Can Dündar… Cumhurbaşkanının deyimiyle ağır bedel ödeyecek olan ve yine o istediği için dün tutuklanan gazeteci.
Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar ve gazetenin Ankara Temsilcisi Erdem Gül MİT tırlarıyla ilgili yayımladıkları haber ve görüntüler nedeniyle İstanbul Nöbetçi 7. Sulh Ceza Hakimliği tarafından tutuklandı. Suçları ise “çok bağımsız” yargıya göre şu: “Devletin güvenliğine ilişkin bilgileri temin etme”, “Siyasi ve askeri casusluk”, “Gizli kalması gereken bilgileri açıklama”, “Terör örgütünün propagandasını yapmak”.
Suçlunun değil suçu haber yapanın cezalandırıldığı bir ülkede suçu gazeteci olmak ve devletin halkına yalan söylemesine karşı çıkmak olan Can Dündar’ı daha yakından tanımak ve anlamak isteyenleri buraya alalım.
İşte kendi ağzından Can Dündar…
*Listenin sonunda mahkemedeki savunmasının tam metnini okuyabilirsiniz.
Tek çocuktum
60’larda 6’ıncı ayın 16’sında saat 6’yı 56 geçe, 06 trafik kodlu şehirde doğdum. Bu 6’lar hayat boyu peşimi bırakmadı. Can Bartu’dan ad takmışlar; adımı ve tutacağım takımı seçme şansım olmadı. Doğduğumda anayasa kabul edileli birkaç hafta olmuştu ve Menderes’in asılmasına birkaç ay vardı. Anayasayı 10 yaşıma gelmeden budadılar, 30’uma varmadan Menderes’in itibarını iade ettiler.
Ankara, yağmur ve memuriyet
Daha göbek bağımın ucu kurumadan evin önünden akan boklu dere taştığından bütün zıbınlarımı sel aldı; çıplak doğdum denilebilir. Annem babam memurdu. Annemin “daire”sinde, facit hesap makinalarıyla, DMO damgalı daktilolar arasında büyüdüm. Yandaki bina Tuslog’tu. Birtakım kızgın gençler üç günde bir gelip bağırır, çağırır, taşlarlardı. 68 kuşağıyla orada tanıştım.
Usluydum
Sabah bir koltuğun üzerine bırakırlar, akşam gelip oradan alırlardı. Utanılacak kadar normaldim. Hiçbir oyuncağımı kırmadım, zil çalıp kaçmadım, Ayşegül’lerimi yırtmadım. Şimdi onları tek tek oğlum yırtıyor. Pazarları Ankara’da banyo günüydü. Koca odun parçalarıyla zor yanan kazanların kaynar sularında tuğla büyüklüğünde yeşil sabunları kafama yiye yiye yıkandım. Babamdan fiske yemedim, ama annem feci keseler ve vurdu mu çınlatırdı.”
Alın yazısı
“Ulus’ta Santral Bebe’den giyinirdim. 5 yaşımda teyzem beyaz puantiyeli kırmızı gömleğimin üzerine maşrapayla su dökünce ilk kez intiharı düşündüm. Sonra vazgeçtim. 6 yaşımda feci bir trafik kazası geçirdim. Bir minibüs taklalar atarak geldi ve içinde bulunduğumuz Citroen’in üstüne çöktü. Arabanın motoru dizlerime bindi, kafam ön cama geçti. Alnıma çizili yara, alın yazısı değil, kaza kalıntısıdır.”
Baltasıyla bir adam
“Bir yaşgünümde sünnet oldum. Sünnet davetiyemin üzerinde baltasıyla bir adam ve kenarda bekleyen kedi figürü vardı. “Maşallah” yazılı şapka giydim. 3-5 arabalık konvoyla kısa bir Ankara turunun ardından Hacı Bayram’a gittik. Tören Harita Müdürlüğü’nün bahçesindeydi, ama aksilik işte, Haziran ortasında yağmur yağdı. Neyse ki top ve saat geldi de hediye, sevindim.”
Okumayı söktük, dikmek yıllar aldı
7 yaşımda beni Cuyibar Hanım’a teslim ettiler. “Hazırol” dediler, hazırolmuştum zaten. Resmimi çektiler. İlk gün ağladım, zamanla alıştım. O yaz yakama kırmızı bir kurdele iliştirdiler: Okumayı sökmüştüm. Dikmek, yıllarımı alacaktı. Diploma törenimin filmini yıllar sonra bir sınıf arkadaşım getirdi. Filmin sonundaki mahçup çocuğa bakakaldım. İlk şiirleri halam fısıldadı kulağıma… Nâzım Hikmet‘in “Seçmeler”ini getirip evde ulu orta okumaya başladı. Etraftaki tedirginlikten anladım bu işte bir terslik olduğunu… Az önce bir örneğini gördüğünüz devrik cümle alışkanlığım o zaman başladı.
Aile ve müzik
Ailece toplanıldığında günlerden Pazartesi ise ay çekirdeği ile Radyo Tiyatrosu dinlenir, “sair akşamlar” blum oynanırdı. Muhabbet varsa mutlaka pikapta Neşet Ertaş olurdu. Eniştem ya bağlamasının “döşünü” döve döve ve yanık yanık bozlak söyler ya da babamla muhtemel bir ayrılığa meydan okurcasına kenetlenerek halay çekerdi. Halay ekibinin üçüncü üyesi eksilmişti epey önce… Arada gece uzarsa rakıyı kapıp mezarlığa gittiklerini duyardım. Zamanla Samanpazarı’ndan bana da bir bağlama aldık. Lakin okulda mandolin dersi vardı. Şu meşhur kültür ikilemiyle pek küçük yaştan tanışmış oldum. Evde bağlamayı mandolin gibi çalmakla, okulda mandolini bağlama gibi çalmakla suçlandım. Arabesk hayatım böyle başladı.
O yaz dayım nişanlısından ayrıldı. Bir gün anneannemin Altındağ’daki gecekondusunun bahçesindeki dut ağacının altına rakı sofrasını kurdu. Pikaba 45’lik bir plak yerleştirdi. “Bir Teselli Ver” çalmaya başladı. 30 yıl sonra belgeselini yapacağım adamla o zaman tanıştım.”
“Marmaraspor”da mevkiim liberoydu
(Her iki anlamda da) iyi misket oynardım. Müselleste zayıftım, tumbada fena sayılmazdım. Bileklerim lak-lak’tan çürük içindeydi. Marmaraspor’da mevkiim liberoydu. Kızlardan ürkerdim. Mahallede Şadiye diye mavi gözlü bir kız vardı. Şadiye diye dalga geçerlerdi. “Şad et”menin ne demek olduğunu anladığımda Şadiyeler çoktan taşınmışlardı bile… Sezer Güvenirgil’e hastaydım. Koca bir defteri O’nun resimleriyle doldurmuştum. Cüneyt Arkın’a mektup yazıp resim istedim; “Fahrettin Cüreklibatur” imzalı bir kart geldi. Yıkıldım.
Orduevinin açık hava sinemasında Jerry Lewis filmleri oynuyordu, Dışkapı’da Yılmaz Güney’in “Erişte Western”leri… Ben ikincileri seviyordum. “Sevgili Öğretmenim”i Ankara Sineması’nda, “Spartaküs”ü Büyük’te izlemiştim. İkisi de işhanı oldular şimdi…”
Pilli Bebek
6O’ların sonuna doğru bir gün, “Pal sokağı”ndan arkadaşım Tayfun’la bizim evin yanındaki misafirhanenin camına burnumuzu dayayıp, içerde ışıklar saçan bir kutu gördük. “Pilli Bebek” diye bir çocuk yürüyordu ekranda… Şaşıp kaldık.
Birkaç sene sonra o ışıklı kutu bizim eve de geldi. Geldiği günün akşamı Kebap 49’dan pide söylendi; özel bir durumla karşı karşıya olduğumuza hepten inandım.
Doğan Kardeş’ten Hey Dergisine
Epeyce zaman sonra o ışıklı kutunun içine daldım. Oğlum önce burnunu dayayıp camına bana baktı, sonra arkasına dolaşıp babasını aradı. 1973’de Batur’un jetleri öyle bir uçtu ki tepemizden, ev yıkılıyor sandım… Meğer o hiçbir şeymiş. Bir yıl sonra Ayvalık’ta tatil yaptığımız kampta “Savaş” alarmı verildi. Tanklar gelirken, insanların arabalara doluşup nasıl kaçtıklarını gördüm. Ürktüm. Doğan Kardeş’ten Hey dergisine, Neşet Ertaş’tan Demis Roussos’a geçmiştim.”
Yusuf İslam
Kocabeyoğlu’nun altından Cat Stevens plakları alırdım. Yıllar sonra O’nunla Yusuf İslam olarak tanışınca bale öğretmenim imam olmuş duygusuna kapılacaktım.
Kavak yelleri
Bir süre “istekçilik” yaptım. “Camia”da namım yürüdü. Sonra “Kızlar yazışalım mı?” türünden yılışıklıklara bulaştım bir ara… Yanıtlayanların çoğuyla yazıştık, bazılarıyla tanıştık. Yüzüm gözüm sivilcelenmeye başlamıştı. Çoğu kuşakdaşım gibi ilk seks derslerini Arzu Okay’dan aldım. En iyi parçalar Kerem sinemasındaydı, ama Şevket Kazan diye bir adam ikide bir sinemayı bastırıp filmleri toplattırıyordu.
Aradan çeyrek asır geçti; ben çoluk çocuğa karıştım, Arzu Okay Fransa’da dükkan açtı, ama Şevket Kazan hala Adalet Bakanı’ydı. “15 yaşında arkadaşlık teklif ettiğim kız” (“flört” sonradan geldi, “çıkmak” ondan da sonra… “yatmak” ağza bile alınmazdı) “Beni bir seks filmine götür” diye tutturdu. Başına bir şapka geçirip Sinema 70’e götürdüm. Gişede hemen farkettiler. Yine de içeri buyur ettiler. Sinemada en az 100 adam vardı. Çocuk boyunlarımızı yere devirip onların arasından geçerek arkada bize gösterilen locaya kurulduk. Parça yoktu. “Danıştay kararıyla” “İsveçli Bakire” oynuyordu, ama başrol oyuncusunun Türkiyeli muadili hemen arkada olduğu için salondakiler perde yerine locayı izlemeyi tercih ettiler. Kasılıp kaldık.
Öpüşme daha edepli bir filmde kısmet oldu. Yıldız Kenter’in genç kızıyla birlikte Yunan mezalimine karşı direnişini hikaye eden bir film vardı. Laf olsun diye gitmiştik. “French kiss” neymiş orada anladım.
Lise
Öptüğüm kız, peşimden bizim liseye yazıldı. Geceleri uzun mektuplar yazıp, sabah oldu mu götürüp çantasına sıkıştırıyordum. O da kendi yazdıklarını bana veriyordu. Eve teyp alınınca O’na kasetler doldurmaya başladım. Prestij plaktan daha seri üretim yapıyordum. Bir “fan klüp” kurmuş, şiir yarışmaları, köylere kitap kampanyası gibi “sosyal faaliyetler” yürütüyorduk. Bayramlarda Kızılay postanesinin önünde buluştuğumuzda tebrik kartı tezgahlarında burnu sümüklü çocuk fotoğrafları görmeye başlamıştık. Genellikle fotoğrafın hemen altında, halamın yıllar önce gizliden gizliye kulağıma okuduğu şiirlerden birkaç mısra olurdu.
O çocuklara üzülür, ama şiirleri severdik.
Sonra bir gün okulun ön camına bir Hergün gazetesi asıldı. Manşette “Kızıllar kudurdu” yazıyordu. 1 Mayıs kana bulanmıştı. O günlerde Atatürk büstünün altındaki “Bağımsızlık benim karakterimdir” yazısı söküldü, yerine “Komünizm görüldüğü yerde ezilmelidir” yazısı asıldı.
Gerisini hatırlamak bile istemiyorum. Hayatımızın en güzel yıllarını aldılar elimizden… Onları hiç affetmedim.
Bonus: Can Dündar’ın mahkemede yaptığı tarihi savunma
MİT TIR’ları meselesini ilk yazan ben değilim. Bu olay sizin de bildiğiniz gibi bahsettiğimiz iki yapının arasındaki kavgadan ortaya çıkan bir şey. Nasıl olur da bir ülkenin jandarması ile istihbaratçıları birbirine silah çekecek duruma geliyor? Nasıl olur da jandarma kolundan çekerek istihbaratçıları ayağının altında ezer silahını alır? Nasıl olur da bir ülkenin savcısı bir ülkenin valisi ile çatışma haline gelir. İşte bu kurulan ikili yapının sonuçları bunlar.
Savcılar, MİT TIR’larının nasıl çevrildiğini ifade ettiler. Fotoğraflar yayınlandı. Ve o MİT TIR’larının nasıl çevrildiğinin görüntülerine ulaştık. MİT dedi ki ülke dışına silah nakli yapılmıyordu; ülke içine yapılıyordu. Başbakanlık ise gıda ve insani yardım taşıyorduk dedi. Sonradan bunun gıda olmadığı ortaya çıkınca Türkmenlere gönderildi dendi.
O zamanki ana muhalefet genel başkan yardımcısı Tuğrul Türkeş dedi ki: Ben bizzat biliyorum vallahi billahi o TIR’lar Türkmenlere gitmiyordu. O şahıs şu anda Başbakan Yardımcısı gerekirse mahkemede tanıklığına başvurulabileceğini düşünüyorum. Bu görüntüler elimize ulaştı.
Ülkenin istihbarat teşkilatı kendi görev tanımında olmayan bir silah nakli gerçekleştiriyordu.Yani suç işliyordu. Bu ulusal hukukta da suç uluslararası hukukta da suç. Ben ülkemin milli menfaatlerinin yalan söylemekten geçtiğine inanmıyorum. Ben bu halkın milli menfatlerinin istihbarat teşkilatının kanun dışı silah ve insan ticaretinde olduğun inanmıyorum. Hiçbir suç gizli damgasıyla örtbasedilemez ve devlet yurttaşına yalan söyleyerek adil bir devlet olamaz.
Bir devlet adamının görevi böyle durumlarda devletin düştüğü zor durumdan kurtarmak olabilir ama hatırlatmak isterim ki gazeteci bir devlet memuru değildir. Benim görevim; halk adına devleti denetlemek, devlet bir hata yapıyorsa hükümet bir yanlış olaya bulaşmışsa kamu adına bunun hesabını sormaktır.
Uluslararası çapta yakısı olan bir olay.. Bir silah nakli.. Devlet adamları o TIR’larda ilaç vardı diyor. İlaç kutularını kaldırdığınız zaman içinde silah olduğunu görüyorsunuz. Nereye gittiğini de bilmiyoruz.
Bundan birisinin hesap sorması lazım. Bu devlet içindeki çatışmadan olabilir. Uluslararası bir tezgah olabilir. Devlet radikal islamcıları silahlandırıyor olabilir ve hiçbir milli menfaaat bunu meşru göstermez.
Gazeteci olarak benim görevim kamuyu bundan haberdar etmektir. Bunu yaparak devleti de önemli bir yanlıştan kurtardığımızı düşünüyorum.
Daha önce Susurluk’ta gördük. Devlet illegal yollara başvurabiliyor. Suçluluları kullanabiliyor. Suç işleyebiliyor. Çok rahatlıkla yaptığı vahim hataları çok gizli damgalı dosyalarla devlet sırrı haline sokup kendini aklamaya çalışıyor. Bunlara karşıya çıktık ve yayınlayarak belki devletin daha temiz bir topluma evrilmesine yardımcı olduk.
Bugün de aynı durum var. Ne yazık ki devlet bütün uluslararası toplumun tepki gösterdiği bir silah ve insan ticaretine aracılık ediyor. Bütün uluslararası basında bunlar yer aldı. Biraz da milli sır -devlet sırrı- meselesinin biraz da uluslararası boyutundan söz etmek isterim. Benim doktora tezim bu konudaydı. Dünya örneklerini inceledim.
Bunların en bilinenleri Watergate skandalıdır. Daha sonra Irangate skandalı gelir. Günümüzde Wikileaks belgelerinin yayınlanması yine bu konuyu gündeme getirdi. Burada temel mesele şudur:
Devletin güvenlik ihtiyacı var. Bunun karşısında da halkın bilme hakkı ve gazetecilerin ifade özgürlüğü var.. Bunlar çatıştığı zaman ne olur? Aslında temel konumuz bu. Ben burada ifade özgürlüğünün belli konularda devletin güvenlik ihtiyacının önüne çıktığını düşünüyorum. Hiçbir şekilde devletin suç işleme özgürlüğü yoktur. Hiçbir güvenlik gerekçesi suçu örtmeye yetmez.
Eğer biz bu haber nedeniyle tutuklanır, yargılanır mahkum olursak, bu hem Türkiye’de hem uluslararası kamuoyu önünde bir yalan haber yaptığımız iddiasıyla olmayacaktır. Bu devletin halkına yalan söylediğini belgelediğimiz için olacaktır ve bütün mahkeme sürecinde biz bu yalanı belgeleriyle ortaya koyacağız.
Watergate’te aynı şey oldu. Devlet gizlemeye çalıştı. Sonunda olay başkanın istifasıyla sonuçlandı. İrangate’te Amerika’nın İran’a gizli silah satışını belirledi.Bütün sorumlular mahkeme önünde hesap verdi.
Wikileaks, Amerika’nın Irak’taki bütün suçsuz uygulamalarını belgeleriye ortaya koydu. Burada beni casuslukla itham edebileceğiniz hiçbir konu yok. Kendi ülkemizin istihbaratı dahil hiçbir ülkeyle ilişkim yok. Sözünü ettiğiniz Fetullah terör örgütüyle ilgim yok.
Bir casus düşünün ki elde ettiği bilgiyi ertesi gün okurlarıyla paylaşıyor. Bir casus düşünün ki paylaştığı haberden beş buçuk ay sonra karşınıza geliyor, beş buçuk aydır elini kolunu sallayarak geziyor. Ben yapılanın iyi bir gazetecilik olduğunu düşünüyorum.
Bugün olsa yine yayınlarım. Kamuoyu iyi ki bunları öğrendi. İyi ki Cumhurbaşkanı dün ‘silahsa silah ne olmuş yani’ noktasına geldi. Böyle diyerek bu görüntülerin montaj ve sahte olduğu iddialarını
da boşa çıkartmış oldu, kabul etti. Bu bile bize yönelik suçlamanın düşmesi için yeterli olduğunu düşünüyorum.
Cumhurbaşkanı ‘silahsa silah ne olmuş yani diyorsa’ ben de ‘ haberse haber ne olmuş yani’ diyorum.
