Havaların soğumasıyla daha büyük bir zevkle koşup karanlık salonlarında hayal âlemlerine daldığımız sinemalarda bugünlerde neredeyse yarım asır öncesinden çıkıp gelen bir konuk var. Aslında bir kitap serisinin kahramanı olan ve daha önce de 2 kez beyazperdede boy gösteren bu kahraman adını çok duyduğumuz Cingöz Recai. Şimdi filmi izlemeden şöyle bir geriye gidip Cingöz Recai’nin geçmişine bir göz atalım…
1. En üretken yazar
Cingöz Recai’nin yaratıcısı 1889 – 1961 yılları arasında yaşayan; Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Matmazel Noraliya’nın Koltuğu ve Yalnızız gibi psikolojik romanlarıyla Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının en önemli ve en çok yazan yazarlarından olan Peyami Safa’dır.
2. Piyasa romanları
Yaygın olan bir görüşe göre Peyami Safa’nın çok yazmasının nedeni ekonomiktir. Özellikle Server Bedii imzalı eserlerinde bu ekonomik nedenler daha belirginleşir. Annesinin adından uydurduğu Server Bedii lakabı ile edebiyat dünyasında piyasa romanı da denilen yüzün üstünde roman yazar Peyami Safa. İşte bu lakapla yazdığı romanları arasında en tanınanları Cumbadan Rumbaya adlı romanı ile Cingöz Recai serisidir.
3. En ağır eleştiriler Nâzım Hikmet’ten
Peyami Safa’nın takma adlarla, özellikle Server Bedii adıyla, romanlar yazması döneminde edebiyatçılar tarafından pek çok eleştiriye maruz kalmasına neden olur. Bu konuda kendisine en ağır eleştiri ve ithamlar eski dostu Nâzım Hikmet’ten gelir. Nâzım Hikmet, Peyami Safa’yı başkalarının düşüncelerini Cingöz Recai tiplemesi ile çalıp çırpmakla suçlar.
4. Eski dostumu cin çarpmış
Peyami Safa’dan bu söylemine gelen cevabın ardından Nâzım Hikmet, onu “burjuva edebiyatı yapmak ve zina edebiyatı numuneleri vermekle” itham ederek eserlerinin işportaya düştüğünü iddia eder. Peyami Safa bu ithamlara Hafta dergisindeki yazısıyla cevap vererek, eski dostunu “cin çarptığını, hafızasının kalmadığını, kendisinin türü türlü zina ve sergüzeşt filmi, hikâyesi ve yazısı olduğunu, kendi kitapları hakkındaki eski methiyelerini unuttuğunu” söyler.
5. Cevabı Cingöz Recai verecek
Safa’nın bu sözlerine Nâzım Hikmet daha önceden Yakup Kadri Karaosmanoğlu’na yazdığı manzumenin bir benzeri ile cevap verir. Peyami Safa ise son olarak tartışma seviyesinin düştüğünü, Nâzım Hikmet’in tartışmayı soytarılığa çevirdiğini ve artık cevabı Cingöz Recai’nin vereceğini söyler. Aradan iki hafta geçtikten sonra Peyami Safa bilinen ilk manzumesini Nâzım Hikmet’e cevap olarak yazar.
6. Kibar hırsız Arsen Lüpen’den Cingöz Recai’ye
Peyami Safa’nın Cingöz Recai’yi yazarken esinlendiği Arsen Lüpen’in yaratıcısı Maurice Leblanc, 1864 -1941 yılları arasında yaşamış bir Fransız yazardır. Yazarın asıl üne kavuşması 1905 yılında tefrika edilmeye başlayan “Kibar Hırsız” Arsen Lüpen karakteri ve onun maceraları sayesinde olur. Maurice Leblanc, Arsen Lüpen karakterini oluştururken ünlü bir Fransız anarşisti ve akıllı bir hırsız olan Marius Jacob’dan esinlenir. Peyami Safa ise 1924 yılında Arsen Lüpen karakterinden esinlenerek Cingöz Recai tiplemesini yaratır ve oldukça ilgi görür.
7. Polisiye türünün en sevilen örneklerinden
Sıradanmış gibi görünen hikâyelerle ustalıklı maceralar çıkaran Peyami Safa, akıcı üslubu ve kuvvetli kurgusuyla polisiye türünün en sevilen örneklerini Cingöz Recai’nin maceralarında gözler önüne serer. Cingöz Recai, Başkomiser Mehmet Rıza’yı peşinden koşturan, dünyaca ünlü dedektif Sherlock Holmes’a kök söktüren, kurnaz, cesur, soğukkanlı, zarif, tahsilli ve görgülü özellikleriyle ülkenin en tanınmış kibar hırsızıdır.
8. Beyazperdeye aktarılan ilk Türk polisiye roman kahramanı
Türk edebiyatının en meşhur tiplemelerinden olan Cingöz Recai, helal para kazanmış kimselere dokunmayıp, servetini haksız yollardan kazananların baş belası; haram yiyicilerden aldıklarını muhtaçlara dağıtan bir iyilik abidesi, adeta bir Robin Hood’dur. 1924’te başlayan Cingöz Recai’nin serüvenleri Peyami Safa’nın ölümünden bir yıl sonra 1962’de toplu olarak basılır. Cingöz Recai aynı zamanda sinemaya aktarılan ilk Türk polisiye roman kahramanı olma unvanını da kazanmıştır.
9. Turan Seyfioğlu’ndan Ayhan Işık’a
1954 ve 1969 yıllarında iki kez filmi çekilen Cingöz Recai şimdilerde yine bizlerle. 1954 yılında çekilen Beyaz Cehennem / Cingöz Recai adlı filmin yönetmeni Metin Erksan, Cingöz Recai karakterini canlandıran oyuncu ise Turan Seyfioğlu’dur. 1969 yılında çekilen filmde Cingöz Recai’yi bu sefer Ayhan Işık, Mehmet Rıza karakterini ise Abdurrahman Palay canlandırır.
10. Cingöz Recai 2017
Şu günlerde galası yapılıp gösterime giren 2017 yapımı Cingöz Recai’nin yönetmenliğini ise Onur Ünlü üstlenmiş. Cingöz Recai karakterini canlandıran Kenan İmirzalıoğlu’nun yanı sıra filmde pek çok ünlü ve başarılı oyuncu da rol alıyor.
Kaynak: 1
