Besin zinciri nedir sorusunu açıklamadan önce “ekosistem” gibi anlamamız gereken bazı şeyler vardır. Dünyamızda yer alan tüm canlı ve cansız varlıklar, birbirleri ile etkileşim halindedir. Bu canlı ve cansız varlıkları ve birbirleriyle olan etkileşimlerini ekosistem olarak adlandırırız. Buna ek olarak ekosistemde yer alan varlıklar, devamlılıklarını sürdürebilmek için birbirlerine ihtiyaç duyarlar. Buraya kadar anladığımıza göre besin zinciri nedir sorusunu cevaplayabiliriz.
Besin zinciri nedir?
Doğadaki tüm canlılar, hayatlarını sürdürebilmek için beslenmeye ihtiyaç duyarlar. Bazı canlılar ihtiyaç duydukları besinleri üretebilirken, bazıları ise başka bir canlıyı besin olarak kullanır. Yani canlıların birbirlerini besin olarak kullanmasına göre oluşan sıralamaya besin zinciri denir. Zincirin her sırası farklı türlerden oluşsa da, bir canlı, birden fazla türü besin olarak kullanabilir ve birden fazla tür için besin olabilir. Böylece zincirler birbirine karışır ve aralarında enerji akışı gerçekleşir.
Besin zincirindeki canlı türleri: Üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar
Besin zinciri nedir sorusunu cevapladığımıza göre zincirde bulunan canlı türlerine geçebiliriz. Besin zincirinde yer alan canlılar, beslenme şekillerine göre 3 tipe ayrılır. Bunlar ise üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılardır.
1. Üreticiler
Besin zincirinin en alt tabakasında bulunan üreticiler, güneş ışığını kullanıp fotosentez yaparlar ve kendi besinlerini üretirler. Su yosunları, bakteriler ve yeşil bitkiler, “üreticiler” halkasında yer alan canlılara örnek gösterilebilir.
2. Tüketiciler
Yırtıcılar olarak adlandırabileceğimiz tüketiciler, besin ihtiyaçlarını başka canlıları tüketerek karşılarlar. Tüketiciler, otçul, etçil ve hepçil olmak üzere 3’e ayrılırlar. At ve koyun otçul (otobur), aslan ve kartal etçil (etobur), insan ve ayı hepçil (omnivor) sınıfına girer.
3. Ayrıştırıcılar
Bakteriler ve mantarlardan oluşan ayrıştırıcılar, ölü canlılar ve atıklar ile beslenir. Ayrıştırıcılar, hayvan ve bitki gibi canlıların kalıntılarını ayrıştırır. Böylece canlılarda bulunan organik maddeler, inorganik maddelere dönüşür ve madde döngüsü ile enerji akışı sağlanır.
Besin ağı nedir?
Bir ekosistemde yer alan birbirinden değişik besin zincirlerinin bir araya gelmesiyle gerçekleşen beslenme sistemine besin ağı denir. Besin ağında en alt zincirden en üste kadar hangi canlının hangi canlıyı besin olarak kullanacağı anlatılır.
Besin piramidi nedir?
Artık kafamızda “besin zincir nedir” diye bir soru kalmadığına göre besin piramidine göz atalım. Besin ağında bir besinden diğeri geçildiğinde enerjinin tamamı aktarılamaz. Besin zincirinde aktarılan enerji, o canlının devamlılığını sürdürebilmesi için kullanılır ve artan enerji bir sonraki halkaya aktarılır. En alt tabakada yer alan bitkilerin, en üstte yer alan etçillerden daha fazla enerji depolamaları mümkündür. Böylece enerji dağılımı basamaktan basamağa değişir ve bir piramit oluşturur. Bir besin zincirinin en alt basamağından en üst basamağına doğru sıralanmasına besin piramidi denir.
Besin zincirine verilebilecek örnekler
Şu ana kadar verdiğimiz bilgilerin daha akılda kalıcı olması için birkaç örnek verelim.
Papatya – salyangoz – kurbağa – kuş – tilki
Ölü bitkiler – kırkayak – bülbül
Çimen – böcek – kurbağa – fare – yılan – kartal – mantarlar
Besin zincirinin önemi
Besin zincirinin korunması ve doğal akışına bırakılması çok önemlidir. Mesela yılanların yok olduğunu varsayalım. Yılanlar yok olduğunda onların avladığı zincirdeki hayvanların sayısı çoğalır. Örneğin; örümcekler azalırsa sineklerin sayısı artar. Doğadaki her şey birbiriyle etkileşim halinde olduğu için bu durum kötü sonuçlar doğurabilir.
