Parlamentodaki temsilciler ve devlet başkanları demokratik ülkelerde seçimle belirleniyor. Yurttaşlar, önceden belirlenen seçim tarihlerinde demokratik haklarını kullanmak için sandık başına gidiyor, oylarını kullanıyor ve ülkeyi yönetecek yapıları ve kişileri seçimle işbaşına getiriyor. Seçimler, özellikle modern zamanlarda bir ülkenin yönünü tayin edecek kişilerin ve yapıların belirlendiği oldukça önemli uygulamalar. Ekonomik ve kültürel açıdan etki alanı geniş ülkelerdeki seçimler ise yalnızca o ülkede yaşayanları değil, tüm dünyayı yakından ilgilendiriyor. Öte yandan modern demokrasilerdeki en önemli mekanizmalardan biri olan seçimler, bazı ilginç unsurlar barındırıyor. Örneğin dünya genelindeki seçimlerin büyük bir bölümü pazar günleri gerçekleştiriliyor. Bazı seçimler ise günler hatta aylar sürüyor! İşte dünya genelindeki seçimler hakkında bilmeniz gereken 10 şaşırtıcı gerçek.
1. Seçimler, pek çok ülkede pazar günü gerçekleştiriliyor
Demokratik ülkelerde yaşayan milyonlarca insan demokratik haklarını kullanmak ve iradelerini yansıtmak için çoğunlukla pazar günü sandık başına gidiyor. Ancak bu durumun bazı istisnaları da var. Özellikle İngilizcenin ana dil olarak konuşulduğu bazı ülkelerde seçimler dünyanın kalanından farklı bir günde gerçekleştiriliyor. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki başkanlık seçimleri genellikle salı günü gerçekleştiriliyor. Kanada’daki seçim sandıkları pazartesi günü, İngiltere’deki sandıklar ise perşembe günü kuruluyor.
2. Hindistan’daki seçimler günler hatta aylar boyunca sürebiliyor
Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Hindistan, haliyle en çok seçmenin de yaşadığı ülke konumunda. Hindistan’daki seçimlerde yaklaşık 100 milyon kişi sandık başına gidiyor. Bu sebeple Hindistan’daki seçim süreci uzun zaman alabiliyor. Oy kullanma işleminin yanı sıra oyların sayımı da günler hatta haftalar sürüyor. Örneğin 2019 yılındaki en son seçim 7 aşamada gerçekleşmiş ve 5 hafta boyunca devam etmişti.
3. Avustralya’da oy kullanmak zorunlu
Avustralya yasalarına göre 18 yaşını dolduran her Avustralyalı oy kullanabilmek için kayıt yaptırmak ve oy vermek zorunda. Seçim gününde sandığa gitmeyen seçmenler ise 20 Avustralya doları tutarında para cezasına çarptırılıyor. Para cezasını ödemeyen seçmenler ise daha ağır cezalarla karşı karşıya kalabiliyor.
4. Brezilya’da 16 yaşındaki seçmenler oy kullanabilir
Dünyanın pek çok ülkesinde 18 yaşının altındaki kişiler oy kullanamıyor. Ancak Brezilya bu kuralın geçerli olmadığı ender ülkelerden. Ülkede 16 yaşını dolduran herkes oy kullanama hakkında sahip. Daha doğrusu 16 yaşını dolduran her Brezilyalının seçim gününde sandığa gitmesi gerekiyor. Çünkü ülkede tıpkı Avustralya’da olduğu gibi oy kullanmak zorunlu. Fakat bu zorunluluk 16 ila 69 yaş arasındaki kişileri kapsıyor.
5. Estonya’da çevrim içi oy kullanmak mümkün
Seçmen kâğıtları, sandıklar ve oy pusulaları seçimler söz konusu olduğu zaman akla gelen unsurlardan. Ancak tüm bu unsurların yavaş yavaş unutulduğu ülkeler de var. Örneğin Estonya’da 2005 yılından bu yana çevrim içi oy kullanmak mümkün. Ancak dileyen Estonyalılar halen daha geleneksel şekilde oy kullanabiliyor. Fakat 2023 yılındaki parlamento seçimlerinde seçmenlerin yarısından fazlası çevrim içi olarak oy kullandı.
6. Şili’de erkekler ve kadınlar 2012 yılına kadar ayrı ayrı oy kullanıyordu
Şili’de kadınlara oy kullanma hakkı 1930 yılında tanındı. Anca kadınlar ile erkekler farklı seçmen listelerine kaydediliyor, bu sebeple kadınların erkeklerden farklı bir yerde oy kullanması gerekiyordu. Bu tuhaf gelenek 2012 yılında sona erdi.
Aksini düşünüyor olabilirsiniz ama Kuzey Kore’de de seçimler düzenleniyor. Ne var ki bu seçimler demokratik olmaktan çok uzak. Parlamentoda yer alacak temsilcilerin hemen hepsi iktidardaki terk parti ve Kim Jong-un tarafından belirleniyor. Koreli seçmenlere ise yalnızca önceden belirlenen adayların isimlerinin yazılı olduğu kâğıtları sandığa atmak kalıyor.
8. Afrika ülkesi Gambiya’da seçim sandıkları yerine renkli variller kullanılıyor
Çünkü ülkedeki okuma yazma oranları bir hayli düşük. Bu sebeple üzerinde seçime katılan adayların fotoğraflarının yer aldığı farklı renklerdeki variller kullanılıyor. Böylece Gambiyalı seçmenler oy verecekleri adayı karıştırmadan, demokratik görevlerini yerine getirebiliyor.
9. Amerikalı astronotlar uzaydayken de oy kullanabilir
1977 yılında düzenlenen bir yasa, Amerikalı astronotlara uzaydayken dahi ülke yönetimine katılma şansı tanıyor. Şayet Amerikalı bir astronot seçim günü uzayda ise gerçek oy pusulalarının dijital versiyonunu doldurduktan sonra Dünya’ya gönderiyor, görevliler dijital pusulayı basılı hale getirdikten sonra diğer oy pusulalarının arasında gönderiyor.
10. Ekvador’daki 1967 belediye seçimlerini bir pudra markası kazandı!
Evet, yanlış okumadınız. Ekvador’da 1967 yılındaki yerel seçimlerde bir pudra markası, ülke genelinde seçim temalı reklamlarla popüler hale geldi. Markanın Ekvador sokaklarını dolduran afişlerinde “sağlık ve hijyen istiyorlarsa” kendilerine oy vermeleri gerektiğini yazan sloganlar yer alıyordu. Seçmenler de öyle yaptı! Bazı seçim bölgelerindeki sandıklardan herhangi bir siyasetçi değil, bir pudra markası birinci tercih olarak çıktı.
