Dünya genelinde film endüstrisi, genellikle kültürel, politik ve ekonomik etkisiyle öne çıkan ve ülkeler arası ulaşıma açık büyük şehirlerin etrafında toplanmıştır. Örneğin, ana akım Amerikan sinemasının merkezi Kaliforniya’nın Los Angeles kentindeki Hollywood semtidir. Benzer şekilde, İngiliz sinemasının merkezi Londra, Fransız sinemasının merkezi Paris, İtalyan sinemasının merkezi Roma, Hint sinemasının ise Mumbai olmuştur. İstanbul, yüzyıllar boyunca coğrafyamızın en önemli politik, ekonomik ve kültürel merkezi olagelmiştir. Bunun yanı sıra Avrupa ve dünya ile büyük iletişim ve ulaşım olanakları sunduğu için de Yeşilçam sineması İstanbul şehri etrafında toplanmıştır. Elbette Yeşilçam oyuncuları arasında popüler olan pek çok isim için de burası vazgeçilmez adresti.
Daha spesifikleştirmek gerekirse, Yeşilçam sineması şehrin önemli bir kültür merkezi olan Beyoğlu semtinde kurulmuştur. 1950’lerden 1980’lerin sonuna kadar, Beyoğlu semtindeki Yeşilçam sokağı Türk sinemasını sembolize etmiş, birçok sinemacının yerleştiği bir yer olmuştur. İstanbul, tarihî ve turistik bir şehir olmasının yanı sıra, yüzyıllar boyunca kentte barınan çok çeşitli dinî ve etnik unsurların oluşturduğu çok kültürlü yapı nedeniyle, hem tarihsel hem de sosyolojik açıdan sinemanın bereketli topraklarından biri olmuştur; özellikle son elli-altmış yıldır yaşanan iç göçlerle birlikte kentleşme sorunları da bu şehrin sinemasına esin kaynağı olmuştur. Peki Yeşilçam sinemasının hikayesi nedir, en ünlü Yeşilçam oyuncuları kimlerdir? Merak edilen soruların yanıtlarını birlikte inceleyelim.
1950’li yıllarda ülkede üretim ve tüketim ilişkileri, taşranın kapalı yapısının ortadan kaldırıldığı piyasa ekonomisinin gelişmesiyle değişmiş; kırsal kesimden şehirlere büyük çaplı göç dalgaları başlamıştır. Bu arada, giderek büyüyen sinema seyircisinin talepleri doğrultusunda, tiyatro türünün içerisinden bir yönetmenler kuşağı ortaya çıktı ve sinemaya önceki döneme göre daha gelişkin bir yaklaşım benimsediler. Bunun sonucunda Yeşilçam sineması olarak da bilinen dönemin modern ve ana akım Türk sineması doğdu; bu sinemacılık tarzı, 1980’lerin ortalarına kadar sinema sektöründe egemen olacaktı.
1950’lerde sinemayı iyi bir gelir kaynağı olarak gören ve küçük bir yatırım gerektiren girişimciler, Beyoğlu’nu ve civarındaki Yeşilçam sokağını ofisleriyle doldurdular. Ki gerçekten de Türk sinemasının zirve yaptığı 1960’lı yıllarda İstanbul’daki sinema salonlarının sayısında da büyük bir artış yaşanmıştır. 1966 yılında Yeşilçam sinemacıları tarafından 241 film çekilmiş; ertesi yıl sinema salonu sayısı 320’ye ulaşmıştır. 1970’lerden 1990’ların ortalarına kadar geçen dönemde Türk sinemasında yaşanan bunalım sonucu İstanbul’daki sinema salonu sayısı 89’a kadar düşmüştür.
Yeşilçam sinemasının konu edindikleri
1970’li yıllar, halkın 12 Mart Darbesi, Kıbrıs sorunu, petrol krizi, gelişen politik konjonktür gibi bir dizi siyasal ve ekonomik sorunla baş etmek zorunda kalmasına neden oldu. Sinema sektörü de bu vaziyetten nasibini aldı ve 1970’lerin başına kadar film sayısında düzenli bir artış yaşanırken, film üretiminde de bir yavaşlama yaşandı. Ayrıca 1970’lerde televizyonun evlere girmesi Türk sineması için önemli bir dönüm noktası oldu ve Yeşilçam bu kriz dönemini erotik filmler üreterek aşmaya çalıştı.
Bu dönemin ilerleyen senelerinde çıkan Yeşilçam filmlerinde ise İstanbul’a iç göç, kentleşme, çalışma hayatı ve kadınların özgürlüğü gibi sorunlar ele alındı. Bu filmler, içerisinde doğup büyüdükleri taşra değerleri ile göç ettikleri metropol kültürü arasında sıkışıp kalan ailelere odaklanıyor. Filmlerin hepsi ailelerin işlerinde karşılaştıkları zorlukları anlatırken, dönemin İstanbul’unda yaşanan ekonomik, sosyal ve kültürel değişimler gerçekçi bir şekilde beyazperdeye aktarılıyor.
Efsanevi Yeşilçam oyuncuları
Yeşilçam sineması oyuncuları da bu dönem içerisinde hayli popülerleşmiş, evlere posterleri ve fotoğrafları girmiş, hayran kitleleri oluşmuş, halk tarafından sempati kazanmış kimselerdi. Bunda hem halk nazarında rolleriyle özdeşleşmiş olmalarının, hem de halkın içinden birisi olarak benimsenmelerinin ciddi bir etkisi var. Yeşilçam’ın öne çıkan oyuncuları, yalnızca dönemin popüler figürleri olmakla kalmayıp Türk sinemasının ulusal ve uluslararası alanda tanınmasında da büyük rol oynamıştır. Onların oynadığı karakterler ve filmler, toplumsal sorunlara ve Türkiye’nin kültürel yapısına dair izler taşır. Bu yazıda da, Yeşilçam sineması döneminde en öne çıkan oyuncularından bazılarını sizlere eserleriyle birlikte sizlere tekrar tanıtmış olacağız.
Türkan Şoray
Yeşilçam oyuncuları dendiğinde akla ilk gelen isimlerden biri olan Türkan Şoray, Türk sinemasının en ünlü kadın oyuncularından biridir ve “Sultan” lakabıyla anılır. Sadece güzelliğiyle değil, oyunculuk yeteneği ve sinemaya olan katkılarıyla da tanınır. Kendine özgü oyunculuğu ve karakterlere derinlik katma becerisiyle Yeşilçam’ın en önemli figürlerinden biri haline gelmiştir. Şoray, aynı zamanda sinemada “Türkan Şoray Kanunları” olarak bilinen kurallarıyla da tanınır; bu kurallar, Şoray’ın kamera karşısında nasıl çalışacağını belirleyen ve zamanla diğer kimi kadın oyuncular için bir standart oluşturan ilkeler içerir.
Vesikalı Yarim (1968): Bir aşk hikayesini derin bir dramatik anlatımla beyaz perdeye taşır.
Selvi Boylum Al Yazmalım (1977): Efsanevi bir aşk hikayesini anlatan bu filmde Kadir İnanır ile birlikte rol almıştır.
Acı Hayat (1962): Yoksulluk ve aşkı derinlemesine işleyen bu film, Şoray’ın kariyerinde önemli bir yere sahiptir.
Kemal Sunal (11 Kasım 1944 – 3 Temmuz 2000)
Kemal Sunal, Türk sinemasının en sevilen komedi oyuncularından biridir. Samimi, halktan ve eğlenceli karakterleri canlandırarak Yeşilçam’ın komedi anlayışını şekillendirmiştir. Sunal, özellikle Türk halkının mizah anlayışını sinemaya taşımış, pek çok unutulmaz filmde yer alarak kahkaha dolu sahneler yaratmıştır. Oynadığı karakterler, toplumsal sorunlara ve insan ilişkilerine dokunan nitelikteydi, bu yüzden filmleri hem düşündürücü hem de eğlendiriciydi.
Hababam Sınıfı Serisi: Eğitim sistemini mizahi bir dille eleştiren bu seri, Sunal’ın unutulmaz karakteri “İnek Şaban” ile özdeşleşmiştir.
Tosun Paşa (1976): Yerli komedisinin klasiklerinden biri olan bu filmde “Tosun Paşa” ismiyle de ün salmıştır.
Kapıcılar Kralı (1976): Toplumun içerisindeki sınıf farklarını irdeleyen bu film, Sunal’ın komedi ustalığını gösteren önemli eserlerinden biridir.
Hülya Koçyiğit
Hülya Koçyiğit, Türk sinemasının en yetenekli kadın Yeşilçam oyuncuları arasında ilk sıralarda gösterilir ve Yeşilçam’ın altın çağında birçok başyapıtta rol almıştır. Koçyiğit’in oyunculuğu, dramdan komediye geniş bir yelpazeyi kapsar ve karakterlerine kattığı duygusal derinlikle izleyiciyi etkilemiştir. Edebiyat uyarlamalarından dramatik filmlere kadar geniş bir yelpazede roller üstlenmiştir.
Susuz Yaz (1963): Almanya’da Altın Ayı ödülü kazanan bu film, Türk sinemasını uluslararası alanda tanıtan ilk eserlerden biridir.
Derman (1983): Anadolu’nun zorlu yaşamını anlatan bu filmde Koçyiğit’in performansı izleyenleri etkilemiştir.
Gelin (1973): Toplumsal sorunları ele alan bu film, Koçyiğit’in oyunculuğuyla dikkat çeker.
Cüneyt Arkın (8 Eylül 1937 – 28 Haziran 2022)
Cüneyt Arkın, aksiyon ve tarihi kahraman filmleriyle tanınan Türk sinemasının efsanevi aktörlerinden biridir. “Malkoçoğlu” ve “Battal Gazi” gibi karakterlerle özdeşleşmiş, cesur ve kahramanlık dolu performanslarıyla Yeşilçam’ın kahraman yüzü olarak tanınmıştır. Arkın’ın atletik yapısı, dövüş sahnelerindeki başarısı ve karizmatik duruşu sayesinde, Türk sinemasında aksiyon türünün en önemli temsilcisi olmuştur.
Battal Gazi Serisi: Battal Gazi, oyuncunun ismi ile özdeşleştiği karakterlerden birisidir. Arkın’ın aksiyon filmlerindeki başarısını ortaya koymuştur.
Malkoçoğlu Serisi: Arkın’ın savaşçı/kurtarıcı karakterlerini canlandırdığı bu seri, Türk sinemasının aksiyon filmleri arasında önemli bir yere sahiptir.
Dünyayı Kurtaran Adam (1982): Bilim kurgu ve aksiyon türünde kültleşen bu film, Arkın’ın en bilinen yapıtlarından biridir.
Tarık Akan (13 Aralık 1949 – 16 Eylül 2016)
Tarık Akan, Yeşilçam oyuncuları dendiğinde sektörün en yakışıklı jönlerinden biri olarak tanınır ve özellikle gençlik filmleri ve toplumsal içerikli yapımlarla öne çıkmıştır. Kariyerinin başında romantik-komedi türünde rollerde oynarken, daha sonra politik ve toplumsal mesajlar içeren filmlere yönelmiş ve Türk sinemasında önemli bir oyuncu olarak yerini almıştır. Akan, Türk halkı için yakışıklı ve karizmatik bir figür olmanın yanı sıra toplumsal olaylara duyarlı bir sanatçı olarak da anılır.
Hababam Sınıfı Serisi: Eğitimin mizahi bir anlatımla ele alındığı bu serideki “Damat Ferit” karakteri, Akan’ın popülaritesini artırmıştır.
Maden (1978): İşçi sorunlarını anlatan bu film, Akan’ın kariyerindeki toplumsal temalı yapıtlarından biridir.
Yol (1982): Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye ödülü kazanan bu filmde Akan, toplumsal adaletsizliğe karşı verilen bir mücadeleyi canlandırmıştır.
Adile Naşit (17 Haziran 1930 – 11 Aralık 1987)
Adile Naşit, sıcak, anaç ve sevecen karakterleriyle tanınan bir Yeşilçam efsanesidir. Türk sinemasının unutulmaz “anne” figürü olan Naşit, özellikle çocuklara ve gençlere hitap eden hikayelerle izleyenlerin kalbini kazanmıştır. Mizahi yeteneği, doğal oyunculuğu ve sempatik tavırları ile halk tarafından büyük bir sevgiyle karşılanmıştır. Naşit, filmlerdeki anne karakterleri ile izleyenlere samimi bir aile atmosferi sunarken, aynı zamanda toplumsal mesajlar da vermiştir.
Hababam Sınıfı Serisi: Serideki “Hafize Ana” karakteri, Adile Naşit ile özdeşleşmiştir.
Neşeli Günler (1978): Aile bağlarını ve birlikteliği konu alan bu filmde Münir Özkul ile birlikte başrolleri paylaşmıştır.
Gülen Gözler (1977): Naşit’in güçlü oyunculuğunun bir diğer örneğidir.
Münir Özkul (15 Ağustos 1925 – 5 Ocak 2018)
Münir Özkul, Yeşilçam’ın babacan figürlerinden biri olarak anılır ve özellikle “Mahmut Hoca” karakteri ile hafızalara kazınmıştır. Tiyatro kökenli olan Özkul, derin ve etkileyici sesi, karakterlerine kattığı yoğun duygular ile Yeşilçam’ın usta aktörlerinden biridir. Filmlerinde Türk toplumunun çeşitli kesimlerinden karakterler canlandırmış, baba figürü ile izleyicilerin gönlünde taht kurmuştur.
Hababam Sınıfı Serisi: “Mahmut Hoca” karakteri ile disiplini ve mizahı birleştirerek unutulmaz bir performans sergilemiştir.
Neşeli Günler (1978): Naşit ile birlikte rol aldığı bu filmdeki baba figürü, izleyenlere sıcak bir aile atmosferi sunar.
Aile Şerefi (1976): Özkul’un bir aile babası olarak toplumun adalet ve ahlak gibi değerlerini savunduğu bu film, Türk sinemasının kült yapıtlarından biridir.
Sadri Alışık (5 Nisan 1925 – 18 Mart 1995)
Sadri Alışık, Yeşilçam sineması içerisindeki en çok sevilen komedyenlerinden biridir. “Turist Ömer” karakteri ile tanınan Alışık, yalnızca komedi filmlerinde değil, dramalarda da başarılı bir performans sergilemiştir. Alışık’ın oyunculuğu, toplumsal eleştiri ve hiciv içeren bir mizah anlayışı ile şekillenmiştir. Canlandırdığı karakterler, günlük hayatın içinden ve halkın içten figürleri olarak, izleyenlerin kalbinde taht kurmuştur.
Turist Ömer Serisi: Türk sinemasının en unutulmaz karakterlerinden biri olan “Turist Ömer” karakteri, Alışık’ın özdeşleştiği bir isimdir.
Ah Güzel İstanbul (1966): Alışık’ın dramatik yeteneklerini ortaya koyan bu film, İstanbul’un nostaljik ve melankolik yüzünü göstermektedir.
Siyah Beyaz (1973): Alışık’ın oyunculuğunun derinliğini gösterdiği bu film, onun Türk sinemasında bıraktığı izlerden sadece birisidir.
Ayhan Işık (5 Mayıs 1929 – 16 Haziran 1979)
Ayhan Işık, Türk sinemasının ilk “jön”lerinden biri olarak kabul edilir. Karizması ile dönemin en popüler erkek oyuncularından biri haline gelmiştir. Aynı zamanda başarılı bir ressam olan Işık, Yeşilçam’da daha çok romantik ve dram türünde karakterlere hayat vermiştir. “Taçsız Kral” olarak anılan Ayhan Işık, karizmatik duruşuyla dönemin gençlerine ilham kaynağı olmuştur.
Küçük Hanımefendi (1961): Romantik-komedi türündeki bu film, Işık’ın yakışıklı ve sempatik bir karakteri canlandırdığı başarılı yapımlardan biridir.
Yalnızlar Rıhtımı (1959): Işık’ın dramatik yeteneklerini sergilediği bu film, sinema dünyasında unutulmazlar arasına girmiştir.
Kanlı Nigar (1975): Ayhan Işık’ın komediye yatkınlığını sergilediği bu filmdeki performansı, onun oyunculuk yelpazesini genişlettiği yapımlardan biridir.
Filiz Akın
Filiz Akın, zarif ve sofistike duruşuyla Yeşilçam’ın en sevilen kadın oyuncularından biridir. Kendine has oyunculuk tarzı ve yarattığı karakterlerle dikkat çeken Akın, geniş bir hayran kitlesi kazanmıştır. Yeşilçam’ın romantik ve dram filmlerinde başarıyla rol almış olan Akın, bir dönemin moda ikonu olarak da tanınmıştır.
Tatlı Dillim (1972): Türk sinemasında romantik komedi türünün en önemli örneklerinden biridir.
Umutsuzlar (1971): Dram türünde önemli bir yapıttır.
Ankara Ekspresi (1970): Filiz Akın, bu filmde başarılı performansıyla dikkat çekmiştir ve film, Türk sinemasında iz bırakmıştır.
Ediz Hun
Ediz Hun, Yeşilçam’ın en ünlü jönlerinden biri olarak Türk sinemasında özel bir yere sahiptir. Karizmatik ve zarif tavırlarıyla tanınan Hun, daha çok romantik komedi ve dram türünde filmlerde rol almıştır. Akademik geçmişi ve entelektüel birikimiyle de dikkat çeken Hun, Yeşilçam’da pek çok genç oyuncunun rol modeli olmuş ve ciddi bir hayran kitlesi oluşturmuştur.
Genç Kızlar (1964): Bu filmdeki performansıyla gençlerin gönlünde taht kurmuştur.
Sana Dönmeyeceğim (1977): Dram ağırlıklı bu filmde Hun, canlandırdığı karakterle izleyicileri etkilemiştir.
Kadın Asla Unutmaz (1978): Romantik türde bir başka başarılı film olan bu yapım, Hun’un popülerliğini pekiştirmiştir.
