Türkiye tarihinde pek çok başarılı bilim insanı yer alıyor. NASA’da görev alarak bu kurumdaki ilk Türk bilim kadını olan Dilhan Eryurt da bunlardan biri. Google’da Doodle olan bu başarılı kadının, ilham veren öyküsünü sizlerle paylaşacağız. “Güneşi zapteden kadın” olarak da bilinen Dilhan Eryurt kimdir?
29 Kasım 1926 tarihinde İzmir’de doğan Dilhan Eryurt küçük yaşlardan itibaren matematiğe ilgi duyuyordu. Üstelik oldukça da zekiydi
Babası 1944’te Denizli milletvekili olarak TBMM’ye giren Abidin Ege’ydi. Abidin Ege’nin Yüksek Ziraat Mektebi kuruluşu nedeniyle bulunduğu İzmir’de dünyaya geldi. Ancak kısa bir süre sonra ailesi önce İstanbul’a, birkaç yıl sonra da Ankara’ya taşındı.
İlköğrenimini Ankara’da tamamladıktan sonra Ankara Kız Lisesi’ne devam etti. Başarıyla tamamladığı lise eğitiminin ardından ise İstanbul Üniversitesi Yüksek Matematik ve Astronomi Bölümü’ne girdi
Üniversitede astronomiye ilgisi artan Eryurt, üniversite eğitiminin ardından Ankara Üniversitesi’nde bir astronomi bölümü açmakla görevli olan Prof. Dr. Tevfik Okyar Kabakçıoğlu’nun yanında asistan oldu
Kabakçıoğlu’nun yanında iki yıl boyunca fahrî asistanlık yaptı, işini hiçbir ücret almadan sürdürdü. Lisansüstü çalışmalarına bir süre Michigan Üniversitesi’nde devam etti.
Dilhan Eryurt, 1953’te Ankara Üniversitesi Astrofizik Anabilim Dalı’nda doktorasını ve ardından doçentlik çalışmalarını tamamladı. 1959’da ise Uluslararası Atom Enerji Ajansı’nın bursuyla iki yıllığına Kanada’ya gitti
Eryurt, burada gerçek astrofizikle tanıştı ve Prof. Dr. Alastari G. W. Cameron ile çalışma fırsatı yakaladı. Prof. Dr. Cameron ona çalışması için üç konu teklif etti ve o hidrojen yıldızlarını seçti
Ardından ABD’ye giderek önce Amerikan Soroptimist Federasyonu bursuyla ABD’de Indiana Üniversitesi’nde görev aldı. Üniversiteye bağlı Goethe Link Gözlemevi’nde yıldız modelleri yapmakla tanımış Prof. Dr. Marshall Wrubel ile çalıştı.
Pek çok başarılı bilim insanı ile çalıştıktan sonra ise NASA’ya bağlı Goddard Uzay Araştırma Enstitüsü’nde görev aldı. Çalışmalarına NASA’da devam eden Alastair G. W. Cameron ile Güneş tarihi üzerine araştırmalar yaptı
Dilhan Eryurt, bu dönemde Goddard Uzay Araştırma Ensitütüsü’ndeki görevi sırasında kurumda çalışan tek kadın astronomdu
Eryurt’un yaptığı çalışmalar güneş hakkındaki bazı gerçekleri ortaya çıkardı. Eryurt çalışmalarıyla; Güneş’in parlaklığının oluşumundan bu yana gittikçe artmadığını, geçmişte çok daha parlak ve sıcak olduğunu ortaya koydu
Dilhan Eryurt’un o dönemki çalışmaları yeni başlayan uzay uçuşlarını bile etkileyecek öneme sahipti.
Eryurt ayrıca, aya ilk iniş için yaptığı başarılı çalışmalar nedeniyle 1969’da Apollo Başarı Ödülü ile ödüllendirildi
Eryurt, Goddard Enstitüsü’nde iki yıllık çalışmasını tamamladıktan sonra kendisine yabancılara sıklıkla tanınmayan bir ayrıcalık gösterildi ve kıdemli araştırmacı olarak enstitüde çalışmaya devam etti. Enstitü, kendisini yıldızların oluşumu ve gelişimi üzerine araştırmaları için yeni bilgiler edinmek üzere California Üniversitesi’ne gönderdi.
Eryurt, 1968’de ise Türkiye’ye geldi. ODTÜ’de bir yıl görev yaptı. Bu esnada ise TÜBİTAK’ın desteğiyle I. Ulusal Astronomi Toplantısı’nı düzenledi
1969-1973 yılları arasında ise NASA’da bilimsel araştırmalarını ve çalışmalarını sürdürdü. 1973 yılında ODTÜ Fizik Bölümü’ne dönerek astrofizik ana bilim dalını kurdu. 1977 yılında TÜBİTAK Bilim Hizmet ve Teşvik Ödülü ile ödüllendirildi. 1988’de altı ay kadar fizik bölümünün başkanlığını yürüttükten sonra beş yıl süreyle Fen Edebiyat Fakültesi dekanlığı yaptı. 1993 yılında ise emekliye ayrıldı.
Dilhan Eryurt başarılarla geçen bir yaşamın ardından, 13 Eylül 2012’de geçirdiği bir kalp krizi sonucu Ankara’da yaşamını yitirdi. Eryurt Bilim tarihine “Güneşi zapteden kadın” olarak geçti. Google ise Dilhan Eryurt’u anmak için bir Doodle tasarladı
Ayrıca Dilhan Eryurt gibi birçok başarılı kadını anmak ve kız çocuklara ilham vermek için geliştirilen bir proje de var. “Puduhepa ve Kız Kardeşleri” isimli bu projeyle kız çocuklarının hayallerine ilham olacak Anadolu kadınlarının bez bebekleri üretiliyor
Puduhepa bebeğiyle başlayan Puduhepa ve kız kardeşleri projesi kapsamında Barış Kraliçesi Puduhepa’nın ilk kız kardeşi Dilhan Ege Eryurt’un bebeği de üretilmişti. Hikayesi olan bu bez bebeklerin satışından elde edilen gelir ise TOÇEV aracılığıyla kız çocuklarının eğitimine burs olarak dönüyor.
Kaynak: 1
