Maalesef Dario Fo’yu bugün Dar-ül Beka’ya uğurlamış bulunuyoruz (13 Ekim 2016). Onun hakkında söylenecek o kadar çok şey var ki. Henüz yeni olmasına rağmen pek basında yer bulmayan Türkiye’de oyunlarının yasaklanması haberiyle gündeme geldi. Son günlerde ise yaptığı açıklama ile yüreklerimize su serpmişti kendisi. Yaptığı açıklamada Türkiye’de bir tiyatro açacağını belirtmişti. Bugüne dek toplumsal sorunları, güncel olumsuzlukları ve sistematik hataları kendi üslubuyla eleştiren sanatçıya hoşçakal niteliğinde bir liste hazırlamak istedik…
1. Dario Fo kimdir?…
Dario Fo ünlü İtalyan tiyatro yazarı ve yönetmenidir. Ayrıca kendisi 1997 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanarak tüm dünyada büyük ilgi çekti.
2. Yazarlığa nasıl başladı?…
Yazarlığa küçük kabare türünde yazılar ve tiyatrolara dair yergili küçük komedi revüleri yazan bir metin yazarının yanında başlayan Dario Fo bu türü o kadar çok sevmiş olacak ki bir süre sonra yergileriyle ünlendi. Bunu yaparken ise diğer yazarlardan farklı olarak insanları acaip bir şekilde güldürebiliyordu.
3. Yazdığı güldürüler günlük problemleri ele aldığı için sık sık sorun yaşadı…
O dönem düşünüldüğünde bulunan küresel problemler, savaşlar, siyasi makamların adaletsizlikleri onun kendi sanat anlayışını oluşturan etmenlerin başındaydı. Bu toplumsal sorunların hepsini alaycı bir şekilde ele aldı. Bu yüzden hiçbir zaman resmi makamlarca sevilmedi hatta ve hatta hep engellenmeye çalışıldı. Ama O bildiğinden asla şaşmadı. En somut örneği ise bu sene Türkiye’de oyunlarının yasaklanma kararıydı. Ama o yine bildiğinden şaşmadı ve bununla mücadele etmeye karar verdi. Bu kararı ise “Türkiye’de Tiyatro açacağım” açıklamasıyla herkese duyurdu. Kısmet olmaması Türkiye’de yaşayan tiyatro severlerin bir bahtsızlığı diyebiliriz…
4. France Rame ile evliliğinden sonra Dario Fo – France Rame Topluluğu’nu kurdu…
İkilinin oyunları genelde Commedia Dell’Arte geleneğine dayanmaktadır. Bu ikili ise kısa bir sürede farklı bir tiyatro türü yani ajit-prop tiyatrosu’nu geliştirmeye başlamışlardır.
5. 1973 senesinde çıkardıkları Mistero Buffo oyunundaki rolü ile geniş kitlelerce tanındı…
Bu oyunda ortaçağ gizem oyunlarının çağdaş bir uyarlaması olmasına rağmen hem o dönem hem de bu dönemde bile hala manasal olarak değişebilecek bir güncellik özelliğine sahiptir.
6. Bugüne kadar dört büyük ödül kazandı…
1981 yılında “Sonning Ödülü”, 1986 yılında “Obie Ödülü”, 1997 yılında “Nobel Edebiyat Ödülü” ve 1997’de ise “İtalya Kültür ve Sanat Altın Madalyası” olmak üzere toplamda dört ödül kazanarak sanatçı kimliğini taçlandırmıştır.
6. Komunist Parti bünyesinden ayrıldıktan sonra eşiyle Colletivo Teatrale La Commune topluluğunu kurdu…
Bu topluluk oynayacak salon bulamamak, kaçırılma, öldürülme ve hapis cezası teşebbüslerine rağmen hareketini sürdürdü…
7. Bugüne kadar toplam 7 oyun yazmıştır…
“Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü”, “Klaksonlar, Borazanlar ve Bırtlar”, “Elizabeth, Neredeyse Kadın”,”Kadın Oyunları”, “Ödenmeyecek, Ödemiyoruz”, “Japıon Kuklası” ve “Açık Aile” olmak üzere 7 oyunu vardır. “Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü” en bilinen oyunu olarak kabul edilir.
8. Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü” oyununda Dario Fo…
Bir anarşistin tutulduğu emniyet binasının camından atlayarak başlayan garip hikayesi anlatılır. Eleştirel bir güldürü olarak da kabul edilen bu oyun herkesce en fazla bilinen oyunu olmuştur.
