlü ülkelerin istediği kaynaklara sahipti. İç savaşlar Etiyopya’yı zayıflatmış olsa da, en nihayetinde Etiyopya’nın düşüşüne yol açan İtalya’nın genişleme arzusuydu.
6. Kanem İmparatorluğu
En uzun süre hüküm süren imparatorluklar listemizin altıncı sırasında Kanem İmparatorluğu yer alıyor. Kanem İmparatorluğu ve insanlarının nasıl yaşadığı hakkında çok az şey biliyoruz. Bilgimizin çoğu 1851 yılında keşfedilen Girgam adlı bir metinden geliyor. İmparatorluğun ilk dini zamanla İslam oldu, ancak dinin tanıtımının imparatorluğun ilk yıllarında iç çekişmelere neden olduğu düşünülüyor. Kanem İmparatorluğu 700 yılında kuruldu ve 1380 yılına kadar varlığını sürdürdü. İmparatorluk günümüzdeki Çad, Libya ve Nijer’i kapsıyordu.
Metne göre, Zaghawa halkı ilk önce 700 yılında N’jimi şehri olarak sermayelerini kurdu. İmparatorluğun tarihi, Duguwa ve Sayfawa olmak üzere iki farklı hanedan arasında bölündü. ikincisi İslam’ı ülkeye getirmek için itici bir güç oldu. İmparatorluk, kralın çevresindeki kabilelere karşı cihat ilan ettiği bir dönem de dahil olmak üzere genişlemeye devam etti.
Cihadı kolaylaştırmak için tasarlanan askeri sistem, askerlerin fethettikleri toprakla ödüllendirildiği ve babadan oğla geçen kalıtsal asalete dayalı bir hükumet sistemi yarattı. Bu sistem, bölgeyi zayıflatan ve onu saldırılara karşı savunmasız hale getiren bir iç savaşla sonuçlandı. Bulala işgalcileri, 1376’da N’jimi’yi çabucak ele geçirdi ve sonunda tüm Kanem İmparatorluğu’nun kontrolünü aldı.
5. Kutsal Roma İmparatorluğu
Kutsal Roma İmparatorluğu, Batı Roma İmparatorluğu’nun yeniden canlanması ve Roma Katolik Kilisesi’nin siyasi bir sayacı olarak görülüyordu. Ancak isim, imparator seçmenler tarafından seçilirken, Roma’daki papa tarafından taçlandırıldığı gerçeğinden geliyor. İmparatorluk, 962’den 1806’ya kadar hüküm sürdü ve coğrafi olarak günümüz Orta Avrupa’sında, özellikle de Almanya’nın büyük bir kısmında yer alıyordu.
İmparatorluk, I. Otto’nun Almanya’nın kralı ilan edilmesi ile başladı, ancak I. Otto ilerleyen yıllarda Kutsal Roma İmparatorluğu’nun ilk imparatoru olarak bilinecekti. 1618-1648 yıllarında gerçekleşen Otuz Yıl Savaşı’ndan sonra krallık parçalanmaya başladı ve birçok ülke bağımsızlığı için mücadele etti. 1806’da Napolyon Bonapart, son Kutsal Roma İmparatoru II. Francis’i tahttan inmeye zorladı ve bölge Ren Konfederasyonu olarak yeniden düzenlendi.
Osmanlı ve Portekiz imparatorluklarına nazaran Kutsal Roma İmparatorluğu’nda daha az krallık ve daha az din bulunuyordu. En nihayetinde küçük krallığın bağımsızlık arzusu, daha büyük imparatorluğun düşmesine neden oldu.
4. Silla İmparatorluğu
En uzun ömürlü imparatorluklar listemizin dördüncü sırasında Silla İmparatorluğu bulunuyor. Silla İmparatorluğu, M.Ö. 57’de kuruldu ve M.S. 935 yılında yıkıldı. Toprakları günümüz Kuzey ve Güney Kore’sini kaplıyordu. Kin Park Hyeokgeose tarafından kurulan Silla İmparatorluğu, onun yönetiminde sürekli büyüdü ve Kore Yarımadası’nda bir dizi krallığı fethetti. Sonunda bir monarşi oluştu. Çin Tang Hanedanı ve Silla İmparatorluğu, 7. yüzyılda Goryeo Kuzey Krallığı için savaş verdi ve Silla onları savuşturmayı başardı.
Soylu aileler ve fethedilen krallıklar arasında süren yüzyıllık bir iç savaş, imparatorluğun çökmesine neden oldu.
3. Venedik Cumhuriyeti
En uzun ömürlü imparatorluklar listemizin üçüncü sırasında Venedik Cumhuriyeti yer alıyor. Venedik Cumhuriyeti’nin gururu, Avrupa ve Akdeniz’de hızlı bir şekilde genişlemesini sağlayan ve sonunda Kıbrıs ve Girit gibi tarihsel olarak önemli şehirleri fetheden devasa deniz filosu idi. Venedikliler, 697’den 1797’ye kadar şaşırtıcı bir şekilde 1.100 yıl hüküm sürdü. Venedik Cumhuriyeti, Paolo Lucio Anafesto’nun dük ilan edilmesi ile kuruldu. İmparatorluk birkaç önemli değişikliğe uğrasa da, yıllar boyunca sürekli genişledi. Hatta birçok imparatorluğun aksine Türkler ve Osmanlı İmparatorluğu ile savaştı.
Ancak Venedik Cumhuriyeti savunma açısından zayıftı. Bu nedenle Piyemonte bölgesi ve imparatorluğun birçok yeri Fransızların kontrolüne geçti. Napolyon’un 1797 yılında verdiği ültimatom, Doge Ludovico Manin’in teslim olmasını sağladı ve Venedik Napolyon’un yönetimi altına girdi.
Venedik Cumhuriyeti, başkentini düzgün bir şekilde koruyamayacak kadar büyük bir imparatorluktu. Diğer imparatorluklardan farklı olarak onun yıkılmasına yol açan şey iç savaş değil, komşularıyla savaşmasıydı.
2. Kuş Krallığı
En uzun süre hüküm süren imparatorluklar listemizin ikinci sırasında Kuş Krallığı var. Kuş Krallığı, günümüzdeki Sudan sınırlarında yer almış olan, M.Ö. 785’te kurulup M.S. 350’de yıkılan bir imparatorluktur. Kuş Krallığı hakkında çok fazla bilgi olmasa da, monarşi ile yönetiliyordu. Ekonomisi büyük ölçüde demir ve altın ticaretine bağımlıydı.
Bazı kanıtlar imparatorluğun çöl kabileleri tarafından saldırıya uğradığını gösteriyor. Ancak bazı akademisyenler ise bölgenin demir ekonomisi üzerindeki aşırı bağımlılığının ormansızlaşmaya yol açtığını ve yakacak kereste kaynakları bittiğinde halkın dağılmaya zorlandığını düşünüyorlar.
Diğer imparatorluklar, kendi halklarını veya komşu ülkelerini sömürdükleri için başarısız oldular. Ancak ormansızlaşma teorisi, Kuş Krallığı’nın kendi topraklarını yok ettiği için yıkıldığını gösteriyor.
1. Batı ve Doğu Roma İmparatorluğu
En uzun ömürlü imparatorluklar listemizin ilk sırasında Batı ve Doğu Roma İmparatorluğu bulunuyor. Roma İmparatorluğu sadece tarihin en ünlüsü değil, aynı zamanda en uzun hüküm süreni imparatorluğudur. M.Ö. 27’de kurulmuş ve M.S. 1453’te yıkılmıştır. 1.480 yıl boyunca hüküm sürmüştür. İmparatorluk günümüz İtalya’sına ve Akdeniz bölgesinin büyük bir kısmına yayıldı. Çok güçlüydü, ancak İmparator Diocletian 3. yüzyılda uzun süreli başarıyı garanti eden bir anahtar faktör getirdi. O bir imparatorluğu ikiye bölerek otoriteyi ele almayı ve büyük doğu genişlemesinin stresini hafifletmeyi hedefliyordu. Böylece Roma İmparatorluğu, Batı ve Doğu olmak üzere ikiye ayrıldı.
Batı Roma İmparatorluğu, M.S. 476’da Cermen kuvvetlerinin isyan edip Romulus Augustus’u tahttan indirmesiyle dağıldı. Doğu Roma İmparatorluğu, M.S. 476’dan sonra zenginleşmeye devam etti ve bugünkü tarihçiler tarafından Bizans İmparatorluğu olarak bilinmeye başladı.
Sınıf çatışmaları, sadece imparatorlukların sayısını azaltmakla kalmayıp aynı zamanda kısa ömürlü Sırp İmparatorluğu’nun Bizans tarafından yönetilen topraklarda toprak kazanımı yapmasına izin veren 1341-1347 Bizans iç savaşına yol açtı. Sosyal çalkantı ve veba, krallığı daha da zayıflattı. İmparatorluk, veba ve sosyal kargaşa içinde artan huzursuzluk ile birlikte son olarak Osmanlı İmparatorluğu’nun 1453’te İstanbul’u fethetmesiyle yıkıldı.
Kaynak: 1
