Dinozorlar, yeryüzünde yaşamış en görkemli canlı türlerinden bir tanesi. Milyonlarca yıl önce yaşadıkları döneme hükmeden bu canlılar, vahşilikleri, devasa boyutları ve daha pek çok ilginç özellikleri sayesinde bu unvanı sonuna kadar hak ediyor. Milyonlarca yıl önce, yüzlerce farklı türe ayrılan dinozorlar, yok oluşlarından bu yana uzun süre geçtiği halde insanlığın ilgisini çekiyor. Dinozorlar bugün bile onlarca saha araştırmasına, bilimsel çalışmalara ve sanat eserlerinin öznesi olmaya devam ediyor. Öte yandan dinozorlar hakkındaki her yeni keşif, hem bu görkemli canlıları hem de yaşadıkları dönemdeki dünyayı anlamamıza büyük katkı sağlıyor. İşte, dinozorlar hakkında bilmeniz gereken 30 şaşırtıcı gerçek…
1. Dinozorlar, 230 ila 245 milyon yıl önce dünya sahnesine çıktı
Yaklaşık 250 milyon yıl önce, dünya üzerindeki yaşam neredeyse tamamen yok oldu. Ardından gelen ilk 10 milyon yıl içerisinde dinozorların ataları dünya üzerinde gelişmeye başladı ve bu süreç, tarihin en görkemli canlılarının dünya üzerinde uzun bir süre hüküm sürmesiyle sonlandı.
2. Dinozorlar, Mezozoik dönemde yaşadı
Bu dönem kabaca 245 ila 65 milyon yıl öncesini kapsıyor ve üç dönem ayrılıyor: Triyas, Jura ve Kretase. İlk olarak Triyas döneminde evrimleşen dinozorların sayılarının ve çeşitliliğinin ise Jura döneminde arttığı tahmin ediliyor. Kretase döneminde ise, yok oldular!
3. Dinozorların ilk ataları kedi büyüklüğündeydi
Yaklaşık 242 ila 244 milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülen ve bir kedi büyüklüğünde olan bu canlılar, kısa sürede çoğalarak geniş bir coğrafyaya yayıldılar.
4. Aslında hâlâ aramızdalar!
Bugün var olan bütün kuşlar, teknik olarak dinozorların torunları olarak kabul ediliyor.
5. Dinozorlar temelde iki farklı kategoriye ayrılıyor
Bunlardan ilki, Yunanca “kertenkele kalçalı” anlamına gelen “aurischian.” Diğeri ise “kuş kalçalı” anlamındaki “ornithischian.” Ancak ilginç bir şekilde kuş kalçalı dinozorların soyları tamamen tükendiği halde, kertenkele kalçalı dinozorların nesli, bugünün kuşları olarak varlığını devam ettiriyor.
6. İlk dinozor isimlendirilmesi, dinozorların varlığı bilinmeden önce yapıldı
1815 yılında Oxford Üniversitesi’nden jeoloji profesörü olan William Buckland, daha önce eşi benzeri görülmemiş bir iskelete rastladı. İskeletin, soyu tükenmiş bir sürüngen türüne ait olduğuna karar veren Buckland ona Yunanca büyük kertenkele anlamına gelen Megalosaurus ismini verdi.
7. Bir dinozor fosili ile sıradan bir taş arasındaki farkı “yalayarak” anlayabilirsiniz
Elbette bu yöntem kulağa en makul çözüm gibi görünmeyebilir. Ancak işe yarıyor. Fosiller, taşlara kıyasla çok daha fazla gözeneğe sahip olduğu için, yaladığınız takdirde dilinize yapışacaktır.
8. Dünya üzerinde 900’den fazla dinozor türünün yaşadığı biliniyor
Ancak pek çok bilim insanı bu sayının çok daha yüksek olabileceği görüşünde.
9. Dünyanın tüm kıtalarında dinozor vardı
Dinozorların yaşadığı dönemde dünyada Pangea adında tek bir kıta vardı. Milyonlarca yıllık süreçte kıtanın ayrılmasıyla birlikte dinozorlar da dünyanın tüm kıtalarına dağılmış oldu.
10. Bilinen en büyük dinozor türü “Titanosauruslar”
Titanosaurus familyasında yer alan “argentinosaurusların” 90 ila 100 ton ağırlığında olduğu tahmin ediliyor.
11. Bazı dinozorların dişleri yerine gagaları vardı
12. Dünyadaki dinozor fosillerinin çoğu Çin, Arjantin ve Kuzey Amerika’nın çorak arazilerinde bulunuyor
Ancak dünyanın hemen her coğrafyasında dinozor fosillerine rastlamak mümkün.
13. Bazı dinozor türleri kürkle kaplıydı
Bazı türlerin ise kuşlarınkine benzeyen tüyleri vardı.
14. Dinozorlar çok da zeki canlılar değildi
Ayrıca devasa cüsselerine rağmen pek çoğunun son derece küçük beyinleri vardı
15. Nigersaurus isimli dinozor türünün dişleri her 14 günde bir yenileniyordu
Çünkü bu canlının ağzında yedekte bekleyen onlarca diş vardı! Bu sayede aşınan dişler dinozorun ağzından düşüyor ve yerine yenisi geliyordu.
16. Dinozorların yok olmasına neden olan şeyi kesin olarak bilmiyoruz
Muhtemelen hiçbir zaman da öğrenemeyeceğiz. Ancak tarihin gördüğü en büyük kitlesel yok oluşun iki muhtemel sebebi, iklim değişikliği veya gezegenimize çarpan devasa bir gök taşı.
17. Dinozorların hepsi aynı anda yok olmadı
Dinozorlar, yok oluşa sebep olan felaketi takip eden birkaç yüz yıl içerisinde ortadan kayboldu.
18. Dört ayaklı dinozorların hepsi otoburdu
19. Microraptor isimli dinozor türünün 4 kanadı vardı
20. Diplodocusların kuyrukları 14 metreye kadar uzayabiliyordu
21. Yaşamış tüm dinozorların ortalama ağırlığı 3.493 kilogramdı
Ayrıca ortalama büyükleri ise bir gergedan ile fil arasında değişiyordu.
22. Therizinosaurs isimli dinozor, bir metreye kadar uzayabilen pençelere sahipti
23. Timsahlar ve dinozorlar uzaktan akrabadır
24. Dinozorların nasıl doğduğu 1923 yılına kadar bilinmiyordu
Onların da tıpkı sürüngenler gibi yumurtlayarak çoğaldıkları tahmin ediliyordu. Ancak bu konuda hiçbir kanıt yoktu. Fakat 1923 yılında Moğolistan’da keşfedilen fosilleşmiş dinozor yumurtaları, şüphelerimizin giderilmesini sağladı.
25. Dinozorların gerçekte ne renk olduğunu bilmiyoruz
Bazı bilim insanları, onların bugünkü filler ve gergedanlar gibi donuk renklere sahip olduğunu düşünüyor. Ancak dinozorların kuşlar gibi canlı ve parlak renkli olduğuna inanlar da var.
26. T-Rexler, karada yaşayan diğer bütün canlılardan daha güçlü bir çene yapısına sahipti
Yapılan son çalışmalara göre bir T-Rex ısırığı, 7,1 ton kuvvetinde. Yani, T-Rex’in ısırarak parçalayamayacağı bir şey neredeyse yoktu.
27. Bilinen en uzun dinozorun boyu 18 metreydi
28. Dinozorlar sosyal canlılardı ve sürüler halinde seyahat ediyorlardı
29. En uzun süre yaşayan dinozorların ortalama yaşam süresinin 70 ila 80 yıl olduğu düşünülüyor
30. Ankylosaurus magniventris adı verilen dinozorun, diğer yırtıcıları uzaklaştırmak için kullandığı sopaya benzeyen bir kuyruğu vardı
