Uzun süredir tedavi gören Irak’ın eski cumhurbaşkanı Celal Talabani, 84 yaşında hayatını kaybetti. Bölgenin önemli figürlerinden Mam Talabani, yani ‘Amca’ lakaplı Talabani’nin siyasi kariyeri, ABD’nin Irak’ı işgali sonrası zirveye ulaşmış, Saddam Hüseyin’den sonra geldiği nokta eleştiri kadar takdir toplamıştı.
Irak’ın ilk Arap olmayan cumhurbaşkanı unvanını da elinde bulunduran Talabani, Kuzey Irak’taki en büyük iki partiden Irak Kürdistan Yurtseverler Birliği, IKYB’nin lideriydi. Talabani’nin kısaca hayatına göz atacak olursak;
1933 yılında doğan Celal Talabani, siyasi kariyerine KDP’ye bağlı Kürdistan Öğrenci Birliği’nin kurucu üyesi ve lideri olarak 1950’li yılların başında başladı ve kısa zaman diliminde basamakları tek tek çıkarak KDP’nin liderleri arasına girmeyi başardı.
Tarihler 1961’i gösterdiğinde, Abdülkerim Kasım hükümetine karşı Kürt ayaklanmasına katıldı. Darbenin ardından 1963’de Cumhurbaşkanı Abdülselam Arif’in hükümetiyle yürütülen görüşmelerde Kürt delegasyonunun liderliğini yaparak siyasi hayatında farklı bir rol üstlendi.
1975’da KDP lideri Mustafa Barzani’yle aralarında derin görüş ayrılıkları oluşmaya başladı ve KDP’den ayrılanların kurduğu ve gelecekte kayınpederi olacak İbrahim Ahmed’in önderliğindeki KDP Siyasi Bürosu’na katıldı.
Grup, 1966 yılında merkezi hükümetle bir ittifak kurdu ve KDP karşıtı askeri kampanyalara katıldı. 1970’in Mart ayında KDP ve hükümet arasında bir barış anlaşması imzalandığında, grubun siyasi hayatına son verildi. Böylece Talabani güçlü ve bağımsız bir lider haline geldi.
Celal Talabani’nin özgür kaldıktan sonra ilk işi destekçileriyle Kürdistan Yurtseverler Birliği’ni kurmak oldu. Talabani, IKYB’nin sosyalist bir parti olacağını ve IKDP’nin aşiret çizgisinden uzak duracağını belirtip ardından merkezi hükümete karşı silahlı kampanya başlattı.
1988’de Irak hükümeti Kürtlere karşı kimyasal silahlar kullandığında, IKYB büyük bir yaranın pençesine düştü.
Talabani de, Kuzey Irak’ı terketmek ve İran’a sığınmak zorunda kaldı. Talabani-Barzani, mücadelesi, Kuzey Irak’taki Kürt siyasi hayatının yaklaşık son 40 yılına damgasını vurdu.
Talabani’nin siyasi hayatı, 1991 Körfez Savaşı’ndan ve kuzeydeki Kürtlerin Irak hükümetine karşı ayaklanmasından sonra farklı bir boyut atladı.
ABD ve kısmen İngiltere’nin çabalarıyla, iki parti heyetleri arasında yapılan müzakerenin ardında, Talabani ve KDP lideri Mesud Barzani 1998 yılında Washington’da bir barış anlaşması imzaladı.
Talabani Kürtler arasındaki çatışmaların yasaklanmasını öngören bir yasanın çıkarılmasını önerdi. Hatırlarsınız; ABD önderliğindeki güçlerin Irak’ı işgale başladığı 2003’ün hemen Mart ayı öncesinde, iki parti aralarındaki anlaşmazlıkları ortadan kaldırdılar ve Talabani-Barzani liderliğini oluşturdular.
Her iki lider de daha sonra Irak Yönetim Konseyi’ne atanarak Irak savaşından büyük kazanç sağlamış oldular.
Saddam Hüseyin’in devrilmesinden sonra Celal Talabani, Irak Geçici Hükümet Konseyi Üyesi seçildi ve 22 Nisan 2006’da Irak Devlet Başkanı seçildi. 2004-2014 arasında ise cumhurbaşkanlığı yaptı.
