Mısır, başta piramitler olmak üzer antik dönemlerden günümüze ulaşan onlarca tarihi esere ev sahipliği yapıyor. Piramitler, kral mezarları, mumyalar, heykeller ve Antik Mısır uygarlığından bugüne ulaşan daha pek çok kalıntı, günümüzde milyonlarca insanın ilgisini çekmeye devam ediyor. İşte sfenksler de Antik Mısır’dan modern zamanlara ulaşan en önemli tarihi yapılar arasında yer alıyor. Ancak Mısır’ın bu ilginç ve heybetli yapıları arasında diğerlerinden çok daha ünlü olan bir anıt var. Büyük Gize Sfenksi veya Büyük Sfenks olarak da anılan anıt, dünya üzerinde en çok bilinen tarihi eserlerden biri. Çünkü çok sayıda sıra dışı özelliğe sahip.
Her şeyden önce Büyük Sfenks, dünya üzerindeki en büyük anıtlardan biri. Sfenks, 73.5 metre uzunluğa, 6 metre genişliğe ve 20 metre yüksekliğe sahip. Bununla birlikte tam 4.500 yıldır dünya üzerindeki varlığını sürdürüyor. Ancak sfenksi ilginç kılan başka unsurlar da var. 4.500 yıl önce yapılan anıt, ilk ortaya çıktığında bugünkünden biraz farklı görünüyordu. Üstelik bu durumu fark edebilmek için tarihçi olmaya gerek yok. Çünkü sfenksin burun bölgesinde, bugün kocaman bir boşluk var! Daha net bir şekilde ifade edelim; Büyük Sfenks’in, burnu yok! Hem de yüzlerce yıldır! Peki, bu önemli anıtın burnuna ne oldu? Gelin, bu tuhaf sorunun yanıtını birlikte arayalım…
Büyük Sfenks, Antik Mısır’ın en bilindik tarihi eserleri arasında yer alıyor
Sfenksler, kafası; koç, kuş veya insan başlı, gövdesi ise uzanan bir aslan şeklinde olan heykellerdir. Büyük Sfenks ise bu heykeller arasında en popüler olanlarından.
Dünya üzerindeki en eski ve en büyük heykellerden biri
Milattan önce 2603 ila 2578 yılları arasında inşa edildiği düşünülen sfenksin uzunluğu tam 73.5 metre. Öte yandan bu devasa heykel, 6 metre genişliğe ve 20 metre yüksekliğe sahip.
Dördüncü Hanedanlık Dönemi’nde 24 ila 26 yıl boyunca hüküm süren Kefren isimli firavun için yapıldı
Bilim insanları sfenksin, hemen arka tarafında yer alan Kefren Piramidi ve genel anlamda tüm bölgeyi koruması için yapılmış olabileceği fikrinde birleşiyor. Çünkü Antik Mısır’da kutsal olarak kabul edilen aslanlara koruyucu özellikler atfedildiği biliniyor.
Büyük Sfenks’in yüzü de Firavun Kefren’e ait
Bununla birlikte sfenks üzerinde yapılan araştırmalarda ortaya çıkarılan sarı, mavi ve kırmızı renk pigmentleri, anıtın ilk ortaya çıktığı yıllarda parlak ve canlı renklerle boyandığını ortaya koyuyor. Tüm bunlar, Büyük Sfenks’e dair bildiğimiz maddi gerçekler. Ancak bu sıra dışı anıt hakkında bilmediğimiz şeyler de var. Bunların başında ise Büyük Sfenks’in burnunun akıbeti geliyor!
Büyük Sfenks, tüm insanların zihninde “burunsuz” haliyle canlanıyor
Çünkü sfenksin burnu, yüzlerce yıldır olması gereken yerde değil! Peki, ama nerede? Ne zaman ve nasıl kayboldu? Bugün dahi bu sorulara verilebilmiş net bir yanıt yok. Ancak bazıları geçtiğimiz yıllarda çürütülen pek çok teori var.
Sfenksin burnuna ne olduğu hakkındaki en popüler anlatılardan birinde, burnun Napolyon Bonapart tarafından yok edildiği ileri sürülüyor
Frederic Louis Norden’e ait sfenks çizimi
Daha doğrusu Napolyon’un Mısır’ı işgal eden ordusundaki bir topçu birliğini olağan şüpheli olarak gösteriyor. Hikâyeye göre Napolyon’un 1798 yılındaki Mısır işgali sırasında, bir topçu birliğinden kazara ateşlenen bir top, sfenksin burnuna isabet etmiş ve kırılmasına neden olmuştu. Ancak bu hikâye, doğru değil.
Danimarkalı kâşif Frederic Louis Norden’in 1700’lerin ortalarında yaptığı bir çizimde de sfenksi, burunsuz haliyle tasvir ediliyor. Yani sfenks, burnunu Napolyon’un Mısır işgalinden çok daha önceki bir tarihte kaybetmişti…
15. yüzyılda yaşayan Makrîzî isimli Mısırlı bir tarihçiye göre sfenksin burnu, Muhammed Sa’im al-Dahr ismindeki bir Müslüman tarafından kırıldı
Makrîzî’ye göre 1378 yılında bölgeye gelen Muhammed Sa’im al-Dahr, yerel halkın sfenkse adaklar sunduğunu görmüş, heykelin putlaştırılmasına tepki göstererek sfenksin burnunu kırmıştı…
Kimilerine göre Büyük Sfenks’in burnunun kırılmasından Mısırlı protestocular sorumlu
Yani bu tarihi burun, günümüzden yüzlerce yıl önce ortaya çıkan toplumsal bir öfkeye kurban gitmiş olabilir.
Mark Lehner isimli Amerikalı arkeoloğun yaptığı çalışmaya göre ise Büyük Sfenks’in burnu; milattan sonra 3. ve 10. yüzyıllar arasında kasıtlı bir şekilde kırıldı!
Burnun, bilinçli bir şekilde kırıldığını veya yerinden çıkarıldığını ortaya koyan en önemli kanıt ise burnun olması gereken yerdeki keski izleri! Bununla birlikte sfenks üzerinde yapılan incelemelere göre anıtın tek eksik parçası burnu değil!
Bir zamanlar Büyük Sfenks’in hem burnu hem de sakalı vardı!
Evet, yapılan incelemelere göre sfenks inşa edildikten kısa bir süre sonra çene bölgesine Mısır firavunlarına özgü, ikonik sakallardan eklenmişti. Ancak bu parça da bilinmeyen bir sebeple anıttan çıkarıldı.
Bununla birlikte sfenksin kafa kısmında yer alan bazı delikler var. Ancak bugün anlamsız gibi görünen delikler, yine antik dönemlerden günümüze ulaşan bazı tasvirlere dikkatli bakıldığında anlam kazanıyor. Buna göre Büyük Sfenks, ilk inşa edildiği dönemlerde bir taç takıyordu! Ancak bu taç da yıllar içerisinde tıpkı burun ve sakal gibi, sfenksin kayıp parçaları arasındaki yerini aldı…
