Özellikle son iki yıldır herkesin ağzında bir Blockchain (Blok Zinciri) kelimesi var. Yeni sayılabilecek bir buluş olan bu teknoloji kimilerine göre “Internet”ten bile daha büyük bir gelişme, kimilerine göre bilinen ekonominin sonu, kimilerine göreyse insanlığın geleceği konumunda. Özellikle kripto para takipçileri tarafından sürekli öne çıkarılan bu kavram aslında ekonominin ötesinde kullanım alanlarına sahip. Bu listemizde, “Blockchain” ya da Türkçe karşılığıyla “Blok Zinciri” kavramının ne olduğunu, ne işe yaradığını ve güvenli olup olmadığını mevcut bilgilerle açıklamaya çalışacağız.
“Blockchain” ya da “Blok Zinciri”, temel mantığıyla bilginin merkezsizleşmesini mümkün kılan teknolojidir
Orijinal adıyla Blockchain, Türkçe karşılığıyla Blok Zinciri teknolojisi aslında tam “adı üstünde” denecek bir tanıma sahip. Blok Zinciri, bilgilerin bloklar halinde oluşup merkezi bir veritabanı yerine merkezsiz, herkese açık zincirler halinde saklanması demektir. Bu teknoloji sayesinde internet üzerinden her gelişmesini herkesin takip ettiği, şeffaf, müdahale etmesi neredeyse imkansız umumi veritabanları oluşturulabilir.
Meşhur bir Blockchain örneği düşünecek olursak aklımıza hemen Bitcoin gelir. Bir dijital para birimi olan Bitcoin, üzerinde yapılan tüm işlemlerin açıkça görülebildiği, dışarıdan herhangi bir gücün müdahale edemediği ve yapılan işlemlerin geri alınamadığı bir Blok Zinciri sayesinde yaşamına devam etmektedir. X adresinden Y adresine yollanan bir miktar Bitcoin, gönderim emri verildikten sonra hiçbir şekilde durdurulamaz. Aktarım ister iki dakika sürsün, ister iki gün sürsün o aktarım bir şekilde gerçekleşecektir. Bu aktarıma hükümetler, bankalar ya da hacker’lar engel olamaz. Blockchain teknolojisinin ilk ve en önemli temsilcisi Bitcoin’dir. Bizler daha çok parasal değerini konuşuyor olsak da Bitcoin aslında yeni bir teknoloji çağının başlangıcı, paranın ve ekonominin potansiyel yeni yüzüdür.
Üç çeşit bilgi saklayabilen ve ömrü sonsuz olan dijital bilgi blokları…
Blok Zinciri teknolojisindeki dijital bloklar üç farklı bilgi çeşidini saklayacak şekilde geliştirilmişlerdir. Bu bilgi çeşitlerini ekonomiden örnekler vererek sıralayacağız. Bilgi bloklarının ilk bilgi katmanı işlemi, tarihi, saati ve miktarı gösterir. Bunlar temel bilgilerdir ve blokların zincir içerisindeki sıralanışını belirler.
Blokların ikinci bilgi katmanında işlemin kim ya da ne tarafından yapıldığına dair bilgi bulunur. Burada işlemi bir şahıs yapıyor olsa bile kişinin herhangi bir bilgisi olmaz. Bunun yerine bir dijital imza, bir sayısal kod yer alır. Bu da doğal olarak anonimiteyi sağlar.
Blokların üçüncü bilgi katmanında ise tüm blokların birbirinden ayrışmasını sağlayan “hash” adı verilen kod bulunur. Tüm bloklar tektir, özeldir ve hiçbir zaman kaybolmaz. Blok Zinciri içerisindeki bloklar sonsuza kadar korunur ve işlem geçmişine bakar gibi geri dönüp bakmanıza olanak sağlar.
Blokchain nasıl çalışır, temel çalışma süreci hangi aşamalardan oluşur?
Blok Zinciri üzerinde yapılan yeni bir işlem yeni bir blok oluşması anlamına gelir. Yine ekonomik örneklerden gidelim ve bir parasal işlemin Blok Zinciri üzerindeki aşamalarına değinelim.
Blok Zinciri teknolojisini kullanan bir mağaza üzerinden alışveriş yaptığınızı düşünelim. İlk aşamada işlemin gerçekleştirilmesi için talepte bulunursunuz ve işlem Blok Zinciri üzerinde yeni bir blokta kayda geçer. Ardından yaptığınız işlem merkezsiz sisteme bağlı bulunan bilgisayarlar tarafından doğrulanır. Bu bilgisayarlar bizim bilgisayarlarımız gibi kişisel bilgisayarlar da olabilir, bu iş için özel olarak üretilmiş ASIC bilgisayarlar da olabilir. ASIC bilgisayarlar sadece tek bir kullanıma göre tasarlanmış yüksek performanslı bilgisayarlardır.
Doğrulama işleminin ardından yaptığınız işlem bir blokta saklanmalıdır. İşlem doğrulandıktan sonra sistem tarafından yeşil ışık verilir ve işlem hakkındaki tüm bilgiler, işlemin yapıldığı oluşum tarafından dijital şekilde imzalanarak bir blokta saklanır.
Doğrulanmış bloğun “hash” kodu sistem tarafından oluşturulur. Hash kodu oluşturulduktan sonra işlem artık Blockchain’e işlenmiş ve ölümsüzleşmiş olur. Artık bu işlem sadece işlemi yapan kişi ya da sistem tarafından değil, bahsi geçen Blok Zinciri’ne erişmek isteyen herkes tarafından görülebilir haldedir. Tabii ki anonim bilgiler eşliğinde, kişinin kişisel bilgileri kimseye gösterilmeden.
Blockchain gizlilik için muhteşem bir teknolojidir
Bir hesaba para aktardığınızı ya da internet üzerinden kredi kartınızla alışveriş yaptığınızı düşünün. Bu işlemleri gerçekleştirirken kişisel bilgilerinizi paylaşmadan işin içinden çıkmanız kesinlikle mümkün değildir. Adınız, adresiniz, telefon numaranız, kimlik numaranız ve daha birçok bilgi siz işlemi yaptığınız anda karşı tarafa aktarılır. Bunun dışında işleminiz bir merkez tarafından da kayıt ve takip altında olacaktır. Eğer işlemlerinizin gizli olmasını istiyorsanız merkeziyete sahip ödeme sistemlerinde gizlilik sağlamanız asla mümkün değildir.
Blokchain ise bu konuda eşsiz bir fırsat yaratır. Blok Zinciri içerisinde hiçbir kişisel bilgi saklanmaz ve konum bilgisi dahil olmak üzere işlemin yapıldığına dair hiçbir özel bilgi elde edilmez. Burada yapılan işlemler sadece Blok Zinciri tarafından oluşturulan özgün dijital imzaları ve dijital sembolleri içerir. Bu sayede Blockchain üzerinden yapacağınız para aktarma ya da ödeme işlemlerinde, kime ait olduğu bilinmeyen adresler üzerinden kime gittiği belli olmayan diğer adreslere anonim olarak aktarım yapılabilir. Bu durumun ne kadar güvenilir olduğu ya da herhangi bir para aktarımının merkez tarafından denetlenemez durumda olması halen en büyük tartışma konularından biridir. Özellikle Blockchain’in ekonomi alanındaki ürünlerinde yani dijital para birimlerinde, bu teknolojileri geliştiren ve kullanan kişilerle hükümetler ve bankalar arasında bitmek bilmez bir tartışma ortamı mevcuttur.
Blockchain teknolojisi güvenlidir ve aslında bilgiyi ölümsüz şekilde saklamanın en muhteşem çözümüdür
Çeşitli bilgilerin, merkezi bir bilgisayar ya da bilgisayarlar topluluğunda saklandığını düşünün. Bilgisayarların bakımına ne kadar önem gösterseniz de, yedeklemeyi ne kadar sık yapsanız da elbet bir noktada sorun oluşması ihtimali kaçınılmazdır. Sistemde oluşabilecek herhangi bir sorun, bilgilerin güvenliğine ciddi darbe vurabilir. Yedeklenen bilgiler dahil tüm bilgilerin bozulması ya da yok olması her zaman ihtimaller dahilindedir.
Merkezi olmayan Blok Zinciri teknolojisinde ise işler çok daha farklı ilerler. Yapılan tüm işlemlerin, saklanan tüm bilgilerin binlerce, belki de milyonlarca farklı bilgisayarda farklı farklı bloklarda barındığını düşünün. Bu sistemde ağın ya da bilgilerin yok edilebilmesi mantıken imkansızdır. Çünkü Blok Zincirini güncellemiş olan tek bir bilgisayar çalışıyor olsa dahi Blok Zinciri yaşamaya devam eder. Milyonlarca bilgisayar tarafından güncellenen ve senkronize şekilde çalışan bir Blok Zincirinin yok olması ihtimali ancak gezegenimize çarpacak bir meteor ya da kıyametin kopması gibi ihtimallere bağlıdır.
Blockchain teknolojisinin kullanım alanları sınırsız mıdır?
Aslında bu soruya verilebilecek en mantıklı cevap, evet, “sınırsız” kelimesi olacaktır. Günümüz dünyası düşünüldüğünde ekonomiden tıbba, bilimden akademik alanlara, endüstriden ulaşıma kadar tüm sektörler bilgiyle yönetilir. Tüm bu alanlarda bilginin saklanması, işlenmesi, aktarılması kaçınılmazdır. Dolayısıyla Blockchain teknolojisi tüm bu alanlarda kullanılabilir yapıdadır ve görünen o ki bir gün tüm bu alanlarda bir şekilde kullanılacaktır. Günümüzün fütürist bakış açısına sahip birçok uzmanı tarafından “İnternet’ten bile daha büyük bir buluş.” şeklinde nitelendirilen Blockchain teknolojisi, dünyaya yön veren firmaları etkisi altına almaya başladı bile.
Blockchain’in ekonomideki yeri
Şimdi Blok Zinciri teknolojisinin potansiyel kullanım alanlarından birkaç örnek sıralayalım. Öncelikle ekonomi alanına değinmek gerekiyor. Günümüzde para aktarımı dendiğinde aklımıza “EFT” ya da “Havale” kavramları geliyor. Yurtdışına para aktarma dendiğindeyse alternatifler “American Express” ya da “Swift” gibi sistemler şeklinde karşımıza çıkıyor. Blok Zinciri teknolojisiyle geliştirilen kripto paralar tüm bu işlemleri bambaşka bir boyuta taşıyor. Paranın gönderimi esnasında kesilen komisyonları neredeyse sıfıra indiren kripto paralar, daha şimdiden havale, EFT ve Swift gibi para aktarım sistemlerini ciddi anlamda tehdit ediyor.
Blockchain’in sağlık sektöründeki potansiyel kullanım alanları
Biraz da sağlık tarafından örnekler verelim. Blok Zinciri teknolojisi kullanarak tüm sağlık bilgileri saklanabilir, herkesin görebileceği hâle getirilebilir ve takibi herkes tarafından yapılabilir. Blok Zinciri sağlık sektörüne girdiğinde gerek doktorların kendi aralarında bilgi paylaşımını kolaylaştırma, gerekse ilaçların üretimi ve lojistiği alanında eşsiz yenilikler sağlayacak. Şu an birçok yazılım uzmanı sağlık sektörünü geliştirmek adına Blok Zinciri çalışmaları yapmaya başladı bile. Bilginin saklanmasının ve kullanılmasının en büyük önem taşıdığı alanlardan biri olan sağlık sektörü, belki de bu teknoloji sayesinde insanoğlunu ölümsüzlüğe ulaştıracak.
Blockchain’le oylamalar yapılabilir, hükümet kayıtları tutulabilir
Demokrasi demek özgürlük, şeffaflık ve çoğunluğun kararıyla halkın kendisini yönetmesi demektir. Tüm bu kavramlar doğrultusunda demokrasiyle yönetim hedefine sahip olan herhangi bir ülke, Blok Zinciri teknolojisini kullanarak inanılmaz bir ilerleme kaydedebilir. Herkese açık ve müdahaleye imkan tanımayan Blockchain sistemleriyle yapılacak oylamalar bugüne kadar yapılmış en şeffaf ve en hilesiz oylamalar olacaktır. Bunun dışında kamuya açık bilgilerin toplandığı tüm sistemler Blok Zincirleri üzerinde oluşturulup sonsuza dek saklanabilir. Örneğin nüfus sayımları Blok Zinciri aracılığıyla yapılabilir ve tüm bilgiler ölümsüzleştirilebilir.
Blockchain sayesinde “Dünya” bambaşka bir gezegen haline gelebilir
Verdiğimiz tüm bilgiler ışığında Blok Zinciri teknolojisinin adeta “Dünya” dışı bir teknoloji olduğunu fark etmişsinizdir. Anonim bir karakter olan Satoshi Nakamoto’nun Bitcoin’i tanıtmasıyla öne çıkan ve dünyada yeni bir bakış açısı oluşturan Blockchain teknolojisi, doğru şekilde kullanıldığı takdirde hayatımızın her yönünde kendini gösterecektir. Potansiyeli sonsuz, neredeyse ölümsüz, merkezsiz, anonim ve bir yandan da şeffaf işlemler gerçekleştirmeyi mümkün kılan Blok Zinciri teknolojisi aynı zamanda şirket maliyetlerini de düşüren bir yapıdır.
Kaynak: 1
