Dünyada tanınmış Türk liderler dediğimizde aklınıza muhtemelen ilk gelen isimler Atatürk, Fatih Sultan Mehmet, Metehan gibi hepimizin yakından tanıdığı kişiler. Ancak bu kişiler dışında Türk tarihinin önemli isimleri arasında Refet Angın, Nezahat Onbaşı, Burak Reis gibi herkesin ne yazık ki pek bilmediği isimler de var. Gelin bu günü Türk tarihinden 20 şahsiyetin biyografisi günü ilan edelim ve tarihimizi -kısa kısa da olsa- daha yakından öğrenelim?
Not: Bu yazıda geçirdiğimiz “lider” ifadesini sadece siyasi lider olarak değil; askeri alanda ya da alanında öncü anlamında da düşünebilirsiniz.
1. Metehan (M.Ö. 234- M.Ö. 174)
Dünyada tanınmış Türk liderler listemize Büyük Hun İmparatorluğu hükümdarı Metehan ile başlamak istedik. O, Türk dünyasında ilk düzenli orduyu kurmuştu. Bu ordu, onlu sisteme dayanıyordu. Hatta orduyu kurduğu M.Ö. 209 yılı, aynı zamanda Türk Kara Kuvvetleri’nin de kuruluş yılıdır. Ayrıca Metehan’ın kurduğu onlu sistemi tarihte Türkler dışında Bizanslılar, İranlılar da kullanmıştır.
Metehan, ülkesinin altın çağını yaşamasını sağlamıştı. Öyle ki, Metehan’ın Çin’e düzenlediği seferler sonucunda Çinliler kendilerini korumak için Çin Seddi’ni inşa etmişti. Ayrıca Metehan, Türk Asya milletlerini birleştirdiği için de tarihteki önemli kişiler arasında yer alıyor.
2. Attila (395- 453)
Büyük Hun İmparatoru Attila, Doğu Roma’yı vergiye bağlamıştı. Hatta Hristiyan dünyası kendilerine kök söktüren Attila için “Tanrının kırbacı” ya da “Tanrının kamçısı” demiştir. Çünkü Hz. İsa hayattayken Hristiyan olmadıkları için Tanrı’nın kendilerini Attila’yı göndererek cezalandırdığına inanmışlardır. Ayrıca verdiği mücadelelerden dolayı kendisine verilen isimlerden biri de “cesur kavimlerin efendisi“dir.
Alman (Germen) efsanelerine göre ise Attila, iyiliksever ve çok büyük bir hükümdardır. Hatta Almanlar’ın ünlü destanı Nibelungen’de ismi, “Etzel” olarak geçer. Macarlar ise Attila’yı ataları olarak kabul etmişlerdir.
3. Tomris Hatun (M.Ö. 6. yüzyılda yaşadığı düşünülür)
Fotoğraf altındaki yazının çevirisi: Tomris Hatun, Büyük Kiros’un kellesini kan dolu fıçıya atıyor…
Tarihte önemli kişiler ve hayatları deyince Saka kraliçesi Tomris Hatun’dan mutlaka söz etmeliyiz. Çünkü o, Perslere karşı ciddi bir mücadele vermiştir. Bu çetin savaşta Pers kralı Büyük Kiros da ölmüştü. Hatta Tomris Hatun, Büyük Kiros’un kellesini kan dolu bir fıçıya atarak “Hayatında kan içmeye doymamıştın, şimdi seni, kanla doyuruyorum!” demiştir. O, bu yönüyle Türk tarihindeki önemli kadınlar arasında da yer almaktadır.
4. Raziye Begüm (1205- 1240)
Diğer adıyla Raziye Sultan, Delhi Türk Sultanlığı hükümdarıdır. O, hem Hindistan’ın ilk kadın hükümdarıdır hem de ilk Müslüman Türk kadın hükümdardır. O dönemde erkek kardeşi Rükneddin Firûz Şah tahta çıkmış ancak devlet yönetiminde başarılı olmayacağı görülünce Raziye Begüm tahtın sahibi olmuştur. Bu durum tepkiyle karşılanmış ancak Raziye Sultan çıkan isyanları bastırmak için mücadeleyi elden bırakmamıştır.
Daha sonra Behram Şah’ın ordusuna yenik düşmüştür. Kimileri onun esir olmamak için kaçtığını, kimileri ise esir düştüğünü ancak öldürüldüğünü dile getirmektedir.
5. Osman Bey (1258-1326)
Osmanlı’nın ilk padişahıdır. Babası Ertuğrul Gazi‘den devraldığı Kayı boyunu genişletmiş ve Anadolu Selçukluları’ndan bağımsız hale getirmiştir. Osman Bey, Osmanlı Beyliği’ni kurmuş ve birçok şehri ele geçirmiş, ganimetler kazanmıştır.
6. Fatih Sultan Mehmed (1432-1481)
Diğer ismiyle II. Mehmet, İstanbul’u fethederek bir devrin kapanmasını sağlamıştır. Fatih’in bu hamlesinden sonra Orta Çağ sona ermiş, Yeni Çağ başlamıştır. Fatih’in bu mücadelede kullandığı üstün teknoloji günümüzde hala konuşulan bir konudur. Kendisi aynı zamanda sanata ve ilme önem veren bir padişahtı. Hatta “Avni” mahlası ile şiirler yazmıştı. Yaşamı boyunca Bosna, Hersek, Arnavutluk, Sinop, Trabzon, Eflak, Boğdan, Konya, Karaman gibi birçok yeri Osmanlı topraklarına katmıştı.
7. Barbaros Hayreddin Paşa (ölüm tarihi: 4 Temmuz 1546)
Osmanlı Devleti’nin en ünlü denizcilerinden biridir. Asıl adı Hızır Reis‘tir. Hatta Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk kaptan-ı deryasıdır. Verdiği mücadelelerle Türklerin Akdeniz’deki hakimiyetinin pekişmesini sağlamıştır. Bu yüzden bazı tarihçiler Akdeniz için “Türk gölü” ifadesini kullanmıştır.
Avrupalılar ağabeyi Oruç Reis’e sakalından ötürü İtalyancadaki “Barbarossa” ismini vermişti. Oruç Reis öldükten sonra bu isim kardeşi Hızır Reis’e Türkçede “Barbaros” ismiyle geçmiştir.
8. Kanuni Sultan Süleyman (1494-1566)
Avrupalılar’ın “Muhteşem Süleyman” diye tanıdığı padişahı, Osmanlılar ise “Kanuni“ismiyle bilirdi. Çünkü yönetimde adaletli davranırdı, bu yüzden ona “Kanuni” ismi verilmişti. Yaşamı boyunca 13 kez sefere çıkmış hatta Osmanlı’ya altın çağını yaşatmıştı. Osmanlı’nın en çok sefere çıkan, en uzun süre görev yapan ve ayrıca en uzun süre sefere çıkan padişahı olarak tarihe geçmiştir.
Hazır konu Osmanlı padişahlarına gelmişken onların burçlarını ve bilmediğimiz özelliklerini listelediğimiz yazımızı okumak için buraya tıklayın
9. Burak Reis
Diğer adı Barak Reis‘tir. II. Bayezid döneminin Akdeniz sularında en ünlü denizcilerden biridir. Ayrıca onu unutulmuş Türk kahramanları arasında göstermek mümkündür. Zira o, 1499’da Osmanlı-Venedik Savaşı’na katılmış; bu savaşta Mora Yarımadası’nda çatışmaya girdiği Venedik gemilerini ve kendi gemisini de yakarak ölmüştür. Ancak bu olayı ilk kez kayıt altına alan Safai, Burak Reis (Barak Reis)’in kendisini kahramanca öne attığı için şehit düştüğünü değil; iki gemi arasında kıstırılarak can verdiğini söyler.
Ancak yine de onun can verdiği bölge olan Sapienza Adası’na “Barak Reis Adası” ismi verilmiştir. Osmanlılar ise Venediklilere karşı verdikleri mücadeleyi kazanmıştır.
10. Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938)
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ülkemiz için yaptıklarını saymakla bitiremeyiz. Şüphesiz, bugün vatanımızın her karış toprağında rahatça nefes alabiliyorsak bunu onun dehasına, azmine ve yürekliliğine borçluyuz. O, Çanakkale ve Trablusgarp savaşlarında askeri dehasını bütün dünyaya kanıtlamış, ardından Milli Mücadele’yi başlatmıştır. Kurtuluş Savaşı‘nda vatanı korumak için sonuna kadar mücadele vermiştir. Hatta hasta yatağında bile Hatay’ın Türkiye Cumhuriyeti Devleti sınırlarına katılması için çalışmış ve başarılı olmuştur. Ülkemizde rejimden kılık kıyafete, eğitim sisteminden kadın-erkek eşitliğine kadar yaptığı her reformla hala etkisini sürdüren; hatta tüm özellikleriyle dünyaya da örnek olan bir liderdir.
11. Sabiha Gökçen (22 Mart 1913 – 22 Mart 2001)
Sabiha Gökçen, ilk Türk kadın savaş pilotudur. Aynı zamanda dünyada ilk kadın savaş pilotu olduğu için onu dünyaca ünlü Türkler arasında da sayabiliriz. Bu listemizde daha çok dünyada tanınmış Türk liderler konusunu gündeme getirmeye çalıştık ancak dünya ve Türk tarihindeki önemli kadınlar arasında bulunduğu için ona yer vermemek büyük haksızlık olurdu!
Sabiha Gökçen, dönemin Cumhurbaşkanı ile tanışınca adeta hayatı değişti. Dönemin şartlarından dolayı okuması zordu ancak bu isteğini Atatürk’e iletince yolu, pilotluk ile kesişti. Aldığı eğitimlerin ardından meslek hayatı boyunca sayısız ödülün sahibi oldu. Onun ilham veren hayatı ve başarılını anlattığımız yazımızı okumak için buraya tıklayın.
12. Nene Hatun (1857- 1955)
Tarihi insanlar arasında genellikle erkekler gösteriliyor ancak tarihte kadınlar da söz sahibi oldu. İşte buna verebileceğimiz en güzel örneklerden biri de Nene Hatun’dur. 93 Harbi sırasında Rus işgaline karşı Erzurum’da ciddi bir mücadele verdi. “Bu bebeği bana Allah verdi, yine Allah bakar” diyerek bebeğini beşikte bırakmış ve Aziziye Savunması‘nda kıyasıya mücadele vermiştir. O günden bu yana Türk kadının kahramanlığının simgesi haline gelmiştir. Hatta dönemin NATO Orduları Başkomutanı General Matthew Ridgway, Nene Hatun’u cesaretinden dolayı ziyaret edip elini öpmüştür.
13. Halime Çavuş (1898- 1976)
Kastamonu’ya bağlı Duruçay köyünde dünyaya geldi. Soyadı Kanunu çıkınca Halime Kocabıyık ismini almıştır. Halime Çavuş, ailesi istememesine rağmen Kurtuluş Savaşı’na katılmıştır. Hatta milis güçlerinin arasına “Halim” ismini kullanarak ve saçlarını kazıtarak erkek kılığına girmiş ve amansız bir mücadele vermiştir. Elde ettiği başarıların ardından İstiklal Madalyası kazanmıştır.
Hatta Atatürk, onu Çankaya Köşkü’nde 10 gün boyunca ağırlamış ve “Seni yollamıyorum, bizim kızımız ol” demiştir. Ancak Halime Çavuş “Annem ve babam beni bekler.” yanıtını vermiş ve Kastamonu’ya dönmüştür.
14. Kara Fatma (1888- 1955)
Takma adı Kara Fatma olan Fatma Seher Erden, Kurtuluş Savaşı’nda hem hemşirelik, hasta bakıcılık ve aşçılık yaptı hem de 300 kişilik birliği komuta etti. “Kara” lakabını ise Mustafa Kemal Atatürk ona vermiştir. Kara Fatma, evlendikten sonra Balkan Savaşı’na katılmış ve hayatı boyunca askerlik mesleğini sürdürmüştür. Hatta emekli maaşını da Kızılay’a bağışlamıştır.
15. Şerife Bacı (1900- 1921)
Kurtuluş Savaşı’nın sembol isimlerinden biri olan Şerife Bacı, bu uğurda donarak yaşamını kaybedecek kadar direnen bir kahramandı. Kastomonu’daki cephanelerin Ankara’ya teslim edilmesi için kadın ve erkeklerle birlikte mücadele vermiştir. Hatta cephaneler ıslanmasın diye kazağını üstüne örtmüştü. Ancak ne yazık ki henüz 21 yaşındayken donarak hayatını kaybetmiştir. İnebolu Sahili’nde bir anıtı vardır.
16.Nezahat Onbaşı (1909- 1994)
1909’da Erzurum’da dünyaya gelmiştir. Asıl ismi Nezahat Baysel’dir. Sadece 9 yaşındayken babasıyla Kurtuluş Savaşı’na katılmıştır. Babası 70. Alay Komutanı’dır. Çocukluğu savaş cephelerinde geçmiştir. Hatta Türklerin Yunanlılara karşı ilk kez yenilgi aldığı cephelerden biri olan Gediz Cephesi’nde askerler kaçmaya başlamış; fakat “Ben babamın yanına ölmeye gidiyorum, siz nereye gidiyorsunuz?” diyerek onları geri çevirmiştir. Bu tavrıyla savaş kahramanı olarak tarihe geçmiştir.
Hatta bu olayın ardından Nezahat Onbaşı, İstiklal Madalyası almasına karar verilen ilk kişi oldu. Ancak hayatı boyunca madalyayı alamadı. Sonuç olarak madalya, 2013 yılında Nezahat Onbaşı’nın torununun kızı Gizem Ünaldı‘ya takdim edildi.
17. Kılavuz Hatice
Adana’da Fransızlara karşı mücadele vermek için çalıştı. Milli kuvvetler Pozantı’da saldırıya geçince Hatice ise ufak bir para karşılığında Fransızlara yol gösterecekmiş gibi davrandı. Ancak Fransızları yanlış istikamete, Kurtboğazı’na sürükledi. O sırada Türkler saldırıya geçince Fransızlar esir düştü.
18. Ket Buğa
Hülagü Han‘ın en önemli komutanlarından biridir. Unutulmuş Türk kahramanları arasında gösterebileceğimiz Ket Buğa, hem gençliğinde hem de yaşlılığında kahramanca savaşmıştır. Hatta tutsak bir şekilde Kotuz’un karşısına geçtiğinde şunları söylemiştir:
“Mağrur adam! Bir günlük zaferinle gururlanma. Senin bütün yurdun askerlerimizin ayaklarının altında çiğnenecektir. Benim tutsak düşmemle İlhanlılar bir şey kaybetmez. Hülagü Han’ın Ket Buğa gibi daha üç yüz bin kişisi vardır.”
Onun bu cesur sözleri tarih sayfalarına geçmiştir.
19. Aksak Timur
Türkistan’ın Çingiz Kağan’dan sonra ikinci yenilmez ve büyük hükümdarıdır. Cengiz Han İmparatorluğu’nu tek çatı altında toplamış; ömrü savaş meydanlarında geçmiştir. Sağ ayağına aldığı darbeden sonra topal kaldığı için “aksak” anlamına gelen “Timurlenk” ismini aldı. Batılılar ise ona “Tamerlane” demekteydi. 1402’de Osmanlı ile Ankara Savaşı’nı yapmıştır. Bu savaşta Yıldırım Bayezid’e karşı zafer elde etmiş, ardından Çin’e sefer düzenlemiş; fakat başarılı olamamış ve hastalıktan yaşamını yitirmiştir.
20. Umur Bey
Aydınoğlulları Beyliği’nin en ünlü ve ikinci beyidir. Hatta beyliğinin en parlak günlerini yaşamasını sağlamıştır. Hem devlet adamıdır hem de denizci olarak üne kavuşmuştur. Ayrıca Umur Bey’in yaptığı Karadeniz seferindeki hamleleri sebebiyle Fatih Sultan Mehmet’e ilham olduğu; “gemileri karatan yürüten ilk Türk” şeklinde anılmaya başladığı söylenmektedir.
BONUS: Bu yazı daha çok dünyada tanınmış Türk liderler ile ilgiliydi. Ancak mücadelesi ile ilham veren, Osmanlı tarihinde feminist çizgisiyle dikkat çeken Nezihe Muhiddin’den bahsetmemek olmaz! Okumak için tıklayın
Kitap okumaya 3 yaşındayken "okubiçi" diyerek başlayan, sonrasında amatör yazarlıktan editörlüğe kadar kitapla ve içerikle ilgili pek çok alanda yer edinen bir psikolojik danışmanlık ve rehberlik mezunu. Hayat boyu öğrenmeye ve değişimin gücüne itimat eden, keşfetmeye ve yürümeye bayılan, şarap ve palmiye delisi. Özgürlüğün yollarda olduğuna can-ı gönülden inanan, kendisini ruhen İzmirli diye tanıtan bir alyoşa.
